علت‌ها و درمان درد سیاتیک

به گزارش «شیعه نیوز»، آیا درد عذاب آوری که از بالای ران‌ها تا کف پاهای‌تان کشیده می‌شود را تجربه کرده‌اید؟ آیا با درد پایین کمر که تا باسن پخش می‌شود و انگار هر کاری کنید دست از سرتان برنمی‌دارد دست و پنجه نرم می‌کنید؟ ممکن است دچار درد عصب سیاتیک باشید که اصطلاحا به آن سیاتیک نیز می‌گویند. درد عصب سیاتیک در پایین تنه منتشر می‌شود و می‌تواند علامتی از استنوسیس ستون فقرات (تنگی کانال نخاعی) نیز باشد. این درد ارتباط نزدیکی با سندرم پیریفورمیس نیز دارد، زیرا پیریفورمیس، عضله‌ای نزدیک به عصب سیاتیک است.

مشکل سیاتیک از پایین ستون فقرات شروع می‌شود و می‌تواند گهگاه باشد، اما یک چیز معمولا قطعی است؛ وقتی درد عصب سیاتیک چهره‌ی زشتش را نشان می‌دهد، احساس ناراحتی و عذابی ایجاد می‌کند که فورا می‌تواند تمام روزتان را خراب کند. عصب سیاتیک، طولانی‌ترین عصب مجزای بدن است و همین کافیست تا آزاردهنده بودن این درد را توجیه کند. خوشبختانه راهکار‌هایی برای درمان کمر درد وجود دارد که درد عصب سیاتیک را تسکین داده و سلامت ستون فقرات را بهبود می‌دهد.

چرا عصب سیاتیک دردناک می‌شود؟

وقتی عصب‌های بخصوصی که در پایین ستون فقرات در کنار عصب سیاتیک که طولانی‌ترین عصب در بدن است تحت فشار قرار می‌گیرند، درد شدیدی ایجاد می‌شود که می‌تواند تمام قد پا را تحت تاثیر قرار دهد. درد عصب سیاتیک معمولا تکرار شونده است و ابتدا در یکی از پا‌ها احساس می‌شود و بیشتر افراد آن را دردی غیر قابل تحمل می‌دانند. چیزی که مسئله را بدتر می‌کند این است که خیلی از افراد نمی‌داند این درد کِی شروع می‌شود یا چه می‌توانند بکنند تا کمر دردشان دوباره تکرار نشود. ضمنا تشخیص سیاتیک از آرتروز اغلب کار سختی است.

خیلی از افراد برای حل مسئله سراغ دارو‌های مسکن و یا حتی عمل جراحی می‌روند، اما مطالعات نشان داده‌اند درمان‌های کمتر تهاجمی‌تر مانند کایروپرکتیک اصلاح ستون فقرات می‌تواند در تسکین درد عصب سیاتیک موثر باشد. گزارش‌های نشان می‌دهند تقریبا ۶۰ درصد از بیمارانی که از سایر روش‌های درمانی سیاتیک نتیجه‌ای نگرفته‌اند می‌توانند با اصلاح دستی ستون فقرات مانند کایروپرکتیک درمان شوند.

ضمنا خوب است بدانید که طب سوزنی، یوگا و ماساژ نیز شیوه‌های درمانی موثری هستند که ثابت شده مانند شل کننده‌های طبیعی عضلات عمل کرده و درد طاقت فرسای سیاتیک را تسکین می‌دهند.

امیتاز بسیار قابل توجه این روش‌های درمانی این است که هیچ عارضه‌ی جانبی ندارند، به آناتومی عصب آسیب نمی‌زنند و مزایای دیگری نیز دارند مانند کاهش استرس، بهبود طیف حرکتی، محافظت در برابر آسیب و حتی تقویت سیستم ایمنی.

