خلاصه‌ای از زندگی‌نامه حضرت اسحاق( علیه السلام ) را بیان کنید؟

شیعه نیوز:
پرسش
لطفاً خلاصه‌ای از زندگی‌نامه حضرت اسحاق( علیه السلام ) را بیان کنید.
پاسخ اجمالی

اسحاق نبی( علیه السلام ) دومین فرزند حضرت ابراهیم( علیه السلام ) -دومین پیامبر اولو العزمی که دارای شریعت و کتاب مستقل بود- می‌باشد. نام مادر آن‌حضرت؛ ساره( علیه السلام ) است.[1] ساره یکی از بانوان بزرگ و مشهور تاریخ است که دختر لاحج نبی( علیه السلام )[2] بود.[3]

گزارش شده است که خداوند اسماعیل( علیه السلام ) را در 99 سالگى و اسحاق( علیه السلام ) را در 112 سالگى به حضرت ابراهیم( علیه السلام ) عنایت کرد.[4]

اسامی و القاب

مشهور لغویان «اسحاق» را واژه‌اى عبرى مى‌‌دانند که از «ایصحق» به معناى «‌خندان»، گرفته شده است.[5]

برخی از القاب و توصیفاتی که برای آن‌حضرت در قرآن کریم ذکر شده است، عبارت است از:

موحد بودن،[6] 2. بشارت داده شده از سوى خداوند،[7] 3. صالح،[8] 4. امام،[9] و... .

همسر

بر اساس برخی گزارش‌ها‌، حضرت اسحاق( علیه السلام ) در 40 سالگی‌ با «رفقه»‌ دختر «بتوئیل‌ بن‌ الیاس» ازدواج‌ کرد و در 60 سالگی‌ از وی‌ صاحب‌ دو فرزند‌ شد.[10] البته در باره نام همسر آن‌حضرت اقوال دیگری نیز موجود است؛ مانند «رفقا» دختر «بتاویل‌ بن‌ الیاس‌»؛[11] یا «ربقا» دختر «بوهر».[12]

فرزندان

در باره تعداد و نام فرزندان اسحاق( علیه السلام ) باید گفت: ثمره پیوند حضرت اسحاق با همسرش، پس‌ از 20 سال‌ دو پسر توأم‌ و دوقلو بود. فرزند نخست‌ را عیسو[13]و دیگری‌ را که‌ به‌ دنبال‌ وی‌ به‌ دنیا آمده‌ بود، یعقوب‌ نام‌ نهادند.[14]

نبوت

خداوند در قرآن کریم نزول وحى بر رسول اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) را مانند نزول آن بر نوح و پیامبران بعد از او و ابراهیم و اسماعیل و اسحاق( علیه السلام ) و ... می‌داند و می‌فرماید: «ما به تو وحى فرستادیم همان‌گونه که به نوح و پیامبران بعد از او وحى فرستادیم و (نیز) به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و ...».[15]

نزول وحی بر اسحاق در این آیه شریفه خود دلیل بر پیامبری آن‌حضرت است. البته در آیات دیگری از قرآن کریم، مستقیم و غیر مستقیم بر نبوت اسحاق تأکید شده است؛ مانند:

«و اسحاق و یعقوب را به او(ابراهیم) بخشیدیم و هر یک را پیامبر قرار دادیم».[16] «او را به اسحاق، پیامبرى شایسته، مژده دادیم».[17]

این آیات به روشنی بر پیامبری اسحاق( علیه السلام ) دلالت دارند.

