به گزارش «شیعه نیوز»، نشست سه‌جانبه ایران، ترکیه و سوریه یا به تعبیر دقیق‌تر اجلاس سران کشورهای ضامن روند آستانه به منظور حل بحران سوریه و تقویت محور‌های همکاری قدرت‌های جدید در منطقه به میزبانی آنکارا برگزار شد که با حاشیه‌هایی قابل توجه از جمله ابتکار جدید و جالب پوتین در استفاده از آیات قرآن همراه بود.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، دوشنبه شب، ۲۵ شهریورماه، در نشست خبری مشترک با رؤسای جمهوری اسلامی ایران و ترکیه با پرهیز از بیان موضع‌گیری درباره حمله به تأسیسات نفتی عربستان سعودی، گفت: در قدم نخست، در یمن فاجعه بزرگ بشری جریان دارد، آنجا وضعیتی است که می‌توان آن را فاجعه واقعی نامید. ما خود آمادهایم تا به مردم کمک کنیم و همه را برای انجام این کار فرامی‌خوانیم. دوم، بهترین شیوه حل و فصل این بحران عبارت از توافق میان تمام طرفین دخیل در این درگیری است.
وی افزود: ما در کشور ترکیه هستیم که اکثریت جمعیت آن مسلمان هستند و نمی‌توانم فراموش کنم آیه قرآن را که در آن گفته می‌شود: «لطف خدا را به یاد بیاورید؛ زمانی شما دشمنان هم بودید، اما خداوند بین شما مصالحه ایجاد کرد و شما را برادران یکدیگر قرار داد. در قرآن گفته شده که شما به لطف «الله» برادر یکدیگر شده‌اید. همچنین در قرآن گفته شده که هرگونه خشونتی ممنوع است، به غیر از اینکه هرکسی اجازه دارد از خودش دفاع بکند.
اما اشاره پوتین به چه آیاتی بود؛ مشاورین، او را به یکی از وحدت‌بخش‌ترین آیات قرآن هدایت کردند. آیه مورد اشاره پوتین آیه ۱۰۳ از سوره مبارکه آل عمران بود که خداوند می‌فرماید: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً...» معنای آیه بر اساس ترجمه صفوی این چنین است: «و همگی به ریسمان الهی قرآن و پیامبر(ص) که شما را به خدا پیوند می‌دهد، چنگ زنید و از اختلاف و پراکندگی بپرهیزید و نعمت خدا را بر خود یاد کنید، آنگاه که دشمن یکدیگر بودید و او میان دل‌های شما الفت انداخت و در پرتو نعمت او با یکدیگر برادر شدید...»
پوتین در این بیان از ظرفیت معنوی قرآن کریم در وحدت بین مسلمانان و دوری از تفرقه سخن می‌گوید. در این آیه، قرآن نعمت الهی تألیف قلوب مسلمانان را یادآور می‌شود که با تعلیم و تزکیه مسلمانان را از پس جاهلیت و دشمنی به مقام برادری و محبت رساند. حال مسلمانان باید قدر این سرمایه اجتماعی را بدانند و با اعتصام به ریسمان وحدت از تفرقه دوری کنند.
پوتین با پرداختن به این مضمون و ترجمه دقیق این آیات، بهترین شیوه حل و فصل بحران یمن و عربستان را توافق میان تمام طرفین دخیل برمی‌شمرد. اشاره پوتین به برخی کشورهای مرتجع عربی به ویژه عربستان است که در پرتو حمایت و پیمان با ظالمان و مستکبران جهانی و سکوت تمام نهادهای حقوق بشر بین‌المللی، به کشور مسلمان، فقیر و مستضعف یمن از آسمان و زمین یورش می‌برد و از هیچ ظلمی علیه مردم این کشور، که منجر به قحطی غذا و دارو شده است، اجتناب نمی‌کند.
عربستانی که اماکن مقدس آن مهد نزول قرآن بود و نوای وحی از این سرزمین در اقصی نقاط دنیا طنین‌انداز شد، با اتکا به ثروت خدادادی نفت در کارزار اقتصادی و سیاسی دنیا، کرسی حقوق بشر و سکوت مجامع خبری را با دلارهای نفتی می‌خرد و عزت خود را در حد گاوی شیرده فدا می‌کند تا اسلحه و مهمات تهیه کند و مقاومت تسلیم‌ناپذیر یمن را بشکند.
حال سؤال اینجاست که آیا ترجمه روسی آیات قرآن برای طیف کشورهای حامی عربستان، از متن عربی مبین قرآن واضح‌تر است؟ آیا بیان این مضامین از سوی یک سیاستمدار غیرمسلمان باعث می‌شود تا آنان ذره‌ای درباره کلیشه‌های خودساخته‌شان تأمل کنند؟ از آنجا که به نظر نمی‌رسد نظام حاکم و به ویژه جوان ستیزه‌جوی، بن‌سلمان، در جست‌وجوی حق باشد و آن را گم کرده باشد، بنابر این تلاوت این آیات تأثیری بر او ندارد.