درمان‌های طبیعی برای درد عصب سیاتیک

رویکرد‌های خاص درمانی برای سیاتیک همیشه بستگی به علت آسیب آناتومی عصب دارند، بنابراین مراجعه به پزشک متخصص ضروریست. برخی از پزشکان دارو‌هایی مانند دارو‌های ضد التهابی، شل کننده‌های عضلات و یا استروئید‌ها را برای تسکین درد شدید سیاتیک تجویز می‌کنند، اما شواهد محکمی وجود دارد که نشان می‌دهد فیزیک درمانی، کایروپرکتیک و کشش، می‌توانند به میزان چشمگیری عارضه را در بیمار بهبود بدهند.

کایروپرکتیک اصلاح ستون فقرات

پارگی یا هرنی دیسک انواع گوناگونی دارد که برخی از آن‌ها نسبت به بقیه، درد شدیدتری در عصب ایجاد می‌کنند. جابجا شدن دیسک، درد کمتری دارند، زیرا لایه‌ی بیرونی دیسک هنوز سالم و بی‌نقص است، اما بیرون زدگی یا جدا شدن دیسک بسیار دردناک است. این نوع عارضه‌ها موجب آسیب به لایه‌ی بیرونی دیسک می‌شوند که باعث می‌شود بافت، تخریب شده و از جایی که باید باشد کنده شود. وقتی مشکل پیشرفت می‌کند، بافت ستون فقرات می‌تواند به طور کل با دیسک قطع ارتباط کند و بافت دیسک وارد کانال نخاعی شود.

برای پزشک مهم است که بداند بیمار دچار چه نوع آسیب ستون فقرات است تا بتواند درمان مناسب را تجویز نماید. سیاتیک با معاینه‌ی فیزیکی توسط کایروپرکتور تشخیص داده می‌شود یا پزشک اولیه‌تان ممکن است تصمیم بگیرد عکسبرداری با اشعه‌ی X یا سایر تست‌ها مانند MRI انجام شود تا آسیب ستون فقرات بررسی شود. بعد از تشخیص، کایروپرکتور می‌تواند برای اصلاح و تطبیق دیسک‌های ستون فقرات و جلوگیری از وارد شدن دیسک به کانال نخاعی و با هدف گرفتن منبع دردتان، کار خود را شروع کند.

یوگا و کشش

بعضی از حرکات از جهاتی می‌توانند درد سیاتیک را بدتر کنند، اما در برخی موارد، حرکت درست می‌تواند به تسکین درد کمک کند. برخی از افراد متوجه می‌شوند نشستن برای مدتی طولانی و سپس ناگهانی حرکت کردن می‌تواند آغاز کننده‌ی دردشان باشد. نوع ِ حرکت‌هایی که می‌توانند درد را بدتر کنند شامل قوز کردن یا فشرده کردن ستون فقرات می‌شوند مانند بالا گذاشتن پاها، به داخل کشیدن زانو‌ها یا چمباتمه زدن. از سویی دیگر، کشیدن ستون فقرات با حرکات کششی و یوگا می‌تواند به وضعیت درست بدنی کمک کرده و التهاب و گرفتگی و درد را کاهش بدهد.

یک نمونه از یک حرکت کششی مهم حرکت کبوتر در یوگاست که عضلات پیریفورمیس را هدف می‌گیرد و از این رو به پیشگیری از التهاب و فشار در عصب سیاتیک کمک می‌کند.

طب سوزنی و ماساژ درمانی

احتمالا با طب سوزنی تا حدودی آشنا هستید، و دست کم می‌دانید که با سوزن‌های بسیار ریزی انجام می‌شود، اما طب سوزنی دقیقا چیست؟ طب سوزنی نوعی طب سنتی چینی است که با باز کردن جریان طبیعی انرژی بدن بر اساس دست یافتن به وضعیت بهتری در سلامت انجام می‌شود. در طب سوزنی از سوزن‌های بسیار ریز و در واقع بدون دردی استفاده می‌شود که مطالعات گوناگونی ثابت کرده‌اند در تسکین درد‌های مزمن از از هر نوع از جمله سیاتیک موثر است.

