نوروز باستاني همواره با ديد و بازديد ايرانيان همراه و عجين بوده است. اين
سنت پسنديده كه در اسلام از آن با عنوان «صله رحم» ياد مي‌شود، به فرموده
پيامبر (ص) افزايش عمر و پاداشي برابر با اجر يك‌صد شهيد را به همراه دارد.
به
گزارش فارس، «صله رحم» علاوه بر اين كه داراي اثرات و نتايج اجتماعي،
رواني و اخلاقي مثبت است، از ثمرات معنوي و پاداش اخروي نيز برخوردار است.
قطع رحم از نظر آموزه‌هاي ديني ناپسند بوده و بر پرهيز از آن تأكيد شده
است.
از همين رو مجموعه‌اي از روايات در باره «صله رحم» و اهميت اين
سنت پسنديده كه توسط پايگاه اينترنتي مركز خبر حوزه گردآوري شده است، در
پي مي‌آيد:
* توصيه پيامبر به حُسن همسايگى و صله رحم
پيامبر
خدا صلّى الله عليه وآله وسلم به «معاذ ابن جبل» توصيه فرمود: تقواى خدا،
راستگويى، امانتدارى، درستي در پيمان، دورى از خيانت، حسن همسايگى، صله
رحم، محبت به يتيمان و خوش‌زبانى را پيشه خود كن، و در برخورد با ديگران،
آشكارا سلام كن و خوشرفتار و كم آزار باش و ايمان خود را محكم كن و در دين
تحقيق نما و در قرآن بينديش و آخرت را مد نظر بگير و از حساب قيامت بترس و
بسيار مرگ را ياد كند و به مسلمان دشنام مده و ... (ارشاد القلوب، ترجمه
سلگى، ج۱، ص: ۱۹۳)
نام «معاذ» ابو عبدالرحمن خزرجى است. وي از
اصحاب پيامبر (ص) بود كه در مدينه اسلام آورد و در بيعت عقبه حاضر بود و از
جمله هفتاد نفري بود كه با پيامبر (ص) ملاقات كرد و در جنگ بدر حضور داشت،
درحالي كه سن او از ۲۱ تجاوز نكرده بود و در همه جنگ‌ها شركت نمود، او
مردى خوش سيما و سفيد چهره و سخى بود. روزي معاذ مقروض شد و پيامبر (ص)
مالش را فروخت و دين او را ادا كرد، پيامبر (ص) پس از فتح مكه او را به
عنوان قاضى به يمن فرستاد و معلم قرآن و فقه بود و با مالى بسيار به مدينه
بازگشت ولي خليفه دوم اموالش را مصادره كرد، او سپس به شام رفت و در سال ۱۸
هجري درگذشت.
* علاقه امام موسي كاظم (ع) به صله رحم
از
خوف چنان مي‌گريست كه محاسن شريفش تر مي‌شد و از همه مردم بيشتر به صله
رحم و ديدار نزديكانش توجه داشت. شبانگاه از بينوايان مدينه دلجويى مي‌كرد و
براى آنان پول و زنبيل آرد و خرما مي‌فرستاد و آنان نمي‌دانستند از ناحيه
كدام يك از بزرگان، اين عطيه ارسال شده است. (الارشاد، ص ۵۷۵)
* سفارش پيامبر (ص) به ابوذر غفاري
ابوذر
گفت: پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلم مرا به هفت چيز توصيه نمودند؛ دوستى
با تهيدستان، دورى از ثروتمندان، صله رحم، اينكه سخن غير حق بر زبان
نياورم، از ملامت ديگران در انجام فرمان الهى نترسم، به زير دستان خود نگاه
كنم، به بالاتر از خود توجهى نكنم (وضع زندگى تهيدستان را ببينم نه
ثروتمندان را) «سبحان الله ولا اله الا الله والله اكبر ولا حول ولا قوة
الا بالله العلى العظيم» بسيار بگويم، كه باقيات صالحات همين‌ها هستند.
