شیعه نیوز: کلمه شفاعت از ریشه شفع به معنی (جفت) و ضمیمه کردن چیزی به مثل خودش گرفته شده و نقطه مقابل آن «وتر» به معنی تک و تنها است و سپس به ضمیمه شدن فرد برتر و قوی تر برای کمک به فرد ضعیف تر اطلاق گردیده است و مفهوم شفاعت بر محور دگرگونی و تغییر موضوع به شفاعت شونده دور می زند یعنی شخص شفاعت شونده موجباتی فراهم می سازد که از یک وضع نامطلوب و درخور کیفر بیرون آمده و به وسیله ارتباط با شفیع، خود را در وضع مطلوبی قرار دهد که شایسته و مستحق بخشودگی گردد و ایمان به این نوع شفاعت در واقع یک مکتب عالی تربیت و وسیله اصلاح افراد گناهکار و آلوده و بیداری و آگاهی آنها می باشد. و شفاعت در منطق اسلام از این نوع است. آیات شفاعت به خوبی نشان می دهد که مسأله شفاعت از نظر منطق اسلام یک موضوع بی قید و شرط نیست بلکه قیود و شرایطی دارد مثلاً از نظر جرمی که درباره آن شفاعت می شود شرایطی هست و از طرفی، شخص شفاعت شونده و شخص شفاعت کننده هم باید شرایطی داشته باشند.
کسانی که معتقد به اصل شفاعت هستند، برای اینکه مشمول آن شوند، ناگزیرند شرایط آن را فراهم سازند، و از گناهانی همانند ظلم که به طور کلّی از دایره شفاعت بیرون شمرده شده، و قرآن می گوید ظالمان شفیع مطاعی ندارند،(۱) بپرهیزند، و برنامه خود را از یک دگرگونی عمیق و همه جانبه در وضع خویش شروع کنند و برای رسیدن به مقام ارتضاء و برقرار ساختن عهد الهی از گناه توبه کنند. و یا حداقل در آستانه توبه قرار گیرند، خلافکاری و شکستن قوانین الهی را متوقف سازند و یا لااقل تقلیل دهند و ایمان به خدا و دادگاه بزرگ رستاخیز را در خود زنده نگهدارند و قوانین و مقرّرات او را محترم بشمارند و از طرفی برای برقرار ساختن پیوند میان خود و شفاعت کننده، از صفات او اقتباس کنند و یک نوع سنخیت هر چند ضعیف میان خود و او برقرار سازند.(۲)
منظور ما از شفاعت همان شفاعتی است که عذاب روز قیامت را از گناه کاران بر می دارد، حال باید دید این شفاعت از چه شفیعانی سر می زند؟ و در چه زمانی تحقق می یابد؟ و در حق چه کسانی جاری می شود؟ از روایات پیامبر و اهل بیت، شفاعت رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله) و اهل بیت و قرآن و ملائکه و مؤمنین و خویشاوندان استفاده میشود، یعنی خداوند به آنها اذن و حق شفاعت داده است.
امّا شفاعت در چه زمانی تحقق می یابد؟ از آیات ۳۸ـ ۴۲ مدّثر استفاده می شود که شفاعت در قیامت تنها در عذاب دوزخ مؤثر است، و در ناگواری های قبل از آن، مانند نشئه ی برزخ و حضور پیامبر و ائمه در دم مرگ و در هنگام سؤال قبر، و کمک کردن آن حضرت در شدائد، ربطی به شفاعت در، دادگاه خداوند ندارد، بلکه از قبیل تصرّف ها و حکومتی است که خداوند به ایشان داده، تا به اذن او هر حکمی که خواست برانند و هر تصرّفی خواستند بکنند.(۳)
روایات نیز از وقوع شفاعت در قیامت سخن می گوید: پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: من در روز قیامت شفاعت می کنم و شفاعتم پذیرفته می شود، و علی هم شفاعت می کند و شفاعت او نیز پذیرفته می شود و اهل بیت من نیز شفاعت می کنند و شفاعت آنان هم پذیرفته می شود.(۴)
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: در روز قیامت ما برای شیعیان گناهکارمان شفاعت می کنیم، امّا نیکوکاران را خدا نجات داده است.(۵)
امّا شفاعت در حق چه کسانی جاری می شود؟ علاّمه بعد از بحث طولانی می گوید: پس معلوم شد که شفاعت وسیله نجات گناهکاران از اصحاب یمین است، هم چنان که قرآن فرمود: اگر از گناهان کبیره اجتناب کنید، گناهان دیگرتان را جبران می کنیم. (۶) به طور مسلّم منظور آیه این است که گناهان صغیره را خدا می آمرزد و احتیاجی به شفاعت ندارد، پس مورد شفاعت آن عدّه از اصحاب یمین اند، که گناهان کبیره از آنان تا روز قیامت باقی مانده، و به وسیله توبه و یا اعمال حسنه دیگر از بین نرفته است، هم چنان که رسول خدا فرمود: شفاعتم تنها مربوط به اهل کبائر از امتم است، و امّا نیکوکاران هیچ ناراحتی ندارند. (۷)
امام باقر و صادق ـ علیهم السلام ـ فرمودند: به خدا سوگند ما از شیعیان گناهکارمان شفاعت می کنیم، تا دشمنان ما آنها را ببینند و بگویند، ما شافعان و دوستان پشتیبان نداریم، اگر برای ما بازگشتی بوده از مؤمنین می شدیم. (۸)
رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: هنگامی که در مقام محمود (مقام شفاعت) قرار گیرم، برای آن افراد از امّتم که مرتکب گناهان بزرگ شده اند شفاعت می کنم و خدای متعال شفاعتم را درباره آنان می پذیرد، به خدا سوگند برای کسانی که ذرّیه و فرزندان مرا آزار کرده باشند شفاعت نمی کنم.(۹)
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل است: به خدا سوگند که شیعیان خود را شفاعت می کنیم، به خدا سوگند، آنان را شفاعت می کنیم، تا این که اهل جهنم می گویند: پس برای ما شفاعت کنندگانی نیست….(۱۰)
پی نوشت:
غافر، ۱۸.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ۱:۲۳۶، دار الکتب الإسلامیه ۱۳۷۴.
طباطبائی، محمد حسین، المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی ۱:۲۶۳، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۴ش.
ابن شهر آشوب محمّدبن علی، مناقب آل ابی طالب ۲:۱۵، المکتبه الحیدریه النجف الأشرف، ۱۳۷۶.
صدوق محمّد، خصال، ص ۶۲۴، منشورات جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه فی قم، ۱۴۰۳ق.
نساء، ۳۱.
علامه طباطبائی محمد حسین، المیزان ترجمه سید محمّد باقر موسوی همدانی ۱:۲۸۴، پیشین.
شیخ حر عاملی محمّد بن الحسن، الفصول المهمه فی اصول الائمه، ص ۳۶۱، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا (علیه‌السلام) ، ۱۴۱۸ق.
شیخ حر عاملی محمّد بن الحسن، الفصول المهمه فی اصول الائمه، ص ۳۶۰، پیشین.
ابن شهر آشوب محمّد بن علی، مناقب آل ابی طالب ۲:۱۴، المکتبه الحیدریه، النجف الأشرف، ۱۳۷۶.
منبع: نرم افزار پاسخ ۲ مرکز مطالعات حوزه