ماساژ و رولفینگ نیز دو شیوه‌ی غیرتهاجمی درمان همه جانبه هستند که عضلات، بافت‌ها و کانال‌های انرژی داخل بدن را باز می‌کنند، جریان خون را بهبود می‌دهند و با درد مبارزه می‌کنند. ماساژ درمانی می‌تواند کمر درد را تسکین بدهد، عضلات را ریلکس کند و حتی سبب ترشح اندورفین شود که هورمون «حال خوب» است و مانند مسکن عمل می‌کند.

مدت طولانی ننشینید و حرکت کنید

مدت طولانی یکجا نشستن مثلا پشت میز کار یا مقابل تلویزیون می‌تواند مشکل کمر درد و بیرون زدگی دیسک را بدتر کند. خیلی از برنامه‌های درمانی سیاتیک، توصیه به تحرک بیشتر همراه با تمریناتی برای شل کردن عضلات می‌کنند.

سعی کنید کم کم شروع کنید، چند دقیقه بنشینید، چند دقیقه دراز بکشید و چند دقیقه پیاده روی کنید. هر روز سعی کنید تعداد قدم‌های‌تان را افزایش دهید و انگیزه‌هایی پیدا کنید که پیاده روی‌تان خوشایندتر و بیشتر شود. وقتی که در خانه هستید هم وضعیت درست بدنی را رعایت کنید تا ستون فقرات‌تان در حالت کشیده باشد.

از پد حرارتی استفاده کنید

خیلی از بیماران سیاتیک با استفاده از پد‌های حرارتی که قیمت چندانی هم ندارند می‌توانند درد خود را تسکین بدهند. پد حرارتی را روی حرارت کم یا متوسط تنظیم کرده و هر روز حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه آن را روی پایین کمرتان قرار دهید. می‌توانید چند بار در روز این کار را انجام دهید (مثلا هر دو تا سه ساعت).

روش مشابه دیگری که موثر است، وان گرم می‌باشد، زیرا حرارت و گرما می‌تواند عضلات سفت شده را شل کرده و به جریان خون کمک کند. بهترین راه به کار بردن گرما برای ناحیه‌ی دردناک این است که پد حرارتی چند بار مصرف که باید آن را با آب داغ پُر کنید تهیه کنید.

جالب است بدانید گرما و حرارت می‌تواند درد را در عده‌ای از افراد تسکین بدهد، اما در عده‌ای دیگر عکس این مطلب است. برخی از افراد متوجه می‌شوند با به کار بردن آیس پک روی کمر، هر روز به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه و هر دو یا سه ساعت یکبار، دردشان تسکین می‌یابد. برای درد‌هایی که با راهکار‌های طبیعی برطرف نمی‌شوند، پزشکان مصرف دارو‌های مسکن بدون نسخه را پیشنهاد می‌کنند، مانند ادویل یا ایبوپروفن.

التهاب را کاهش دهید

تخمین زده شده ۵ تا ۱۰ درصد از تمام بیماران دچار کمر درد، سیاتیک دارند، اما یک سری ریسک فاکتور‌ها می‌توانند احتمال ابتلا به درد عصب سیاتیک را افزایش بدهند که شامل افزایش سن، قد بلند بودن، استرس زیاد، چاقی یا اضافه وزن، زیاد نشستن، سیگار کشیدن و زیاد در معرض ارتعاشات وسایل نقلیه بودن (مثلا راننده کامیون بودن به عنوان حرفه‌ی همیشگی).

خیلی از این ریسک فاکتور‌های می‌توانند التهاب ایجاد کنند که باعث می‌شود التیام آسیب سخت‌تر و درد شدیدتر شود. برای تسکین التهاب و بهتر شدن درد سیاتیک، رژیم غذایی باکیفیت و درمانگر در پیش بگیرید، سیگار نکشید، ورزش کنید و خوب بخوابید.

