به گزارش «شیعه نیوز»، اعتیاد پشت در خانه همه ما ایستاده و هر لحظه ممکن است در بزند. اگر آگاه باشیم در را باز نمی‌کنیم، اما اگر با این تصور خام که اعتیاد صرفاً برای دیگران است و فرزند یا اعضای خانواده ما معتاد نخواهند شد به دنبال پیشگیری از اعتیاد نرفتیم، مطمئن باشید فقط خودمان را در معرض خطر قرار داده‌ایم.
یکی از عوامل کاهش خطر اعتیاد در جامعه درمان معتادان است، اقدامی که تاکنون هیچ موفقیتی در آن کسب نکرده‌ایم. این در حالی است که مراکز مدعی ترک اعتیاد تضمینی و روش‌های متفاوت ترک اعتیاد به وفور در کشور وجود دارد. مشکل اینجاست که اگر نگوییم همه، می‌توانیم ادعا کنیم که بیشتر معتادان اقدام به ترک مواد مخدر می‌کنند اما پس از یک دوره ترک دوباره به مصرف مواد روی می‌آورند؛ اما چرا بیشتر معتادان کشور در ترک دائم مواد مخدر ناموفق بوده‌اند؟
داریوش تقی‌زاده، كارشناس مسئول دفتر اعتیاد اداره‌کل بهزیستی استان تهران که تجربه ۱۹ سال کار درمانی در حوزه اعتیاد را دارد، به این سؤال پاسخ داد که چه اشکال سیستماتیکی وجود دارد که باعث می‌شود معتادان نتوانند دوره پاکی پایداری داشته باشند و گفت: بخشی از مشکل به روش‌های درمانی مورد استفاده باز می‌گردد. هر فرد معتاد شرایط خاص خود را دارد و روش ترک اعتیاد متناسب با شرایط خودش را باید داشته باشد. اگر فردی از یک روش ترک اعتیاد استفاده کرد اما موفق به ترک قطعی نشد، باید ببینیم آن روش ترک اعتیاد چه بخشی از مشکلات وی را حل کرده و در رفع چه بخشی از مشکلات ناتوان بوده است.
رفع وابستگی جسمانی به مواد مخدر به معنای ترک اعتیاد نیست
وی اضافه کرد: بیشتر مردم به محض اینکه بخشی از علائم مصرف در فرد معتاد از بین می‌رود، مثلاً چهره و ظاهر فرد شاداب‌تر شده و یا وابستگی جسمانی فرد به مصرف مواد از بین می‌رود، تصور می‌کنند که درمان رخ داده است در حالی که درمان زمانی اتفاق می‌افتد که وابستگی روانی فرد به مواد از بین برود.
این کارشناس حوزه اعتیاد با تأکید بر لزوم پیگیری درمان اعتیاد پس از دوره سم‌زدایی و خارج شدن فرد از مراکز ترک اعتیاد، گفت: پس از سم‌زدایی یا گذراندن دوره ترک در مراکز ترک اعتیاد، کار فرد معتاد تمام نمی‌شود و باید همچنان درمان خود را برای عدم بازگشت به مصرف مواد ادامه دهد.
وی مسئله سومی که موجب بازگشت معتادان ترک کرده به مصرف مواد می‌شود را رفتار و عملکرد خانواده آنها دانست و گفت: باید دید خانواده پس از ترک چه رفتاری با فرد ترک کرده دارند و چه قدر آموزش دیده‌اند که فرد را در مسیر ترک و پاکی نگه دارند؟
تقی‌زاده تصریح کرد: بر همین مبنا برای ترک قطعی و پاکی دائم هر فرد معتاد باید یک طرح درمانی متناسب با شرایط جسمی، روحی و خانوادگی آن فرد اجرا کنیم تا فرد به پاکی دائم برسد.
درمان اجتماع محور؛ جامع‌ترین روش درمان اعتیاد
این کارشناس حوزه اعتیاد در پاسخ به این سؤال که آیا چنین سبک درمانی در ایران وجود دارد؟ گفت: بله وجود دارد؛ درمان‌های مختلفی در کشور داریم اما جامع‌ترین روش درمان در میان درمان‌های موجود روش «درمان اجتماع محور» یا TC است که از سال ۷۹ در کشور راه‌اندازی شده. ابتدا این طرح در مراکز دولتی اجرا می‌شد اما به دلیل هزینه‌های زیاد به مراکز خصوصی واگذار شد.
ویژگی‌های روش ترک اعتیاد مانا
وی با تأکید بر اینکه درمان اعتیاد باید به اصلاح سبک زندگی فرد معتاد کمک کند، گفت: اعتیاد یک نشانه است؛ نشانه وجود یک ایراد در سیستم اجتماعی و فردی شخصی که منجر به اعتیاد شده است؛ پس اگر سبک درمانی اعتیاد به اصلاح سیستم‌های معیوب اجتماعی و فردی شخص کمک کند، دلایلی که فرد به سمت اعتیاد رفته است را پیدا و اصلاح کند، پیگیری‌های لازم پس از درمان اولیه را داشته باشد، از بعد جسمی و روانی علاوه بر پزشک، روانپزشک نیز فرد را ویزیت کند و در بعد خانوادگی، خانواده را در درمان درگیر کند، می‌تواند به ترک اعتیاد فرد منجر شود؛ اما اگر روش درمانی، این مؤلفه‌ها را نداشته باشد و برای رفع اختلالات همراه با اعتیاد اقدامی نشود، درمان اتفاق می‌افتد اما مانایی درمان کم است و معتاد دوباره به مصرف مواد روی خواهد آورد.
