شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
قرآن مجید کتاب آسمانی مسلمانان، اسامی و صفات زیادی دارد که در مورد تعداد آن بین دانشمندان اختلافات فراوانی به چشم می خورد، و این به جهت اسم دانستن بعضی از صفات قرآن از سوی برخی از آنان است. در این بین بعضی از مفسران؛ مانند مرحوم طبرسی فقط 4 نام و برخی؛ مانند مرحوم ابوالفتوح رازی 43 نام و گروهی دیگر 90 نام را بیان کرده اند.
وجه نام گذاری قرآن به این اسامی را باید در معنای آن اسامی جست و جو کرد. از میان اسامی ذکر شده به اسامی مشهور تر اکتفا کرده و در مورد آنها بحث می کنیم:
قرآن مجید که کتاب آسمانی مسلمانان است، دارای اسامی و صفات زیادی است که بعضی از آنها توسط دانشمندان علوم قرآنی تحقیق و بیان شده است. ذکر نام های فراوان و اوصاف زیاد باعث شده است که بعضی؛ اوصاف این کتاب را با نام های آن اشتباه گیرند، اما از آن جا که هر صفتی می تواند به صورت اسم استفاده شود، می توان اوصاف قرآن را جزء اسامی آن دانست.
از این رو است که در بین علمای تفسیر، اختلافات فراوانی وجود دارد. و هر یک برای قرآن اسمائی آورده اند، [1] چنان که مرحوم طبرسی به ذکر 4 نام برای قرآن اکتفا کرده اند که عبارت اند از: قرآن ،فرقان، کتاب، ذکر. [2]
ابوالفتح رازی 43 نام برای قرآن آورده است، [3] که البته بعضی جنبه وصفی دارد.
فخر رازى در تفسیر کبیر، 40 اسم براى قرآن ذکر نموده است. [4]
کاشفی سبزواری هم م گوید: برای قرآن 66 نام، از خود قرآن و 12 نام از احادیث وجود دارد. [5]
اما بدر الدین زرکشی نقل می کند که «حرالیّ» کتابی در این زمینه نوشته است و بیش از 90 اسم یا وصف برای قرآن ذکر می کند. [6]
صاحب التمهید از قاضی عُزَیزی، 55 نام برای قرآن ذکر می کند که 43 نام آن با نام هایی که مرحوم ابوالفتوح رازی بیان کرده، مشترک است. [7]
این 55 نام (یا وصف) از خود قرآن گرفته شده است.
ما در این جا به این اسامی و به آیاتی که این اسما در آن آمده است، اشاره می کنیم:
ولی از آن جا که ذکر چهار نام تقریبا بین کلمات همه مفسران دیده می شود، به همین اسامی چهار گانه اکتفا کرده و در مورد علت نام گذاری قرآن به این اسامی بحث می کنیم:
کتاب آسمانی حضرت محمد ( صلی الله علیه و آله و سلم ) را قرآن می نامند؛ چرا که جمع کردن و خواندن آن بر عهده ما است. [14] همچنین به اعتبار آن که جامع تمام علوم و حاوى جمیع احکام است، آن را قرآن می نامند.
همچنین چون قرآن پیروانش را به نجات و خلاص از بدبختی ها می کشاند، به او فرقان گفتهاند همچنان که در آیه کریمه به آن اشاره شده است: "اگر پرهیزکار شوید براى شما فرج و گشایشى خواهد بود". [17]
نکته پایانی این که سه عنوان کتاب، ذکر و فرقان، برای کتاب‌های آسمانی دیگر نیز ذکر گردیده و تنها عنوان قرآن، به صورت اسم خاص برای این کتاب آسمانی مطرح اس ت.
[1] ر.ک: جوان آراسته، حسین ، درس‌نامة علوم قرآنی، ص 36ـ 55، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
[2] مترجمان، ترجمه، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج1، ص 24، چاپ اول، نشر فراهانى، تهران، 1360 ش،
[3] رازی، ابوالفتوح، تفسیر روح الجنان، ج 1 ص 5، چاپ اسلامیه.
[4] حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، ج 1، ص 16، چاپ اول، نشرمیقات، تهران، 1363 ش
[5] کاشفى سبزوارى، حسین، جواهر التفسیر، ص 144، دفتر نشر میراث مکتوب، تهران.
[6] معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، ص50، چاپ سوم، نشر یاران، قم، 1385 ش
[7] همان، ص 50.
[8] دراین آیه "ادی" بکار برده نشده است و این اسم برگرفته از کلمه یهدی موجود در آیه است.
[9] در ذکر این نام ، از آیه «و اعتصموا» استفاده شده؛ زیرا لفظ عصمت در آیه ذکر نشده است.
[10] بنابر تفسیری که مراد از سراج منیر، قرآن باشد.
[11] بنابر این که نجوم به معنای نزول تدریجی قرآن باشد.
[12] اقتباس از پاسخ 554 (سایت: 604).
[13] "قرن الشئ بالشئ"، پیوند دادن چیزی به چیزی."؛ "قرأ المأ فی الحوض"، آب را در حوض جمع کرد .
[14] "إِنَّ عَلَیْنَا جَمْعَه‌ُو وَ قُرْءَانَه‌ُو فَإِذَا قَرَأْنَـَه‌ُ فَاتَّبِع‌ْ قُرْءَانَه‌ُو ثُم‌َّ إِنَّ عَلَیْنَا بَیَانَه".(قیامة، 17ـ 19) چرا که جمع کردن و خواندن آن بر عهدة ما است. پس هر گاه آن را خواندیم، از خواندن آن پیروی کن، سپس بیان (و توضیح) آن (نیز) بر عهدة ما است".(مفردات راغب اصفهانی، ص 413ـ 414، مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان؛ مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج 27، ص 295ـ 299، دارالکتب الاسلامیة).
[15] راغب اصفهانی، مفردات، ص 440.
[16] خسروى، موسى، احتجاجات، ترجمه جلد چهارم بحار الانوار، ج 1، ص 301، چاپ اول، نشر اسلامیه، تهران،1379 ش
[17] "إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً". انفال، 29.
[18] راغب اصفهانی، مفردات، ص 181.
[19] العَلَاءُ و الشَّرَفُ، نک: مصباح المنیر، المتن، ص 209.
[20] مترجمان، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 24.
[21] " إِنَّ الَّذِینَ یُلْحِدُونَ فِی آیاتِنا لا یَخْفَوْنَ عَلَیْنا أَ فَمَنْ یُلْقى فِی النَّارِ خَیْرٌ أَمْ مَنْ یَأْتِی آمِناً یَوْمَ الْقِیامَةِ اعْمَلُوا ما شِئْتُمْ إِنَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِالذِّکْرِ لَمَّا جاءَهُمْ وَ إِنَّهُ لَکِتابٌ عَزِیزٌ لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَکِیمٍ حَمِیدٍ". فصلت، 42.
[22] موسوى همدانى، سید محمد باقر، ترجمه تفسیر المیزان، ج 12، ص 153، چاپ پنجم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1374 ش.
T