علائم سیاتیک

تخمین زده شده که یک تا دو درصد از تمام افراد بزرگسال در مرحله‌ای از زندگی خود دچار هرنی دیسک می‌شوند که منجر به درد عصب سیاتیک خواهد شد. سیاتیک در مردان شایع‌تر است و معمولا در سنین بالاتر از سی سال بروز می‌کند. درد عصب سیاتیک می‌تواند هم ورزشکاران را تحت تاثیر قرار بدهد و هم افرادی که بسیار فعالیت دارند یا آن‌هایی که بیشتر یکجا می‌نشینند.

شایع‌ترین علائم سیاتیک:

درد شدید تیر کشنده درد پا‌ها و پایین کمر. این درد می‌تواند در پایین کمر شروع شده و به سمت باسن و ران کشیده می‌شود
کرختی و سوزن سوزن شدن در پا‌ها
مشکل در حرکت یا ورزش
احساس گرفتگی و عدم توانایی در خم کردن پا
درد هنگام دراز کشیدن
التهاب و ضربان در اطراف ران‌ها یا پایین کمر هنگام نشستن یا ایستادن به مدت طولانی

درد عصب سیاتیک چقدر طول می‌کشد؟ این درد به طور نرمال حدود ۶ هفته طول می‌کشد. این درد می‌تواند خود به خود برطرف شود و دوباره برگردد، درست همان زمانی که فکر می‌کنید همه چیز تحت کنترل است و شرایط خوبی دارید! درد عصب سیاتیک اغلب آنقدر شدید و قابل توجه است که بیشتر افراد به جای اینکه صبر کنند تا درد ادامه دار شود، فورا به پزشک مراجعه می‌کنند و راه حل می‌خواهند.

در برخی از افراد، بدون اینکه نیاز به اقدام خاصی باشد، به مرور زمان، بدن از التهاب قسمت بافت آسیب دیده که عصب‌های ستون فقرات را تحریک می‌کند رها می‌شود. اما اگر درد بیش از شش هفته طول کشید، به احتمال زیاد بدون درمان رفع نخواهد شد.

این احتمال هم وجود دارد که عصب‌های سیاتیک بدون اینکه دردی ایجاد کنند تحت فشار قرار بگیرند. البته سیاتیک بدون درد، نادر است، اما به هر حال این احتمال وجود دارد که ریشه‌ی عصب‌های سیاتیک تحت فشار آسیب ببینند، بدون اینکه متوجه شوید و بدانید. مثلا مطالعه‌ای دریافته ۵۰ نفر از ۱۰۰ نفری که تحت معاینه و بررسی قرار گرفتند، جایجایی دیسک ستون فقرات داشتند، اما در ۲۰ مورد آنها، هیچ درد قابل توجهی وجود نداشت، حتی با وجود اینکه دیسک، وارد بافت اطراف ستون فقرات شده بود.

از طرفی دیگر در برخی از بیماران، درد سیاتیک ممکن است علی رغم امتحان کردن شیوه‌های درمانی گوناگون مدت‌ها بماند. در واقع افرادی که دچار سیاتیک حاد هستند (کوتاه مدت) این شانس را دارند که زود بهبود پیدا کنند، اما حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از بیماران، بعد از یک یا دو سال، دچار مشکلات مداوم می‌شوند. در برخی موارد، احساس بی‌حسی مدام در ران‌ها و باسن می‌تواند نشاندهنده‌ی مشکلی جدی‌تر مانند آسیب عصبی باشد که ممکن است دائمی شود؛ بنابراین همیشه بهتر است برای دردی که مدت طولانی باقی مانده به پزشک متخصص مراجعه کنید.