بهبود فرد معتاد به معنای نجات و سلامت روانی ۲۵ نفر است
تقی‌زاده در پاسخ به این سؤال که آیا این سبک درمان هزینه زیادی در پی دارد؟ گفت: در موضوع آسیب‌های اجتماعی هزینه‌ها به نحو متفاوتی تعریف می‌شود. هر فرد دارایی یک اجتماع است و برای جامعه خود سرمایه محسوب می‌شود. از سوی دیگر اگر فردی در یک خانواده معتاد شود به طور متوسط ۲۰ تا ۲۵ نفر به صورت مستقیم و تعداد بسیار بیشتری به صورت غیر مستقیم دچار مشکل شده و با مسئله اعتیاد درگیر می‌شوند. بهبود یک فرد معتاد به معنای نجات و سلامت روانی ۲۵ نفر است. پس اگر نگاه ما اینگونه باشد، هر قدر هم درمان اعتیاد هزینه‌بر باشد باز هم قابل قبول است، اما اگر از جنبه صرف اقتصادی نگاه کنیم این نوع درمان نسبت به درمان‌های معمول هزینه بیشتری را در پی دارد.
وی در پاسخ به این سؤال که در کشورهای موفق در زمینه ترک اعتیاد بر چه نوع روش ترک اعتیادی تأکید می‌شود؟ گفت: در کشورهایی مانند هلند و بلژیک پایه اصلی مشارکت مردم است. یعنی کل اعضای جامعه نسبت به اعتیاد و درمان اعتیاد اطلاعات کافی، نسبت به کمک به معتادان تعهد کامل و دیدگاه مثبتی نسبت به کسانی که ترک می‌کنند، دارند. در این کشورها گروه‌های مردمی تشکیل شده‌اند و مردم را آموزش داده‌اند. اما متأسفانه در کشور ما اگر برنامه‌های آموزشی هم در حوزه اعتیاد وجود داشته باشد مختص خانواده‌های درگیر با اعتیاد است نه افراد عادی و عموم جامعه.
این کارشناس حوزه ترک اعتیاد ادامه داد: البته اگر بخواهیم سیستمی طراحی کنیم باید خیلی بالاتر از روند جاری را در پیش بگیریم. سیستم سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی ما نیاز به اصلاح دارد؛ اگر روش‌های مختلف ترک اعتیاد را داریم اما اثربخش نیستند باید دید آیا پرتکل‌های اجرایی ترک اعتیاد بومی شده‌اند؟ در دوره‌های زمانی مختلف روش‌های ترک اعتیاد جدیدی در کشور اجرا می‌شود اما پس از مدتی این روش‌ها رها می‌شوند یا به صورت کامل و درست اجرا نمی‌شوند، ولی در کشورهای موفق اینگونه نیست و روش‌های متعددی به جامعه ارائه می‌شود تا افراد براساس مشکل و نیازهایشان از روش‌های مختلف ترک اعتیاد استفاده کنند.
۹۸ درصد معتادان دچار اختلال روانی همراه با اعتیاد هستند
وی بر لزوم ارجاع معتادان به روانشناس تأکید کرد و گفت: در بسیاری از روش‌های درمانی بر لزوم ارجاع افراد معتاد نزد روانشناس تأکید شده است اما در کشور ما روند این ارجاع ضعیف است. هر فرد بیماری که در حال ترک است باید نزد روانشناس برود چرا که ۹۸ درصد معتادان دچار اختلال روانی همراه با اعتیاد هستند که افسردگی و اضطراب حداقل این اختلالات است که اگر درمان نشود درمان اعتیاد نیمه کاره خواهد ماند و همین مسئله احتمال بازگشت فرد ترک کرده به مصرف دوباره مواد را افزایش می‌دهد.
این کارشناس حوزه ترک اعتیاد در پاسخ به این سؤال که اکنون با افزایش قابل توجه معتادان در کشور چه باید کرد؟ گفت: باید در نظر بگیریم که بالاترین میزان پاکی یعنی ۲۵ درصد در روش اجتماع درمان مدار به دست آمده است، پس باید به سمت درمان‌هایی برویم که بتوانند خانواده و فرد را درگیر کنند و دیدگاه جامعه را نسبت به افراد بهبود یافته تغییر دهند. همچنین باید رویکردهای درمانی مبتنی بر جامعه خودمان را تقویت کنیم.
پژوهش‌‌های کافی در مورد اثربخشی روش‌های درمان اعتیاد انجام نشده است
وی اعلام کرد: یکی از مشکلات موجود در این زمینه این است که افراد غیر متخصص در خصوص افراد متخصص تصمیم‌گیری می‌کنند و این آزاردهنده است. متأسفانه حتی در کشور پژوهش‌‌های کافی در مورد اثربخشی روش‌های درمان اعتیاد انجام نشده است و حتی در مواردی دیدگاه جامعه با دیدگاه علمی در زمینه اعتیاد مغایر است. همچنان جامعه ما برخی درمان‌ها را نمی‌شناسد و در مواجهه با برخی دیگر از درمان‌ها دیدگاه بدبیانه دارد که این دیدگاه‌ها باید اصلاح شود.
تقی‌زاده در خصوص عملکرد سازمان‌های مردم نهاد در زمینه اعتیاد نیز گفت: باید بتوانیم سمن‌هایی که درست کار می‌کنند را از سمن‌هایی که به دنبال منافع اقتصادی هستند و یا عملکرد درستی ندارند از هم متمایز کنیم.
وی در پایان تصریح کرد: خانواده‌ها نباید بر استفاده از یک روش درمانی تأکید داشته باشند و اگر آن روش با شکست مواجه شد، دوباره آن را تکرار کنند، چرا که ممکن است روش‌های دیگر با توجه به شرایط فرد مؤثرتر واقع شود. به عنوان درمانگر به خانواده‌ها توصیه می‌کنیم که از روش‌های متفاوت ترک استفاده کنند.
