شیعه نیوز:
پرسش
آیا جمله‌های زیر از حضرت علی( علیه السلام ) است: نه سفیدی بیانگر زیبایی است و نه سیاهی نشانه زشتی. کفن، سفید اما ترساننده است و کعبه، سیاه اما دوست داشنتی است. انسانی به اخلاقش هست نه به مظهرش. قبل از این‌که سرت را بالا ببری و نداشته‌هایت را پیش الله گلایه کنی، نظری به پایین بینداز و داشته‌هایت را شاکر باش. انسان بزرگ نمی‌شود، جز به وسیله فکرش، شریف نمی‌شود، جز به واسطه رفتارش، و قابل احترام نمی‌گردد، جز به سبب اعمال نیک.
پاسخ اجمالی
چنین فرازهایی را که در پرسش آمده به صورت پیوسته و صریح در کلام امام علی( علیه السلام ) نیافتیم، اما برخی از بخش‌های آن‌را می‌توان از احادیث آن‌حضرت به صورت پراکنده برداشت کرد:
1. «انسان بزرگ نمی‌شود، جز به وسیله فکرش»؛ در این‌باره امام علی( علیه السلام ) می‌فرماید: «الْإِنْسَانُ بِعَقْلِه»؛[1] «انسان به عقل خویش است»؛ یعنی هر که عقل او بیشتر باشد آدمیّت او بیشتر، و هر که عقل او کمتر باشد آدمیّت او کمتر.[2]
2. «انسان بزرگ نمی‌شود، جز به واسطه رفتارش، و قابل احترام نمی‌گردد، جز به سبب اعمال نیک»؛ امام علی( علیه السلام ) در این‌باره می‌فرماید:
«مَا أَصْدَقَ الْمَرْءَ عَلَى نَفْسِهِ وَ أَیُّ شَاهِدٍ عَلَیْهِ کَفِعْلِهِ وَ لَا یُعْرَفُ الرَّجُلُ إِلَّا بِعِلْمِهِ کَمَا لَا یُعْرَفُ الْغَرِیبُ مِنَ الشَّجَرِ إِلَّا عِنْدَ حُضُورِ الثَّمَرِ فَتَدُلُّ الْأَثْمَارُ عَلَى أُصُولِهَا وَ یُعْرَفُ لِکُلِّ ذِی فَضْلٍ فَضْلُهُ کَذَلِکَ یَشْرُفُ الْکَرِیمُ بِآدَابِهِ وَ یَفْتَضِحُ اللَّئِیمُ بِرَذَائِلِه»؛[3] «چه کسى راستگوتر از انسان درباره خودش، و چه گواهى براى او بهتر از کردارش؟ آدمى جز به کردارش شناخته نمی‌شود، همان‌گونه که درخت ناشناخته جز هنگام میوه آوردن شناخته نمی‌شود. پس میوه‌ها بر ریشه‌ها دلالت دارد، و ارزش‌هاى والا صاحب خود را می‌شناساند. از همین‌جا است که انسان بزرگوار، با فرهنگ و تربیت خویش مورد بزرگ‌داشت قرار می‌گیرد؛ و انسان فرومایه، با اخلاق پست خود رسوا می‌گردد».
«الْمَرْءُ یُوزَنُ بِقَوْلِهِ وَ یُقَوَّمُ بِفِعْلِهِ فَقُلْ مَا تَرَجَّحُ زِنَتُهُ [زِینَتُهُ] وَ افْعَلْ مَا تَجِلُّ قِیمَتُه»؛[4] آدمى با گفتارش سنجیده و با کردارش قیمت گذارده می‌شود [و مورد احترام قرار می‌گیرد]، پس چیزى بگو که وزن آن بیشتر، و کارى کن که قیمت آن افزون‌تر باشد.
3. «قبل از این‌که سرت را بالا ببری و نداشته‌هایت را پیش الله گلایه کنی، نظری به پایین بینداز و داشته‌هایت را شاکر باش»؛ در نهج البلاغه می‌خوانیم: «وَ أَکْثِرْ أَنْ تَنْظُرَ إِلَى مَنْ فُضِّلْتَ عَلَیْهِ فَإِنَّ ذَلِکَ مِنْ أَبْوَابِ الشُّکْر»؛[5] و به افرادی که از آنان برتری بسیار بنگر(در احوالشان دقت کن) که این خودش نوعی شکرگزاری است.
[1]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، ص 26، قم، دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم، 1410ق.
[2]. آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسین، شرح غرر الحکم و درر الکلم، ج 1، ص 61، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، 1366ش.
[3]. غرر الحکم و درر الکلم، ص 700.
[4]. همان، ص 100.
[5]. سید رضی، نهج البلاغة، ص 460، قم، هجرت، 1414ق.
T