علت‌های سیاتیک

بزرگ‌ترین دلیل ایجاد درد عصب سیاتیک، هرنی دیسک ستون فقرات و التهاب است. در بیشتر افراد، درد عصب سیاتیک به دلیل هرنی دیسک در کمر ایجاد می‌شود، یعنی یک دیسک در ستون فقرات، ترک یا پارگی ایجاد می‌کند. یک دیسک بیرون زده، وارد کانال نخاعی می‌شود و پیام‌های عصبی را که توسط عصب‌ها به پا‌ها ارسال می‌شوند را تغییر می‌دهد. اگر یک دیسک در ستون فقرات، از ناحیه‌ی خاصی بیرون بزند می‌تواند به عصب سیاتیک فشار وارد کند که یکی از کانال‌های اصلی ارتباطی میان ستون فقرات و پاهاست.

عصب سیاتیک، شاخه‌های کوچک‌تر عصب‌ها را که در سراسر کانال نخاعی وجود دارند به هم مرتبط می‌کند، از لگن تا پا‌ها و داخل زانو‌ها و کف پاها. هرنی دیسک از طریق فشاری که به ستون فقرات وارد می‌کند علائمش را نشان می‌دهد.

البته هر کسی که هرنی دیسک دارد دچار سیاتیک نمی‌شود. افرادی که در معرض آسیب‌های زیادی هستند، بیشتر ممکن است دچار مشکلات ستون فقرات از هر نوعی شوند که علائم دردناکی در نواحی گوناگون بدن ایجاد می‌نمایند.

دیسک‌های ستون فقرات بین مهره‌ها قرار گرفته‌اند و ضربه گیر طبیعی بدن محسوب می‌شوند. این دیسک باید انعطاف پذیر باشند تا ارتعاشات و فشار‌هایی را که از حرکات، وضعیت‌ها و موقعیت‌های گوناگون بدن به ستون فقرات وارد می‌شود جذب کنند. وقتی دیسک‌ها، انعطاف پذیری خود را از دست می‌دهند و سفت می‌شوند، احتمال اینکه بافت دیسک بیرون بزند و نواحی پایین ستون فقرات (پایین کمر) را تحریک کند خیلی بیشتر می‌شود.

در بیشتر افراد بزرگسال، هرنی دیسک نتیجه‌ی سال‌های عمر و وارد کردن فشار به بدن در اثر عواملی مانند ورزش، وضعیت نادرست بدنی، التهاب زیاد و گاهی آسیب است. با افزایش سن، به طور طبیعی دیسک‌ها انعطاف پذیری خود را از دست می‌دهند، چون مایعات در دیسک کاهش می‌یابد و احتمال ترک و پارگی بیشتر می‌شود.

تا سال‌های پیش تصور می‌شد فشار وارد بر عصب‌های ستون فقرات، تنها دلیل سیاتیک است، اما حالا دانشمندان می‌دانند که التهاب، این عارضه را تشدید می‌کند و حتی در برخی موارد می‌تواند دلیل اصلی باشد. مطالعات دریافته‌اند که درد عصب سیاتیک می‌تواند در حالتی که عصب تحت فشار مستقیم نیست هم روی بدهد که احتمالا نتیجه‌ی ترشح فاکتور‌های پیش التهابی است. این حالت نیز همان درد شدید را ایجاد می‌کند، زیرا سبب تحریک مکرر و مزمن ریشه‌ی ملتهب عصب می‌شود.

به طور کلی افرادی که با تغذیه‌ی ضعیف، کمبود خواب و استرس‌های زیاد به خوبی از خود مراقبت نمی‌کنند، دیسک ستون فقرات‌شان با سرعت بیشتری سالخورده می‌شود، و افرادی که هرنی دیسک دارند، التهاب فقط مشکل را تشدید می‌کند و معمولا درد نیز بیشتر است.

