زيد شَمّام ميگويد: قتادة بن دعامه از مفسران و دانشمندان معروف اهل تسنن، بر امام باقر عليه السلام وارد شد. حضرت از او پرسيد: قتاده! تو فقيه اهل بصرهاي؟ عرض کرد: چنين گمان ميبرند.
امام فرمود: شنيدهام قرآن را تفسير ميکني؟ عرض کرد: آري! فرمود: قرآن را با علم تفسير ميکني يا با جهل؟ عرض کرد: با علم!
امام فرمود: اگر چنين است تو دانشمندي هستي که بايد به تو مراجعه کرد، من از تو ميپرسم. عرض کرد: بپرسيد.
حضرت فرمود: معناي اين آيه کريمه را بگو: ... و قَدّرنا فيها السَّيرَ سيروُا فيها لَيالِيَ و اَيّاماً آمنين (1)؛ « قريههايي (نزديک به هم) قرار داديم با فاصله کوتاه و سير و سفري معين و آنها را گفتيم که در اين ده و شهرهاي نزديک به هم، شبان و روزان با ايمني کامل مسافرت کنيد.»
قتاده گفت: منظور کسي است که با توشه و مرکب و درآمد حلال از خانه خود به عزم اين خانه (کعبه) حرکت ميکند. (چنين کسي) در ايمني به سر خواهد برد تا به وطن خود باز گردد.
امام فرمود: قتاده! تو را به خدا سوگند ميدهم! آيا غير از اين است که گاهي کسي از خانه خود با زاد و راحله و کرايه حلال به عزم کعبه حرکت ميکند اما در راه دچار دزدان ميشود و حتي ممکن است به او صدمهاي بزنند که موجب هلاکتش شود؟ عرض کرد: آري به خدا! (چنين است)
امام فرمود: واي بر تو قتاده! اگر تو قرآن را با رأي خود تفسير کني ديگران را (که مريد تواند و از تو حرف ميشنوند) هلاک کردهاي و خود نيز هلاک شدهاي و اگر اين تفسير را از ديگران گرفتهاي (باز) هلاک کردهاي و هلاک شدهاي!
واي بر تو قتاده! منظور خداوند (در اين آيه کريمه) کسي است که با زاد و راحله و کرايه حلال از خانه خود به قصد اين خانه حرکت ميکند و در حالي که نسبت به حق ما (ولايت) معرفت دارد و دلش با ماست. خداوند در اين باره از زبان ابراهيم عليه السلام ميفرمايد: ... فَاجعَل اَفئِدَةً مِنَ النّاسِ تَهويِ اِلَيهِم ...(2)
«خدايا! تو دلهاي مردمان را به سوي آنها مايل گردان... » به خدا سوگند! دعوت ابراهيم ما هستيم نه کعبه، وگرنه ميفرمود: «اليه»، (قتاده!) آن که از صميم قلب ما را بخواهد حجش مقبول است وگرنه نه! قتاده! اگر کسي چنين (اهل ولايت ما) بود از عذاب جهنم ايمن است.
قتاده عرض کرد: به خدا سوگند! بعد از اين، من اين آيه را جز اين، تفسير نخواهم کرد. امام فرمود: واي بر تو قتاده! همانا کساني قرآن را ميفهمند که مخاطب آنند(3) (يعني اگر بخواهي با حقايق قرآن آشنا شوي بايد به سراغ ما بيايي و بس!).
امام باقر عليه السلام: اِنَّما اُمِرَ النّاسُ اَن يَأتوُا هذِهِ الاَحجارَ فَيَطوُفوُا بِها ثُمَّ يَأتُونا فَيُخبِرونا بِوِلايَتِهِم.(4)
همانا! به مردم دستور داده شده (از جانب خدا) که بيايند و اين سنگها (کعبه) را طواف کنند،، سپس به ما رجوع کنند و وفاداري خود را به ما اعلام کنند.
پينوشتها:
1- سوره سبا / 18
2- سوره ابراهيم / 37
3- بحارالانوار، ج 46، صص 349 – 350
4- المحجّة البيضاء، ج 2، ص183