(ارشاد القلوب، ترجمه سلگى، ج۱، ص: ۱۵۹)
* انجام صله رحم، تمكين آزمايش الهي
پيامبر
(ص) فرمود: فريب نماز و روزه افراد را نخوريد، زيرا گاهى افراد به آن
عادت مىكنند و مىترسند آن را ترك كنند بلكه آنها را به راستگويى و
امانتدارى و انجام صله رحم و نيكى به برادران، بيازماييد. (ارشاد القلوب،
ترجمه سلگى، ج۱، ص: ۳۵۹)
* صله رحم از نشانه‌هاي اهل ايمان
امير
مؤمنان (ع) فرمود: اهل دين نشانههايى دارند كه بدان شناخته مي‌شوند: راست
گفتارى، امانتدارى، وفاي به عهد، صله رحم، ترحم بر ناتوان، معاشرت كم با
زنان، بذل معروف، خوشخلقى، خوش برخوردى، پيروى از دانش و آنچه او بخدا
نزديك كند. (امالى شيخ صدوق، ترجمه كمرهاى، متن، ص: ۲۲۱)
* صله رحم و آساني جان‌دادن
امام
صادق (ع) فرمود: هر كه دوست دارد، خدا سختي‌هاى جانكندن را بر او آسان
كند، بايد صله رحم كند و به پدر و مادرش نيكى كند در اين صورت خدا جان كندن
را بر او آسان كند و در زندگى دچار پريشانى و فقر نشود. (امالى شيخ صدوق،
ترجمه كمرهاى، متن، ص۳۸۹)
* صله رحم و اجر شهيد
رسول
خدا (ص) فرمود: هر كه نزد خويشاوندى رود و با خود و مالش با او صله رحم
كند، خداى عز و جل به او اجر يك‌صد شهيد دهد، هر گامى كه بر مي‌دارد ۴۰
هزار حسنه دارد و ۴۰ هزار گناهش محو مي‌شود و ۴۰ هزار درجه بالا رود و گويا
يك‌صد سال خدا را عبادت كرده است. (امالى شيخ صدوق، ترجمه كمرهاى، متن،
ص: ۴۲۲)
* همراهي تقوا و صله رحم
امام
رضا (ع) فرمود: خداي عز و جل به سه چيز همراه سه امر ديگر فرمان داده است:
امر كرده به نماز و زكات پس هر كه نماز كند و زكات ندهد نمازش پذيرفته
نمي‌شود، امر كرده به شكر خودش به همراه شكر والدين (در سوره لقمان آيه ۱۴)
پس هر كه شكر والدين نكند شكر خدا را نكرده و امر كرده به تقوا و صله رحم.
در (آيه ۱ سوره النساء) و هر كه صله رحم نكند تقوا ندارد.
(مقصود از
اينكه اين سه امر، دو به دو، همراهند و همراهي آنان زمانى نيست، زيرا انجام
نماز و پرداخت زكات در يك زمان انجام نمي شوند و هر كدام وقت مخصوص بخود
دارند و ظاهرش همزماني شرطى است، يعنى صحت هر كدام مشروط به انجام
ديگريست). (آداب معاشرت، ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج۱، ص: ۴۳)
* صله رحم و افزايش عمر
«حنان
بن سدير» مي‌گويد، ما در حضور امام ششم (ع) بوديم و ميسر (يكي از اصحاب)
در ميان ما بود و سخن از صله خويشان شد ،آن حضرت فرمود: اى ميسر، مرگت چند
بار فرا رسيد بود و هر بار براى صله رحم تو عقب افتاد، اگر مي‌خواهى عمرت
افزايش يابد به دو پير خود احسان كن (يعنى پدر و مادر). (آداب معاشرت،
ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج۱، ص: ۵۴)
* صله رحم ولو به يك سلام
امير
مؤمنان (ع) فرمود: با ارحام خود ارتباط داشته باشيد گر چه به سلامى باشد،
زيرا خداي تبارك و تعالى مىفرمايد: بترسيد از خدا زيرا بازپرسى مي شويد از
او و از ارحام ... (آيه اول سوره النساء) (آداب معاشرت، ترجمه جلد شانزدهم
بحار الانوار، ج۱، ص: ۶۰)
امام صادق (ع) فرمودند: به راستى ارتباط