یکی از شکایت‌های رایج از سیاتیک که دردی تند و تیز در پاست، این است که درد آن در برخی از وضعیت‌های بدن بدتر می‌شود مثلا وقتی که دراز می‌کشید تا بخوابید. گاهی سیاتیک ممکن است مانع خوابیدن‌تان شود یا آنقدر شدید شود که نیمه شب از خواب بیدارتان کند.

پا درد وقتی که به پشت دراز می‌کشید

وقتی به پشت دراز می‌کشید، نسبت به زمانی که می‌نشینید یا تکیه می‌دهید، انحنای طبیعی ستون فقرات به سمت داخل، بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرد. نگه داشتن ستون فقرات در این وضعیت، اندازه‌ی مسیر‌هایی را که ریشه‌ی عصب از ستون فقرات خارج می‌شود، کاهش داده و تنگ می‌کند. اگر فتق دیسک یا خار استخوانی وجود داشته باشد، این وضعیت می‌تواند مستقیما ریشه‌ی عصب را فشرده کرده و منجر به درد سیاتیک پا شود.

شما می‌توانید وقتی دراز می‌کشید پاهای‌تان را کمی بالاتر قرار دهید تا درد سیاتیک‌تان تسکین پیدا کند. این وضعیت باعث می‌شود فشار وارد بر پایین ستون فقرات‌تان کاسته شده و مسیر‌های عصب باز شوند. مثلا می‌توانید یک بالش زیر زانوهای‌تان قرار دهید تا انحنای طبیعی کمرتان حفظ شود و راحت بخوابید.

پا درد وقتی که به پهلو دراز می‌کشید

به پهلو دراز کشیدن هم به چند دلیل می‌تواند پا دردتان را تشدید کند:

وارد کردن فشار مستقیم بر ریشه‌ی عصب به دلیل دراز کشیدن روی پایی که تحت تاثیر درد سیاتیک است.

دراز کشیدن در وضعیتی که باسن زیاد به یک سمت کج شده می‌تواند سبب قوس ستون فقرات شده، به ریشه‌ی عصب فشار وارد کرده و سبب پا درد شود. مثلا دراز کشیدن روی پایی که مشکل سیاتیک ندارد می‌تواند باعث شود باسنی که تحت تاثیر سیاتیک است خیلی به سمت بالا بچرخد و ریشه‌ی عصب تحت فشار قرار گرفته و دچار پا درد شوید.

اگر می‌خواهید به پهلو دراز بکشید معمولا توصیه می‌شود که روی پایی که مشکل سیاتیک دارد دراز بکشید. اما این توصیه برای همه مفید نیست و شاید متوجه شوید عکس این وضعیت برای‌تان راحت‌تر است. برای پیشگیری از پا درد هنگام دراز کشیدن به پهلو، می‌توانید یک بالش بین پاهای‌تان قرار دهید تا باسن‌تان همتراز با ستون فقرات‌تان بماند، نه اینکه به پهلو خم شود.

اگر هنگام دراز کشیدن دچار پا درد می‌شوید چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید

اگر پا دردتان باعث می‌شود نتوانید بخوابید یا شب‌ها از خواب بیدارتان می‌کند، به پزشک مراجعه کنید. غیر از سیاتیک، علت‌های دیگری هم می‌توانند باعث شوند وقتی دراز می‌کشید پا درد بگیرید از جمله بیماری عروق محیطی و گرفتگی‌های عضلانی. تشخیص درست می‌تواند کمک کند درمان مناسب را در پیش بگیرید.

وقتی به پزشک مراجعه می‌کنید، احساس پا دردتان را دقیقا توضیح بدهید مثلا دردی تند و داغ، کرخت کننده یا ضربان دار و هر نوع احساس دیگری که دارید. ضمنا به پزشک‌تان بگویید چه وضعیتی در دراز کشیدن باعث می‌شود دردتان بدتر یا بهتر شود. این اطلاعات به پزشک‌تان کمک می‌کند راهکار‌های درمانی مناسب‌تری به شما توصیه کند.

منبع: برترین‌ها