پرسش
رسالت خانه‌داری و همسرداری در سیره حضرت زهرا( سلام الله علیها ) چگونه است؟
پاسخ اجمالی
ابتدا باید گفت شخصیت بانوی اول اسلام، حضرت زهرا( سلام الله علیها ) فراتر از آن است که بخواهیم آن‌را تنها در خانه‌داری و همسرداری محدود کنیم. به عبارت دیگر، شخصیت بانوان تنها با معیار خانه‌داری و همسرداری ارزش‌گذاری نمی‌شود، همان‌گونه که مریم بنت عمران( علیه السلام ) نیز بدون آنکه شوهری داشته باشد، شخصیتی برجسته بود. با این وجود، درباره روش خانه‌داری و همسرداری حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) روایات متعددی نقل شده است که در این نوشتار به بخشی از آنها اشاره می‌کنیم:
الف) روش خانه‌داری
1. تقسیم کار: گزارش شده است هنگامی که رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) فضّه نوبیّه را به خدمت حضرت زهرا( سلام الله علیها ) گماشتند، حضرتشان از وی خواستند تا میان خمیر درست کردن و نان پختن، یکی را انتخاب نمایند و او نیز درست کردن خمیر را برگزید.[1] درباره تقسیم کارهای منزل با همسرشان نیز آمده است که زهرا( سلام الله علیها ) آرد کردن و پختن نان را بر عهده داشتند و علی( علیه السلام ) کارهایی از قبیل جارو کردن و جمع‌آوری هیزم را تقبّل می‌نمودند.[2]
2. تلاش و کوشش: بر اساس روایات، حضرت زهرا( سلام الله علیها ) آن‌قدر با مشک (یا سطل) آب کشیده بودند که جای آن بر بدنشان باقی مانده بود، و آن‌قدر آسیاب نموده بودند که دستانشان پینه بسته بود.[3]
همچنین روایت شده است که رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم )، دخترش زهرا( سلام الله علیها ) را دید که عبایى از پوست شتر پوشیده و با یک دست، مشغول آسیاب کردن و با کمک دست دیگر مشغول شیردادن به فرزندش می‌باشد. چشمان پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) پر از اشک شد و به فاطمه( سلام الله علیها ) فرمود: "دخترم! تلخی‌هاى دنیا را در مقابل شیرینى آخرت قرار بده". فاطمه( سلام الله علیها ) گفت: اى پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم )! به سبب نعمت‌هاى فراوانى که پروردگار به من هدیه فرموده، سپاس‌گزار اویم و از او در مقابل محبت‌هایش تشکر می‌کنم. و در این هنگام آیه "وَ لَسَوْفَ یُعْطیکَ رَبُّکَ فَتَرْضى"[4] بر پیامبر نازل گردید.[5]
همچنین سلمان فارسی گزارش می‌کند که حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) با آسیابى که دسته‌اش خون‌آلود بود، جو خُرد می‌کرد و حسین( علیه السلام ) نیز در گوشه‌ای گریه می‌کرد. به حضرتشان گفتم: اى دختر پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم )! با آنکه فضّه بیکار است، دستانتان بر اثر کار زخمی شده؟! فاطمه( سلام الله علیها ) گفت: پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) به من سفارش کرده که کار منزل یک روزش به عهده من و روز دیگر به عهده او باشد، و او کار دیروز خود را انجام داده است. به فاطمه( سلام الله علیها ) گفتم: من آزادشده پدرتان هستم! اجازه دهید یا جو را آسیاب کنم و یا حسین( علیه السلام ) را ساکت کنم! فاطمه( سلام الله علیها ) گفت: من بهتر می‌توانم حسین را ساکت کنم، شما آسیاب کن! من مقدارى از جو را آسیاب کرده بودم که وقت نماز فرا رسید. برخاستم و نمازم را با پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) به جاى آوردم، بعد از نماز، آنچه دیده بودم را براى على( علیه السلام ) تعریف کردم، او گریه کرد و خارج شد و اندکی بعد خندان بازگشت. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) از على( علیه السلام ) پرسید، چرا خندانی؟! ایشان پاسخ داد: نزد فاطمه( سلام الله علیها ) رفتم، او را دیدم که خوابیده بود و حسین( علیه السلام ) نیز روى سینه‌اش به خواب رفته بود و آسیاب او به خودى خود کار می‌کرد. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) لبخندى زد و فرمود: اى علىّ( علیه السلام )! تو می‌دانى که خداوند فرشتگان زیادى در زمین دارد که تا روز قیامت، در خدمت محمّد( صلی الله علیه و آله و سلم ) و آل محمّد( علیه السلام ) خواهند بود.[6]
