شیعه نیوز:
پرسش
روایات و احادیثی که در کتاب «سراج القلوب» مطرح شده است، تا چه اندازه قابل قبول می‌باشد؟
پاسخ اجمالی
«سراج القلوب»، رساله‌ای فارسی است که توسط ابو نصر بن محمد قطان غزنوی به قلم نگارش درآمده است.[1] این کتاب، به بیان داستان‌هایی از ماجرای آفرینش و سرگذشت پادشاهان و پیامبران به طریق سؤال و جواب اختصاص دارد.[2]
دوره زندگانی مؤلف سراج القلوب مشخص نیست، تنها بر اساس ویژگی‌های سبکی متن و تأثر احتمالی مؤلف از برخی آثار، می‌توان با احتیاط احتمال داد که عصر زندگانی وی نباید پیش از اواخر قرن پنجم یا اوایل قرن ششم بوده باشد.[3]
قطان غزنوی در اول کتاب می‌گوید: «...این رساله‌ایست در بیان غرائبهای پیشینیان و قصه‌های گذشتگان و اخبار پیغمبران تا بندگان، خدای عز و جل و علا را بشناسند و اکثر آنها سؤال‌هائی است که از جناب رسول و خاتم انبیاء( صلی الله علیه و آله و سلم ) پرسیده‌اند و آن حلال مشکلات، ایشان را جواب فرموده و لذا مسمی بسراج القلوب شد تا دل مؤمنان از این روشن و فرحناک گردد...».[4]
کتاب سراج القلوب دارای چهل و چهار باب است که برخی از آنها عبارت است از:
باب اول: در صفت آفرینش جهان؛ باب دوم: اول چیزی که خدای تعالی آفرید؛ باب سوم: در صفت آسمانها؛ باب چهارم: در بیان نام زمین‌ها و ... .
در مورد روایات موجود در آن باید گفت؛ بعضی روایات کم‌یاب و نایابی در سراج القلوب آمده که در جای دیگری نمی‌توان آنها را یافت و از سوی دیگر محتوای برخی روایات و یا مشابه آنها، در کتب معتبر نیز ذکر شده است. به همین دلیل، با معیاری که در تمام کتابهایی از این دست بدان ملتزم هستیم، هر روایت موجود در این کتاب را باید جداگانه مورد بررسی و تحقیق قرار داده و بعد از انطباق آنها با قرآن و آموزه‌های مسلم دینی، نظر خود را در مورد آن اعلام کنیم و پذیرش یا رد تمام روایات یک کتاب چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
[1]. آقابزرگ تهرانى، محمدمحسن، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، ج 12، ص 159 - 160، بیروت، دار الأضواء، چاپ سوم، 1403ق.
[2]. الذریعة إلى تصانیف الشیعة، ج 12، ص 159.
[3]. خلیلوویچ، نامیرکارا، سراج القلوب، مجله آینه میراث، شماره 3، زمستان 1380ش، ص 98؛ برقعى، على اکبر، راهنماى دانشوران در ضبط نامها، نسب‌ها و نسبت‌ها، ج 2، ص 137، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1384ش.
[4]. غزنوی، ابونصر محمد بن القطان، سراج القلوب، ص 2، تهران، کتابچی، بی‌تا.
T
