شیعه نیوز: پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و آله و سلّم می فرماید: «افضلکم ایمانا احسنکم اخلاقا»؛ «۲» برترین شما در ایمان و دیانت، خوش خلق ترین شماست.
برخی از قوانین اخلاق اجتماعی که در قرآن به آن اشاره شده است در زیر آمده است :
اجازه خواستن پیش از ورود بر دیگران:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ بُیُوتِکُمْ حَتَّی تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلی أَهْلِها ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فِیها أَحَداً فَلا تَدْخُلُوها حَتَّی یُؤْذَنَ لَکُمْ وَ إِنْ قِیلَ لَکُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْکی لَکُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ مَسْکُونَهٍ فِیها مَتاعٌ لَکُمْ
وجود دارد. و خدا آنچه را آشکار می کنید و پنهان می دارید، می داند.»
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنْکُمُ الَّذِینَ مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ وَ الَّذِینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْکُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاهِ الْفَجْرِ وَ حِینَ تَضَعُونَ ثِیابَکُمْ مِنَ الظَّهِیرَهِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاهِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَکُمْ لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَ لا عَلَیْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَیْکُمْ بَعْضُکُمْ عَلی بَعْضٍ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ وَ إِذا بَلَغَ الْأَطْفالُ مِنْکُمُ الْحُلُمَ فَلْیَسْتَأْذِنُوا کَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ» «۲»
«ای کسانی که ایمان آورده اید! باید مملوک های شما (بردگانتان) و هم چنین کودکان شما که به حدّ بلوغ نرسیده اند، در سه وقت از شما اجازه بگیرند: قبل از نماز صبح و نیم روز، هنگامی که لباس های (معمولی) خود را بیرون می آورید، و بعد از نماز عشاء (این سه وقت) سه وقت خصوصی برای شماست. امّا بعد از این سه وقت گناهی بر شما و بر آنان نیست (که بدون اذن وارد شوند)، و برگرد یکدیگر بگردید. (آری) این چنین خداوند آیات را برای شما تبیین می کند و خداوند دانا و حکیم است. و هنگامی که اطفال شما به سنّ بلوغ برسند، باید (در همه اوقات) اجازه بگیرند، همان گونه که اشخاصی که قبل از آنها بودند، اجازه می گرفتند.»
با صدای کوتاه، و بلند صدا نزدن بزرگان از بیرون خانه:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُولئِکَ الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوی لَهُمْ مَغْفِرَهٌ وَ أَجْرٌ عَظِیمٌ إِنَّ الَّذِینَ یُنادُونَکَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَکْثَرُهُمْ لایَعْقِلُونَ» «۱»
«ای کسانی که ایمان آورده اید! صدای خود را فراتر از صدای پیامبر نکنید و در برابر او بلند سخن نگویید (و داد و فریاد نزنید)، آن گونه که بعضی از شما در برابر بعضی بلند صدا می کنند.
__________________________________________________
(۱)- نور (۲۴) آیه ۲۹- ۲۷.
(۲)- نور
مبادا اعمال شما نابود گردد، درحالی که نمی دانید، آنها که صدای خود را نزد رسول خدا کوتاه می کنند، همان کسانی هستند که خداوند دل های ایشان را برای تقوا خالص نموده، و برای آنان آمرزش و پاداش عظیمی است، (ولی) کسانی که تو را از پشت حجره ها بلند صدا می زنند، بیشترشان نمی فهمند.»
سلام در وقت ورود:
به گزارش شفقنا کتای اخلاق در قرآن در ادامه بحث ادب اجتماعی ،سلام کردن را مطرح می کند:
«فَإِذا دَخَلْتُمْ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلی أَنْفُسِکُمْ تَحِیَّهً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَکَهً طَیِّبَهً» «۲»
«پس هنگامی که وارد خانه ای شدید، بر خویشتن سلام کنید؛ سلام و تحیّتی از سوی خداوند، سلامی پربرکت و پاکیزه.»
جواب سلام بهتر از آن:
«وَ إِذا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّهٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها». «۳»
«هنگامی که کسی به شما سلام بگوید، پاسخ آن را به طرز بهتر بدهید و یا لااقل به طور مساوی پاسخ گویید!»
نشست خوب:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللَّهُ لَکُمْ وَ إِذا قِیلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا» «۴»
«ای کسانی که ایمان آورده اید! هنگامی که به شما گفته شود: مجلس را وسعت بخشید! (و به تازه واردها جا دهید)، وسعت ببخشید! (اگر چنین کنید) خداوند (بهشت را) برای شما وسعت بخشد و هنگامی که گفته شود: برخیزید! برخیزید.»
__________________________________________________
(۱)- حجرات (۴۹) آیه ۴- ۲.
(۲)- نور (۲۴) آیه ۶۱.
(۳)- نساء (۴) آیه ۸۶.
(۴)- مجادله (۵۸) آیه ۱۱.
موضوع گفت وگو خیر باشد:
«وَ تَناجَوْا بِالْبِرِّ وَ التَّقْوی وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ» «۱»
«به کار نیک و تقوا نجوا کنید، و از خدایی که همگی نزد او جمع می شوید، بپرهیزید.»
حرف زدن با خوش ترین عبارات:
«وَ قُلْ لِعِبادِی یَقُولُوا الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطانَ کانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبِیناً» «۲»
«و به بندگان من بگو: سخنی را بگویند که بهترین باشد، چرا که (اگر قول احسن را ترک گویند و به خشونت و لجاج برخیزند)، شیطان در میان آنها فساد و فتنه می کند، زیرا شیطان از آغاز دشمن آشکاری برای انسان بوده است.»
کسب اجازه در هنگام رفتن:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا کانُوا مَعَهُ عَلی أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ یَذْهَبُوا حَتَّی یَسْتَأْذِنُوهُ» «۳»
«مؤمنان واقعی کسانی هستند که ایمان به خدا و رسولش آورده اند و هنگامی که در کار مهمّی که حضور جمعیّت را ایجاب می کند، با او باشند، بدون اذن و اجازه او به جایی نمی روند.»
__________________________________________________
(۱)- مجادله (۵۸) آیه ۹.
(۲)- اسراء (۱۷) آیه ۵۳.
(۳)- نور (۲۴) آیه ۶۲.