خويشاوندى و نيكوكارى حساب [روز جزا] را آسان مي نمايند و [انسان را] از
گناهان دورمي سازند. پس با برادران خويش، صله رحم نماييد و به آنان نيكى
كنيد، اگر چه با نيكو سلام كردن و نيكو پاسخ دادن به سلام باشد. (تحف
العقول، ترجمه حسن‌زاده، ص: ۶۸۵)
* صله رحم ولو با جرعه‌اي آب
رسول
خدا (ص) فرمود: صله رحم كنيد گر چه به يك شربت آب باشد و بهتر از آن
خوددارى از آزار ديگران است. (آداب معاشرت، ترجمه جلد شانزدهم بحار
الانوار، ج۱، ص: ۶۷)
رسول خدا (ص) فرمود: نيكي به والدين و صله رحم،
حساب را آسان مي‌كنند و سپس آن حضرت اين آيه را خواند «وَ الَّذِينَ
يَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ ...» (آداب معاشرت، ترجمه جلد شانزدهم بحار
الانوار، ج۱، ص: ۶۴)
* صله رحم و خوش‌خلقي
امام
ششم (ع) فرمود: صله رحم همان خوشخلقى، بخشش و خوش‌دلى است، و روزى را
افزايش مي‌دهد و مرگ را عقب مي‌اندازد. (آداب معاشرت، ترجمه جلد شانزدهم
بحار الانوار، ج۱، ص: ۷۳)
* سفارش پيامبر (ص) به اولاد عبدالمطلب
امام
ششم (ع) فرمود: رسول خدا (ص) همه اولاد عبدالمطلب را گرد آورد و فرمود: اى
اولاد عبد المطلب! سلام را فاش ادا كنيد و صله رحم كنيد و شب كه مردم
خوابيدند عبادت كنيد، و اطعام كنيد و سخن خوب بگوئيد تا سلامت به بهشت
برويد. آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج۱، ص: ۲۳)
* صله رحم و سيره اهل بيت عليهم‌السلام
امام
صادق (ع) فرمود: خداي تبارك و تعالى بر شما واجب كرده دوستى و پيروى ما
را، و لازم كرده بر شما فرمانبرى از ما را، آگاه باشيد هر كه از ما است،
بايد از ما پيروي كند، بدانيد كه سيره و رفتار ما پارسايى و كوشش است، اداى
امانت به خوب و بد، صله رحم، مهماننوازى و گذشت از كسي كه به شما بد كرده
است، و هر كس پيرو ما نباشد از ما محسوب نمي شودو سپس فرمود:سفيه نباشيد،
كه امامان شما كار سفيهانه نمي كنند. (آداب معاشرت، ترجمه جلد شانزدهم بحار
الانوار، ج۲، ص: ۷۸)
* صله رحم و خوشنودي امام صادق (ع)
«داودبن
كثير رقى» گفت: خدمت حضرت صادق عليه‌السّلام نشسته بودم، قبل از اينكه من
سخنى بگويم، ايشان فرمودند: اي داود! روز پنجشنبه اعمال شما را بر من عرضه
داشتند، در بين آنچه از اعمال تو عرضه شد، مشاهده كردم صله رحمى كه در مورد
پسر عمويت كرده بودى مرا خوشحال كرد... داوود گفت، پسر عموئى داشتم كه
دشمن اهل‌بيت(ع) و خيلى خبيث بود، شنيدم وضع مالى او خوب نيست، قبل از
رفتن به مكه مقدارى پول برايش حواله دادم وقتى به مدينه رسيدم حضرت صادق
عليه السّلام جريان را به من فرمود. (بخش امامت، ترجمه جلد هفتم بحار
الانوار، ج۱، ص: ۲۵۰)
* صله رحم و ممانعت شيطان
حضرت
صادق عليه‌السّلام فرمود: هنگامى كه كسى از شما تصميم به انجام عمل خير يا
صله رحم را گرفت بايد متوجه باشد كه در سمت راستش شيطانى و در سمت چپش
شيطان ديگرى هست بنا بر اين پيش از آنكه آن دو شيطان شما را از اين كار
منصرف سازند فورا آن را انجام دهند. (بحار الانوار، ترجمه جلد ۶۷ و ۶۸،
ج۲، ص: ۲۳۴)
* ويژگي‌هاي چند گانه صله رحم
پيامبر
