چند نفر از شهدای کربلا از اصحاب رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) بودند؟

شیعه نیوز:

پرسش
چند نفر از شهدای قیام امام حسین ( علیه السلام ) از اصحاب رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) بودند؟
پاسخ اجمالی

آنچه که در میان عاشورا پژوهان متأخر و بر اثر تحقیقات آنان مشهور شده، این است که در میان یاران امام حسین ( علیه السلام )، پنج نفر از اصحاب پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) بوده اند که در جریان نهضت عاشورا به شهادت رسیدند. این پنج نفر؛ انس بن حرث، هانی بن عروه، مسلم بن عوسجه، حبیب بن مظاهر و عبد الله بن یقطر می باشند.

پاسخ تفصیلی

با توجه به این که قیام امام حسین ( علیه السلام ) در سال شصت و یک هجری اتفاق افتاد، اگرچه وجود برخی از صحابه پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله و سلم ) در میان یاران امام حسین ( علیه السلام ) دور از واقع نیست؛ زیرا همسن و سال های امام و کسانی که چند سالی از ایشان از نظر سنی بزرگ تر بودند، زمان حضرت رسول( صلی الله علیه و آله و سلم ) را درک کرده بودند و در زمان واقعه کربلا، بیشتر از شصت سال سن داشتند. اما اگر از صحابه پیامبر اسلام هم کسی در میان یاران ابا عبد الله وجود نداشت، چیزی از حقانیت قیام عاشورا کم نمی کرد؛ به دلیل آن که صحابه پیامبر اکثراً -به جهت فاصله زمانی عاشورا با زمان رسول خدا- یا در قید حیات نبودند و یا سن آنها زیاد بود که به جهت کهولت سن نمی توانستند در جنگ شرکت کنند. در عین حال، در میان یاران امام حسین ( علیه السلام ) نام پنج نفر از اصحاب پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) ذکر شده است که در زمره شهیدان کربلا محسوب می شوند. این پنج نفر از این قرار اند:

1. انس بن حارث کاهلی: سماوی در کتاب "ابصار العین فی انصار الحسین" نام وی را جزو شهدای کربلا می آورد.[1]

شیخ طوسی ایشان را هم جزو اصحاب رسول الله ( صلی الله علیه و آله و سلم ) آورده،[2] و هم جزو کسانی که با امام حسین ( علیه السلام ) به شهادت رسیده است،[3] و هنگامی که در ردیف اصحاب پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) می آورد، تذکر می دهد که وی در رکاب امام حسین ( علیه السلام ) به شهادت رسیده است. وی آن چنان بزرگ مرتبه و مشهور بوده است که به نقل علامه محسن امین در اعیان الشیعه،[4] کمیت بن زید؛ شاعر معروف اهل بیت ( علیه السلام ) از او در اشعارش نام برده است، آن جا که می گوید:

سوى عصبة فیهم حبیب معفر قضى نحبه و الکاهلی مرمل‏

2. حبیب بن مُظهّر:[5] وی از اصحاب حضرت رسول ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و از بزرگ ترین یاران امام علی ( علیه السلام ) است که در هر سه جنگ صفین، نهروان و جمل شرکت داشت.[6] شیخ طوسی وی را جزو اصحاب پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) نیاورده است، اگر چه از او در یاران و اصحاب امام علی ( علیه السلام ) و امام حسن و امام حسین ( علیه السلام ) نام برده است.[7] برخی از علما؛ مانند صاحب کتاب ابصار العین، نام او را در شمار، اصحاب رسول الله ( صلی الله علیه و آله و سلم ) آورده اند که در کربلا شهید شده اند.[8]
3. مسلم بن عوسجه: در کتاب ابصار العین وی جزو اصحاب پیامبر و امام علی ( علیه السلام ) به شمار رفته است،[9] علامه محسن امین نیز در کتاب اعیان الشیعه در بیان اصحاب امام حسین ( علیه السلام )، از وی به عنوان صحابی یاد می کند.[10]
4. هانی بن عروه: یکی دیگر از کسانی که جزو اصحاب پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) شمرده شده است، هانی بن عروه است. وی پیر و بزرگ قبیله "مرادی" بود که در رکاب امیر المؤمنین علی ( علیه السلام ) در سه جنگ آن حضرت شرکت کرده بود.[11]
5. عبدالله بن بقطر (یقطر) عمیری: او برادر رضاعی امام حسین ( علیه السلام ) است.[12] پدرش "بقطر (یقطر)" خادم پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) بود. وی نامه ای از امام برای مسلم بن عقیل در کوفه برد که دستگیر شده و در همان جا توسط ابن زیاد به شهادت رسید.[13]

[1] سماوی، محمد بن طاهر، ابصار العین فی انصار الحسین، تحقیق محمد جعفر طبسی، ص 192، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، قم، 1384ش.

[2] طوسی، محمد بن حسن، کتاب الرجال‏، ص21، انتشارات حیدریه، نجف، 1381 ق.

[3] همان، ص 99.

[4] عاملی، محسن امین، أعیان‏الشیعة، ج‏3، ص 500، دارالتعارف، بیروت، 1406 ق.

[5]صاحب کتاب "اعیان الشیعه" نام حبیب بن مظاهر را به طوری که "مظهر" نوشته شود؛ صحیح تر می داند. نک: أعیان‏الشیعة، ج ‏4، ص 553.

[6] محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص 151، نشر معروف، قم، 1381ش.

[7] أعیان‏الشیعة، ج ‏4، ص 553.

[8] ابصار العین، ص 193.

[9]همان.

[10] أعیان‏الشیعة، ج ‏1، ص 612.

[11]مرحوم سماوی نام ایشان را جزو اصحاب پیامبر آورده است. و از نظر سنی با توجه به این که هانی، پیر و شیخ قبیله خود بود و چندین سال از امام حسین( علیه السلام ) بزرگ تر بوده است، بعید نیست که از اصحاب پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) بوده باشد. نک: ابصار العین، ص 192.

[12] رجال طوسی، ص 103.

[13]فرهنگ عاشورا، ص 322. اگر چه نام ایشان در کتاب های رجالی جزء اصحاب پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) نیامده است، ولی با توجه به این که ایشان برادر رضاعی حضرت بوده و پدرش خادم پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) بوده است، چنین نسبتی بعید نیست، لذا در کتاب "ابصار العین" نام ایشان نیز، جزو اصحاب پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) امده است.

T