آیین اسحاق

بر اساس گزارش قرآن کریم، مکتب و آیین اسحاق( علیه السلام ) در راستای‌ دعوت‌ توحیدی‌ پدرش ابراهیم( علیه السلام ) بود. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «ابراهیم فرزندان خود را به این آیین سفارش کرد. و هم‌چنین یعقوب: اى فرزندان من، خداوند این آیین را براى شما برگزید. مبادا که بمیرید، مگر آن‌که همه شما تسلیم باشید». [18]

همان‌گونه ‌که وقتی حضرت یعقوب( علیه السلام ) در آخرین لحظات عمر شریفش از فرزندان خود پرسید: «پس از من، چه چیز را می‌پرستید؟ گفتند: خدای تو و خدای پدرانت، ابراهیم و اسماعیل و اسحاق، خداوند یکتا را، و ما در برابر او تسلیم هستیم».[19]

بر اساس این آیات، دین و آیین اسحاق نبی( علیه السلام ) همان دین پدرش ابراهیم بود که دین حنیف بود: «ما کانَ إِبْراهیمُ یَهُودِیًّا وَ لا نَصْرانِیًّا وَ لکِنْ کانَ حَنیفاً مُسْلِماً وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکینَ»؛[20] ابراهیم نه یهودى بود نه نصرانى، بلکه حنیفى مسلمان بود، و از مشرکان نبود.

کتاب آسمانی

همان‌گونه که بیان شد، قرآن کریم در آیات متعددی از اسحاق( علیه السلام ) نام برد و از او یکی از انبیای الهی معرفی نمود، اما در هیچ‌یک از این آیات، به کتاب آسمانی که بر آن‌حضرت نازل شده باشد، اشاره نکرد. و با جست‌وجو در منابع تاریخی، تفسیری و روایی هم، مطلبی که بیانگر وجود کتابی آسمانی برای ایشان باشد، یافت نشد؛ لذا می‌توان گفت؛ اسحاق مروج دین ابراهیمی بود؛ و چون دارای آیین جداگانه‌ای نبود، کتاب آسمانی که متشکل از آیین و شرایع جدید باشد، نداشت.

صفات و ویژگی‌های شخصیتی‏

همه پیامبران الهى( علیه السلام )، داراى ویژگی‌ها و امتیازات خاصى هستند.

یکی از ویژگی‌های خاص اسحاق این است که به دعای حضرت ابراهیم متولد شد: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی وَهَبَ لی‏ عَلَى الْکِبَرِ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمیعُ الدُّعاءِ»؛[21] سپاس خدایى را که در این پیرى اسماعیل و اسحاق را به من عطا کرد. پروردگار من دعاها را می‌شنود.
از صالحان: حضرت اسحاق علاوه بر مقام نبوت و رابطه وحیانى داشتن با خدا، از صالحان خاص بود: «وَ بَشَّرْناهُ بِإِسْحاقَ نَبِیًّا مِنَ الصَّالِحینَ»؛[22] و ما او را به اسحاق بشارت دادیم، در حالی‌که پیامبرى از صالحان باشد.
دارای آیین حنیف: «آیا مى‏گویید که ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نوادگان یهودى یا نصرانى بودند؟ بگو: آیا شما آگاه‌تر هستید یا خدا؟...».[23]
اخلاص: قرآن کریم در باره اخلاص اسحاق می‌فرماید: «اى پیامبر، به خاطر بیاور بندگان ما ابراهیم، اسحاق و یعقوب را که صاحبان دست‌ها(ى نیرومند) و چشم‌ها(ى بینا) بودند. ما آنها را با خلوص ویژه‌اى خالص کردیم، و آن یادآورى سراى آخرت بود.[24]
اسحاق هدیه ویژه الهی: «و همین‌که از آنها و بت‌ها که به جاى خدا می‌‏پرستیدند کناره گرفت اسحاق و یعقوب را بدو بخشیدیم و هر یک را پیامبر قرار دادیم. و از رحمت خویش به آنها عطا کردیم ...».[25]
امام: «و به او اسحاق و فرزندزاده‌‏اى مانند یعقوب را بخشیدیم. و همه را از شایستگان گردانیدیم. و همه را پیشوایانى ساختیم که به امر ما هدایت می‌‏کردند».[26]
نیرومند و بصیر: «و به خاطر بیاور بندگان ما ابراهیم، اسحاق و یعقوب را، صاحبان دست‌ها(ى نیرومند) و چشم‌ها(ى بینا».[27]، [28]

