شیعه نیوز:
پرسش
امام باقر( علیه السلام ) در حدیثی اشاره به وجود یک پرچم برای آل جعفر و دو پرچم برای بنی‌عباس می‌نماید. منظور امام( علیه السلام ) از پرچم دوم حکومت بنی‌عباس چیست؟ و مصداق آنها چه کسانی هستند؟
پاسخ اجمالی
همان‌گونه که در پرسش اشاره شد، در برخی گزارش‌ها به وجود دو پرچم برای بنی عباس[1] اشاره شده است:
فضیل بن یسار از امام باقر( علیه السلام ) پرسید، آیا فرزندان جعفر(بن ابى طالب) یک پرچم و فرزندان عباس دو پرچم دارند؟!
امام( علیه السلام ) فرمود: فرزندان جعفر به مقامى نمی‌رسند، ولى فرزندان عباس سلطنتی طولانی خواهند داشت، به نحوى که در آن مدت افراد دور را به خود نزدیک و نزدیکان را از خود دور می‌کنند. تحمل حکومت آنها بر مردم دشوار است و خیر چندانى در آن نیست. موقعى که از انتقام الهى و کیفر او ایمن گردند، ناگهان دچار سرنوشتى شوند که یک نفر از بزرگان آنها نباشد که آنان را گرد هم آورده و به نالههاى آنها گوش فرا دهد که معناى آیه شریفه «حَتَّى إِذا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَها وَ ازَّینَتْ»،[2] همین است.
فضیل پرسید: چه زمانی واقع می‌شود؟ امام( علیه السلام ) فرمود: این موضوع در نزد ما وقت معینى ندارد. هر گاه ما چیزى را براى شما نقل کردیم، اگر آنچه گفتهایم، درست درآمد، بگوئید: خدا و پیغمبر او راست گفتند و چنانچه به نظر شما درست در نیامد، باز هم بگوئید: خدا و پیغمبر راست گفتند که دو پاداش به شما داده می‌شود، ولى هنگامى که فقر و احتیاج شدت یافت و مردم یکدیگر را انکار نمودند، در آن موقع صبح و شام منتظر وقوع این رخداد باشید. عرض کردم: فقر و احتیاج را می‌دانم چیست، ولى مردم یکدیگر را انکار می‌کنند چه معنا دارد؟ فرمود: به این معنا است که: شخص در حال تنگ‌دستى و احتیاج به برادر دینی خود سر می‌زند، ولى با چهرهاى غیرعادی او روبرو می‌شود و از او سخنانی می‌شنود که تا کنون نشنیده است![3]
البته در برخی از منابع دیگر نقل شده است که امام باقر( علیه السلام ) فرمود: «لآل جعفر رایة و لآل فلان رایة» برای فرزندان جعفر(بن ابى طالب) و فرزندان فلان یک پرچم وجود دارد.[4] شبیه این روایت، از محمد بن حنفیه نیز نقل شده است.[5]
روایت اول ناظر به آن است که گویا هنگام زندگی امام باقر( علیه السلام ) و دوران خلافت بنی امیه، میان مردم مشهور بوده که در آینده فرزندان عباس دو حکومت و فرزندان جعفر یک حکومت خواهند داشت. فردی از یاران امام باقر( علیه السلام ) و بنی عباس دو پرچم(دو حکومت) باشد، باید گفت در خود این حدیث اعلام شده که ممکن است ظاهر آن چیزی که گفته شده رخ ندهد(و رمزی از جریانی باشد که بر ما نامعلوم است).
بر این اساس، نمی‌توان برای پرچم و حکومت دوم بنی عباس مصداقی مشخص کرد که آیا در گذشته رخ داده و یا در آینده اتفاق خواهد افتاد.[6] البته احتمالاتی ممکن است وجود داشته باشد و به عنوان نمونه، با توجه به حکومت نسبتاً طولانی بنی عباس که در مقاطع مختلف، قدرت آنان کاهش و افزایش می‌یافت، می‌توان احتمال داد که روایت اشاره به زمانی دارد که قدرت آنها بعد از یک دوره ضعف، افزایش یافته است.
[1]. «چگونگی تشکیل حکومت بنی‌عباس»، 82653؛ «علت روی کار نیامدن ائمه اطهار( علیه السلام ) بجای بنی عباس»، 49987؛ «تمدن عباسی»، 88926؛ « گرایش‌های شیعی مأمون عباسی»، 64963
[2]. یونس 24.
[3]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، سید طیب، ج 1، ص 310 – 311، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، 1404ق.
[4]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج 2، ص 121، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق.
[5]. نیلی نجفی، بهاء الدین علی، سرور أهل الایمان فی علامات ظهور صاحب الزمان(عجه الله تعالی فرجهم الشریف)، محقق، مصحح، عطار، قیس، ص 40، قم، دلیل ما، چاپ اول، 1426ق.
[6]. «بررسی روایات در باره قیام های قبل از ظهور امام زمان (عجه الله تعالی فرجهم الشریف)»، 5091؛ «هویت سفیانی، یمانی، خراسانی، شعیب ابن صالح و زرقاوی»، 7229.
T