3. ساده زیستی: در روایتی آمده است که زیرانداز امام علیّ( علیه السلام ) و حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) قطعه پوستینی بود که هنگام خوابیدن، بر قسمت پشمین آن می‌خوابیدند.[7] بالش و زیرسَری حضرت( سلام الله علیها ) نیز پوستی پُر شده از لیف خرما بود.[8]
ب) روش همسرداری
1. سازگاری با مشکلات: نقل شده است علی( علیه السلام ) از زهرا( سلام الله علیها ) پرسیدند، آیا چیزی برای خوردن داریم؟! زهرا( سلام الله علیها ) پاسخ منفی داد و فرمود: در دو روز گذشته نیز تنها همان غذایی که به شما داده بودم را داشتیم و خودم غذایی نخوردم!. علی( علیه السلام ) اندوهگین شد و فرمود: کاش خبرم می‌کردی تا چیزی تهیه می‌کردم! زهرا( سلام الله علیها ) پاسخ داد: از خداوند خجالت می‌کشم که چیزی از شما بخواهم که می‌دانم تهیه‌اش برای شما دشوار است![9]
2. هماهنگی با همسر: در شأن نزول آیه «یوفون بالنذر»[10] آمده است: «علی( علیه السلام ) ... پیش همسایه یهودی خویش که شمعون نام داشت و شغلش پشم‌ریسی بود رفت و فرمود: آیا مقداری پشم به من می‌دهی تا دختر محمد( صلی الله علیه و آله و سلم ) آن‌را در مقابل سه صاع جو برای تو بریسد؟! یهودی پذیرفت. علی( علیه السلام ) همراه پشم و جو بازگشت و فاطمه( سلام الله علیها ) را از ماجرا آگاه نمود. فاطمه( سلام الله علیها ) نیز بعد از ریسیدن یک سوم پشم، یک صاع از جو را آسیاب نموده و خمیر تهیه کرد و با آن، پنج قرص نان پخت».[11]
3. توجه به نیازهای همسر: حضرت زهرا( سلام الله علیها ) برای شوهرش لباسی دوخت تا محافظ بهتری برای بدن او در جنگ‌ها باشد.[12]
[1]. موحد ابطحی، محمد باقر، عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال(مستدرک سیدة النساء إلى الإمام الجواد)، ج11، ص1043، قم، مؤسسة الإمام المهدى عج ، اول، 1413ق.
[2]. طوسى، محمد بن الحسن، امالی، ص661، قم، دار الثقافة، اول، 1414ق.
[3]. ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص321، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق.
[4]. «و بزودى پروردگارت آن‌قدر به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوى!»؛ ضحی، 5.
[5]. ثعلبى نیشابورى، احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج 10، ص 225، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1422ق.
[6]. قطب الدین راوندى، سعید بن هبة الله، الخرائج و الجرائح، ج 2، ص 530، قم، مؤسسه امام مهدى(عج)، چاپ اول، 1409ق.
[7]. حمیرى، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، ص112، فم، مؤسسة آل البیت ع، چاپ اول، 1413ق.
[8]. همان؛ ابن طاووس، على بن موسى، الدروع الواقیة، ص275، بیروت، مؤسسة آل البیت ع، چاپ اول، 1415ق.
[9]. کوفى، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، ص83، تهران، مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی، چاپ اول، 1410ق.
[10]. «آنها به نذر خود وفا می‌کنند»؛ انسان، 7.
[11]. صدوق، محمد بن على، امالی، ص 257، تهران، کتابچى، چاپ ششم، 1376ش؛ بحار الانوار، ج 35، ص 237.
[12]. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبی‌طالب( علیه السلام )، ج 3، ص 246 قم، علامه، چاپ اول، 1379
T
