« ... یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُونَ یَوْمًا کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیرًا؛ وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا؛ إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاء وَلَا شُکُورًا؛ إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِیرًا؛ فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا ... » [1]
... آنها به نذر خود وفا مىكنند، و از روزى كه شر و عذابش گسترده است مىترسند ،و غذاى (خود) را با اينكه به آن علاقه (و نياز) دارند، به «مسكين» و «يتيم» و «اسير» مىدهند ، (و مىگويند : ) ما شما را بخاطر خدا اطعام مىكنيم، و هيچ پاداش و سپاسى از شما نمىخواهيم! ما از پروردگارمان خائفيم در آن روزى كه عبوس و سخت است! (بخاطر اين عقيده و عمل) خداوند آنان را از شر آن روز نگه مىدارد و آنها را مىپذيرد در حالى كه غرق شادى و سرورند! و در برابر صبرشان، بهشت و لباسهاى حرير بهشتى را به آنها پاداش مىدهد ...
اندیشه وران شیعه اتفاق نظر دارند که سوره انسان (دهر) و یا هیجده آیه آن [2] درباره حضرت علی و حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسين علیهم السلام و خادم آن ها فضه نازل شده است. علامه امینى در «الغدیر» این شأن نزول را از 34 تن از عالمان معروف اهل سنت نقل کرده است؛ بنابراین این شأن نزول در میان اهل سنت مشهور، بلکه متواتر است . [3]
ابن عباس مى گوید: « حسن و حسين عليهماالسلام بیمار شدند، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم با جمعى از یاران به عیادتشان آمدند و به علی علیه السلامفرمودند: اى ابوالحسن ! خوب بود نذرى براى شفاى فرزندان خود مى کردى. علی علیه السلام ، فاطمه علیها السلام و فضه که خادم آن ها بود، نذر کردند که اگر آن ها شفا یابند، سه روز روزه بگیرند. بنا بر برخى روایات حسن و حسين عليهماالسلام نیز گفتند ما هم نذر مى کنیم روزه بگیریم) چیزى نگذشت که هر دو شفا یافتند ، در حالى که از نظر مواد غذایى دست خالى بودند.
علی علیه السلام سه من جو قرض نمود و فاطمه علیها السلام یک سوم آن را آرد کرد و نان پخت . هنگام افطار سائلى بر در خانه آمد و گفت: « السلام علیکم یا أهل بیتمحمد صلی الله علیه و آله و سلّم ; سلام بر شما اى خاندان محمد! مستمندى از مستمندان مسلمانان هستم، غذایى به من بدهید » .
آنان مسکین را بر خود مقدم داشتند و سهم خود را به او دادند. روز دوم را هم چنان روزه گرفتند و موقع افطار وقتى که غذایى را آماده کرده بودند (همان نان جوین) ، یتیمى بر در خانه آمد، آن روز نیز ایثار کردند و غذاى خود را به او دادند. (باز با آب افطار کردند و روز بعد را نیز روزه گرفتند) در سومین روز اسیرى به هنگام غروب آفتاب بر در خانه آمد، باز سهم غذاى خود را به او دادند . هنگام صبح ، علی علیه السلام دست حسن و حسين عليهماالسلام را گرفته بود، خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم آمدند، وقتى پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم آن ها را مشاهده کرد، دید از شدت گرسنگى مى لرزند. فرمود: این حالى را که در شما مى بینم براى من بسیار سخت است ; سپس برخاست و با آن ها حرکت کرد . هنگامى که وارد فاطمه علیها السلام شد، فاطمه را دید که در محراب عبادت ایستاده در حالى که از شدت گرسنگى دل او به پشت چسبیده و چشم هایش به گودى نشسته ،پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم ناراحت شد ; در همین هنگام جبرئیل نازل گشت و گفت: اىمحمد ! این سوره را خدای عز و جل هم اکنون بر تو نازل کرد ، خداوند با چنین خاندانى به تو تهنیت مى گوید ; سپس سوره « هل أتى » را بر او خواند ». [4]
بنابر برخى روایات تمام جریان فوق در یک روز اتفاق افتاده یعنى حضرت فاطمه علیهاالسلام با یک سوم آردى که تهیه کرده بودند نان پخت، وقتى مى خواستند آن را تناول کنند مسکینى آمد ... سپس حضرت یک سوم دیگر را پخت، باز هم پیش از تناول، یتیمى از آن ها کمک خواست ... با یک سوم باقى مانده نان پختند که اسیرى آمد و پس از تقاضاى کمک نان را به او دادند [5]
در برخى روایات نیز آمده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم دست خود را بلند کرد و از خداوند درخواست غذا نمود، و خداوند برایشان غذاى بهشتى فرستاد. [6]
پی نوشت:
[1]. سوره انسان، آیات7- 12
[2]. از آیه 5 ( إنّ الأبرار ...) تا آیه 22 ... ( و کان سعیکم مشکوراً )
[3]. الغدیر ، علامه امینى ، ج 3 ، ص 107 ـ 111
[4]. الغدیر ، ص 111
[4]. تفسیر نمونه ، ج 25 ، ص 343 ـ 344
[4]. شواهد التنزیل، ج 2 ، ص 393 ـ 410
[5]. تفسیر قمى ، على بن ابراهیم ، ج 2، ص 399
[6]. احقاق الحق ، ج 3 ، ص 160.
T
