پرسش
کاتب صلح حدیبیه در منابع شیعه و سنی چه کسی معرفی شده و نظر زهری در این ارتباط چیست؟
پاسخ اجمالی
پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله وسلم ) در سال ششم هجرت به قصد انجام عمره، عازم مکه شد و تا حُدیبیّه آمد. وقتی قریش از حرکت پیامبر( صلی الله علیه و آله وسلم ) آگاه شدند، از مکه بیرون آمدند. به رسول خدا خبر رسید که قریش، در صدد جلوگیری از ورود ایشان به مکه هستند. قریش و پیامب، هر دو، نمایندگانی برای مذاکره فرستادند و قرار گذاشتند که پیامبر( صلی الله علیه و آله وسلم ) آن سال، بازگردد و به مکه وارد نشود و صلح‌نامه‌ای بر این اساس، نوشتند که به اتفاق عموم محدّثان، مورّخان و سیره‌نویسان شیعه[1] و سنی؛[2] پیامبر گرامی اسلام( صلی الله علیه و آله وسلم )؛ امام على( علیه السلام ) را مأمور نوشتن صلح‌نامه حدیبیه نمود و متن صلح‌نامه را علی( علیه السلام ) به دست خود نوشت.
با توجه به نقل برخی منابع اهل سنت، زهری نیز کاتب صلح حدیبیه را، امام علی( علیه السلام ) می‌داند. اما به این نکته نیز اشاره می‌کند که افرادی در تلاش‌اند تا فرد دیگری را به عنوان نویسنده این صلح‌نامه وانمود کنند:
عبد الرزاق صنعانی می‌نویسد: «مَعمَر مىگوید: از زهرى درباره کاتب معاهده حدیبیه سؤال کردم، خندید و گفت: على بن ابی طالب( علیه السلام )!؛ اما اگر از اینان (یعنى بنى امیه) سؤال کنى، خواهند گفت: عثمان!».[3]
[1]. نصر بن مزاحم، وقعة صفین، محقق، مصحح، هارون، عبد السلام محمد، ص 508، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 50، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1395ق؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 1، ص 119، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج 1، ص 204، قم، مؤسسه آل البیت( علیه السلام )، چاپ اول، 1417ق؛ شیخ حر عاملی، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج 1، ص 379، بیروت، اعلمی، چاپ اول، 1425ق.
[2]. ابن هشام، عبد الملک، السیرة النبویة، ج 2، ص 317، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، بی‌تا؛ واقدی، محمد بن عمر، المغازی، ج 2، ص 610، بیروت، اعلمى، چاپ سوم، 1409ق؛ ابن قتیبه دینوری، عبد الله بن مسلم، الامامة و السیاسة، تحقیق: شیری، علی، ج 1، ص 151، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، 1410ق؛ بخاری، محمد بن إسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله( صلی الله علیه و آله وسلم ) و سننه و أیامه(صحیح البخاری)، ج 3، ص 184، بیروت، دار طوق النجاة، چاپ اول، 1422ق؛ بیهقی، ابو بکر احمد بن حسین، دلائل النبوة، ج 4، ص 147، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1405ق؛ سهیلی، عبد الرحمن، الروض الانف فی شرح السیرة النبویة، ج 6، ص 462، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1412ق.
[3]. قال: أَخْبَرَنَا مَعْمَر قال: «سَأَلْتُ عَنْهُ الزُّهْرِی فَضَحِکَ وَ قالَ: هُوَ عَلِی بْنُ أَبِی طَالِبٍ، وَ لَوْ سَأَلْتَ عَنْهُ هؤُلَاءِ قَالُوا: عُثْمَانُ یعْنِی بَنِی أُمَیةَ»؛ صنعانی، عبد الرزاق بن همام، المصنف، ج 5، ص 343، بیروت، المکتب الإسلامی، چاپ دوم، 1403ق.
T