تعبیر دیگر پوتین «هرگونه خشونتی ممنوع است، به غیر از کسی که از خودش دفاع بکند» می‌تواند به مضمون چند آیه از قرآن اشاره داشته باشد؛ خداوند متعال می‌فرماید: «أُذِنَ لِلَّذینَ یُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا؛ اینک به آن مؤمنانی که مورد هجوم قرار می‌گیرند، از جانب خدا رخصت داده شده است که به جهاد اقدام کنند»(حج/۳۹). «فَمَنِ اعْتَدی عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدی؛ هر کس بر شما تعدی کرد، شما نیز به مثل آن بر او تعدی کنید و از خدا پروا نمایید و در مقابله به مثل از حد تجاوز نکنید»(بقره/۱۹۴) و «وَ قاتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ الَّذینَ یُقاتِلُونَکُمْ وَ لا تَعْتَدُوا؛ و در راه خدا با کسانی که با شما سرِ جنگ دارند بجنگید و از حدود الهی تجاوز نکنید»(بقره/۱۹۰). این آیات به مسلمانان اجازه می‌دهد، در برابر ظلم از خود دفاع کنند و در تقابل رفتار تجاوزکارانه و خشونت‌آمیز با آنان بجنگند، ولی تأکید می‌کند که تعدی در کار نباشد.
البته اشاره پوتین به دسته دوم آیات قرآن احتمال دارد همراه با اغراض سیاسی دیگری باشد؛ شاید به همین دلیل پوتین سریعاً در ادامه تصریح می‌کند که عربستان باید تصمیم خیلی مهم و عاقلانه‌ای را بگیرد؛ وی با اشاره به تصمیم ایران و ترکیه برای خرید اس ۳۰۰ و اس ۴۰۰، می‌گوید که این سیستم‌ها می‌توانند به عربستان کمک کنند تا بتواند بهتر از تجهیزاتشان دفاع کند.
پوتین پیش از این نیز سابقه استفاده از آیات قرآن را در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی داخلی و بین‌المللی دارد؛ از جمله می‌توان به قرائت قرآن در آیین افتتاح بزرگترین مسجد اروپا در مسکو اشاره کرد. وی حتی در دیداری که آذرماه ۱۳۹۴ با رهبر معظم انقلاب داشت، یکی از قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی قرآن کریم را به ایشان هدیه کرد.
حال مقصود او هرچه بوده است، چند نکته قابل ذکر در این زمینه وجود دارد؛ اولاً اینکه این آیات، خطاب به مسلمانان در برابر مشرکان است که به تعبیر قرآن «أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّار» هستند، وگرنه مؤمنان در لسان قرآن باید با یکدیگر مهربانانه «رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ»(فتح/۲۹) و با عفو و مدارا برخورد کنند: «خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلین»(اعراف/۱۹۹). ثانیاً اقدام ارتش و ملت یمن در حمله به تجهیزات نفتی عربستان بعد از سال‌ها کشتار مردم و ویران کردن این کشور انجام شده، اقدامی دفاعی و بازدارنده بوده که مسئولان یمنی بارها به عملیاتی کردن آن اشاره کرده بودند. عربستان اگر دست از تجاوز به کشور مسلمان یمن و تخریب زیرساخت‌های محدود این کشور بردارد، متقابلاً امنیت به این کشور برمی‌گردد.
همچنین این دسته از آیات به هر حال مؤید گرایش به شرق و غرب و خرید تجهیزات برای ایجاد امنیت و صلح نیست و قرآن کریم تأکید دارد که صلح پایدار و زیست برادرانه و حداقل همزیستی مسالمت‌آمیز در عرصه داخلی میان مسلمان الزاماً از طریق تمسک به حبل‌المتین الهی و دوری از تفرقه و اتحاد اکثر گروه‌های اسلامی در برابر طیف طاغی و همانند آن صورت می‌گیرد. به ویژه اینکه قرآن کریم در تأمین سخت‌افزارهای دفاعی به مسلمانان دستور مستقیم می‌دهد که به اتکا بر توان درونی مسلمانان تأکید دارد: «وَأَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّةٍ وَمِن رِباطِ الخَيلِ؛ و در برابر آنان آنچه در قدرت و توان دارید از نیرو [و نفرات و ساز و برگ جنگی] و اسبان ورزیده [برای جنگ] آماده کنید»(انفال/۶۰).
هرچند بهره‌گیری از رهنمود آیات قرآن به دلیل پشتوانه وحیانی و معرفتی و اشتراک عقیدتی مسلمان بر هدایت‌بخشی آن امری به خودی خود مطلوب است، اما استفاده ابزاری و در راستای اغراض پنهان یا پیدای سیاسی از اثرگذاری این مسئله می‌کاهد. امری که در طول تاریخ بارها شاهد کارکردهای ناموفق این رویکرد بوده‌ایم.
