شیعه نیوز:
پرسش
ترجمه و معنای روایت زیر چیست: فی تفسیر العیّاشیّ عن جابر، عن أبی عبدالله جعفر بن محمّد( علیه السلام ) قال: سألته عن هذه الآیة فی البطن «و ینزل علیکم من السماء ماء لیطهرکم به و یذهب عنکم رجز الشّیطان و لیربط على قلوبکم و یثبت به الأقدام». قال: «فالسّماء» فی الباطن رسول الله( صلی الله علیه و آله و سلم ). و «الماء» علیّ. جعل الله علیّا من رسول الله. فذلک قوله: لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ. فذلک علیّ یطهّر الله به قلب من والاه. و أمّا قوله: وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطانِ من والى علیّا، یذهب الرجز عنه و یقوى علیه. وَ لِیَرْبِطَ عَلى قُلُوبِکُمْ وَ یُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ فإنّه یعنی: علیّا. من والى علیّا، یربط الله على قلبه بعلیّ، فیثبت على ولایته.
پاسخ اجمالی
جابر می‌گوید: از امام صادق( علیه السلام ) درباره معناى باطنى این آیه پرسیدم: «براى شما از آسمان، آبى می‌فرستد تا شما را با آن پاک کند و پلیدى شیطان را از شما ببرد و دل‌هایتان را پیوند زند و گام‌هایتان را با آن، استوار سازد».[1]
آن‌حضرت فرمود: «معناى باطنى آسمان، پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) و معناى باطنى آب، على( علیه السلام ) است. خداوند عزّ و جلّ، على( علیه السلام ) را از پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) قرار داد. این است سخن خداوند: "آبى تا شما را با آن پاک کند". این على است که خداوند، قلب هرکس که ولاى او را داشته باشد، پاک می‌کند.
و این سخن خداوند: "و از شما پلیدى شیطان را بزداید"، یعنى هرکس ولاى على را داشته باشد، [خداوند،] پلیدى را از او می‌زداید و دلش را قوّت می‌بخشد. "و بر دل‌هایتان پیوند زند و گام‌هایتان را با آن استوار کند". مقصود از "آن" على است. هرکسی که ولاى على را داشته باشد، خداوند، دلش را به على پیوند می‌زند و بر ولایت على ثبات می‌یابد».[2]
در توضیح این روایت باید گفت:
بسیارى از روایات، تصریح می‌کنند که قرآن کریم، علاوه بر مفاهیمى که مدلول ظاهر الفاظ آن است، داراى لایه‌هاى مفاهیم باطنى است.[3] مقصود از مفاهیم باطنى قرآن، معارف عمیقى است که در پس ظواهر الفاظ - که آن نیز حجت است - و در لایه‌های دیگری نهفته شده و علاوه بر آن‌که با معنای ظاهری آیات منافات ندارد، به معارف دیگری نیز رهنمون می‌شود. شناخت صحیح این معارف، ویژه پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) و ائمه اطهار( علیه السلام ) است، چنان‌که از امام على( علیه السلام ) نقل شده است: «از من، از قرآن بپرسید؛ چرا که دانش اوّلین و آخرین، در قرآن است. [قرآن] براى هیچ گوینده‌اى [جاى] سخن نگذاشته است و تأویل آن‌را جز خدا و استواران در دانش، کسى نمی‌داند و اینان، یک نفر نیستند. پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) یکى از ایشان بود که خداوند سبحان، این دانش را به او آموخت و حضرتشان هم آن‌را به من آموخت و [تأویل قرآن] در فرزندان [معصومِ] او تا روز قیامت، باقى خواهد ماند».[4]
بنابراین، آشنایى با تفسیر باطنى قرآن و تبیین لایه‌هاى عمیق حقایق این کتاب آسمانى، تنها از طریق امامان معصوم( علیه السلام ) امکان‌پذیر است.
با توجه به این نکته؛ روایت مورد نظر، در صدد آن نیست که معنای ظاهری آیه را نفی کند، بلکه به یک لایه باطنی آن اشاره می‌کند که پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) را آسمانی می‌داند که آب پاک کننده‌ای مثل علی بن ابی‌طالب( علیه السلام ) از او سرچشمه گرفته و پیروان آن‌حضرت را پاک و پاکیزه می‌نماید.
[1]. انفال، 11.
[2]. عیاشى، محمد بن مسعود، التفسیر، ج 2، ص 50، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق.
[3]. نک: «معناى ظاهر و باطن قرآن»، سؤال 59541.
[4]. استرآبادى، على، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، ص 540، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1409ق.
آیات مرتبط
سوره الأنفال (11) : إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَيُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَلِيَرْبِطَ عَلَىٰ قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ
سوره الفرقان (48) : وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ ۚ وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا
T