اكرم (ص) فرمود: شخصى كه سه سال از عمرش باقى مانده اگر صله رحم كند،
خداوند سى سال عمر او را افزايش مي‌دهد، چنانچه قطع رحم نمايد، اگر از عمرش
سى سال باقيمانده باشد به سه سال كاهش مي‌يابد. آنگاه اين آيه را تلاوت
نمود: «يَمْحُوا اللهُ ما يَشاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتاب»
صله رحم باعث آبادى مملكت و افزايش عمر مىشود، گرچه اهل آن زمان، مردمان
خوبى نباشند. صله رحم باعث آسانى حساب روز قيامت مىشود و از ترك بد
جلوگيرى مي‌كند. (زندگانى حضرت امام جعفر صادق عليه‌السلام، ص: ۱۳۸)
* صله رحم و پاداش سريع
سه
خصلت است كه صاحبان آنها تا وبال و گرفتاريش را در اين دنيا نبينند
نخواهند مرد: «۱- ستم، ۲- قطع ارتباط خويشاوندى، ۳- و سوگند دروغ كه نبرد
با خداوند است» و به راستى آن طاعتى كه سريع‌تر از ديگر طاعات، پاداشش
مي‌رسد «صله رحم» است. و گروهى با آنكه فاجر و معصيتكارند، ولى در پرتو
صله رحم و مهرورزى به يك ديگر ثروتشان بركت يافته و افزون مي‌گردد، و
بىشكّ سوگند دروغ خوردن و قطع رحم شهرها را ويران و خالى از سكنه مىسازد.
(تحف العقول-ترجمه جعفرى، ص: ۲۷۶)
* صله رحم؛ محبوب‌ترين راه‌ها به جانب خدا
محبوب‌ترين
راه‌ها به جانب خدا دو گام است: گامى كه مسلمان بردارد و صفى را در راه
خدا محكم سازد، و گامى كه در راه صله رحم (ديدار خويشاوندان) بردارد از گام
قبلي، افضل است. (تحف العقول، ترجمه جنتى، متن، ص۳۴۱)
* ازدواج و صله رحم
حضرت
سجّاد عليه‌السّلام فرمود: كسى كه براى خدا و به قصد صله رحم ازدواج
نمايد، پروردگار او را به تاج بزرگى و عظمت، مفتخر و سرفراز خواهد، ساخت.
(الحديت، روايات تربيتى، ج۲، ص: ۲۳۰)
* قطع رحم و كيفر زودرس
امام
باقر (ع) فرمود: چهار چيز است كه كيفرى زودرس دارد، مردي كه در بارهاش
نيكى كنى و او به تو جزاى بد دهد و مردي كه به او ستم نكرده اي و او تو به
ستم كند و مردي كه با او معاهده انجام كارى كني و تو در عهدت وفادار باشى و
او با تو به حيله رفتار كند و مردي كه با خويشان خود صله رحم مي كند، ولى
خويشانش از او قطع مي كنند. (خصال، ترجمه فهرى، ج۱، ص: ۲۵۵)
* قطع رحم و لعن خداوند
حضرت
رسول (ص) فرمودهاند: سوگند به كسى كه جان من در دست اوست، هرگز وارد بهشت
نمىشويد تا آنكه ايمان بياوريد و ايمان نخواهيد آورد تا آنكه محبت
بورزيد، آيا شما را به كارى راهنمايى كنم كه چون آن را انجام دهيد، مهرورزى
كردهايد پس ميان خود سلام دادن را آشكار كنيد.
بدانيد زماني كه
مردم تظاهر به علم كنند و عمل را ضايع سازند و فقط به اظهار محبت اكتفا
نمايند و در دل كينهتوزى كنند و قطع صله رحم كنند، در آن حال خدايشان لعنت
و كر و كورشان مىفرمايد. (روضة الواعظين، ترجمه مهدوى دامغانى، ص: ۶۶۰)
* صله رحم و آساني حساب قيامت
حضرت
صادق عليه السّلام فرمود: همانا صله رحم و نيكى (به مردم) حساب (قيامت) را
(بر آدمى) آسان كند، پس صله رحم كنيد و به برادران (دينى خود) نيكى
نماييد، گر چه (نيكى شما) به سلام كردن نيكو و جواب دادن نيك باشد. (طرائف
الحكم يا اندرزهاى ممتاز، ترجمه ج۱، ص: ۴۰۸)