وفات و آرامگاه

بر پایه آنچه در سفر پیدایش کتاب تورات آمده‌، اسحاق( علیه السلام ) در اواخر عمر، در حالی‌که‌ پیر و نابینا شده‌ بود، بر آن‌ شد تا یکی‌ از فرزندانش‌ را وصی‌ خود قرار دهد که این‌ جایگاه‌ در نهایت‌ نصیب‌ یعقوب( علیه السلام ) شد.[29]

اسحاق‌ پس‌ از این‌ وصیت‌، 20 سال‌ دیگر زندگی‌ کرد و سرانجام‌ در 180 سالگی‌ در حبرون‌(الخلیل) درگذشت‌.[30] و پسرانش‌ یعقوب‌ و عیسو، او را در مقبره پدرش‌ ابراهیم خلیل( علیه السلام )، واقع‌ در مَکفیله‌(واقع در شهر الخلیل) به‌ خاک‌ سپردند.[31]

برخی از مورخان مسلمان بر این عقیده‌اند که آن‌حضرت در سن 160 سالگی وفات یافت.[32]، [33]

[1]. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج ‌1، ص 167، بیروت، دار الفکر، 1407ق.؛ یعقوبى، احمد بن أبى یعقوب، تاریخ یعقوبى‏، ج ‌1، ص ‌26، دار صادر، بیروت، چاپ اول، بی‌تا.

[2]. ر. ک: (لاحج نبی)، 106648.

[3]. کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج 1، ص 160، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[4]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 12، ص 90، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[5]. مصطفوى، حسن‌، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 1، ص 82، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.

[6]. بقره، 133.

[7]. صافّات، 112؛ هود، 71.

[8]. انبیاء، 72؛ صافّات، 112.

[9]. انبیاء، 73.

[10]. مسعودی‌، على بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق، داغر، اسعد، ج 1، 58، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، 1409ق.

[11]. البدایة و النهایه، ج 1، ص 194.

[12]. مقدسى‏، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج 3، ص 63، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.

[13]. ر. ک: (زندگی‌نامه عیسو بن اسحاق و جریان نبوت او در تورات)، 78840.

[14]. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج 1، ص 194، بیروت، دار الفکر، 1407ق؛ یعقوبى، احمد بن أبى یعقوب، تاریخ یعقوبى، ج 1، ص 28، بیروت، دار صادر، چاپ اول، بی‌تا.

[15]. نساء، 163.

[16]. مریم، 49.

[17]. صافات، 112.

[18]. بقره، 132.

[19]. بقره، 133.

[20]. آل عمران، 67.

[21]. ابراهیم، 39.

[22]. صافات، 112.

[23]. بقره، 140.

[24]. صاد، 45 و 46.

[25]. مریم، 49 و 50.

[26]. انبیاء، 72 و 73.

[27]. صاد، 45.

[28]. ر. ک: جوادی آملی، عبد الله، سیره پیامبران در قرآن، ج 6، ص 387- 390، قم، مر کز نشر اسراء، چاپ اول، 1376ش.

[29]. کتاب مقدس، عهد عتیق‌، باب‌ 27.

[30]. ابن‌ قتیبه‌، عبد الله بن مسلم، تحقیق، ثروت عکاشة، المعارف‌، ج 1، ص 33، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، 1992م.

[31]. البدایة و النهایه، ج 1، ص 175؛ البدء و التاریخ، ج 3، ص 52.

[32]. طبرى، محمد بن جریر، تاریخ طبری(تاریخ الأمم و الملوک)، تحقیق، محمد، أبو الفضل ابراهیم، ج 1، ص 330، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق؛ ابن اثیر جزری، على بن ابى الکرم محمد، الکامل فی التاریخ، ج 1، ص 137، بیروت، دار صادر، 1385ق. ‏

[33]. برای آگاهی بیشتر، ر. ک: سایت اسلام پدیا، مدخل اسحاق نبی( علیه السلام ).

T