به گزارش«شیعه نیوز»، کم آبی بحرانی در کشور موضوعی نیست که دیگر برای کسی ناآشنا و یا غیر قابل باور باشد. کاهش ۵۰درصدی نزولات جوی، کاهش ۳۰تا۷۰درصدی ورودی آب به سدها، برداشت ۹۷درصدی از آب های سطحی، کاهش روزافزون منابع آب زیرزمینی، ثبت رکورد جهانی فرونشست زمین به نام دشت میان فسا و جهرم با ۵۴سانتیمتر نشست در سال و دهها و صدها خبر دیگر از این دست نشان از بحران عمیقی دارد که می تواند همه بخش های کشور را درگیر کند. بحرانی که به گفته کارشناسان هنوز برنامه جامعی برای کنترل آن تدارک دیده نشده است.
آینده نگری، گمشده مدیریت کشورهای در حال توسعه
فقر، بیکاری و در نهایت ناآرامی های اجتماعی شاید تنها بخشی از مشکلاتی باشد که تاکنون خود را به رخ جامعه ای کشیده است که بی آبی و خشکسالی چندین سال است گریابنگیریش شده است. اما همچنان موضوع بی آبی در حد نشست های و جلسه های مدیریتی است و هنوز شاهد طرحی نو برای کاهش تبعات این معضل نیستیم. این در حالی است که به گفته عیسی کلانتری در سال ۹۴ ادامه روند فعلی در کمتر از ۲۵سال آینده شرق و جنوب کشور را از سکنه خالی می کند.
دکتر افسر افشارنادری، جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفتگو با شفقنا با اشاره به همین بی توجهی ها گفت: حوزه های مختلفی در کشور هست که باید توسط دولت اداره و مدیریت شود. حوزه هایی مانند حوزه آموزشی، سیاسی، اقتصادی، زیستی و فرهنگی حوزه هایی هستند که متولی آنها دولت است اما یک نگاه اجمالی سیستماتیک این واقعیت را آشکار می کند که همه این حوزه ها دچار مشکل هستند.
وی با بیان اینکه سیستم به طور کلی بیمار است، افزود: ما در تمام حوزه ها نیاز به توجه و پیگیری های ویژه داریم. از اقتصاد و آموزش گرفته تا سایر امور اما این تصور وجود دارد که حوزه اقتصاد یا آموزش بیشتر ریسک خطرآفرینی برای دولت دارد تا حوزه ای مانند حوزه محیط زیست و کم آبی که در سال های آینده خطرات بیشتری را متوجه کشور می کند.
این استاد دانشگاه از اینکه موضوعی مانند کم آبی در اولویت مسوولان قرار نمی گیرد، تاکید کرد: آینده نگری جزء فرهنگ کشورهای پیشرفته است اما کمتر کشور در حال توسعه ای به آینده می نگرد و تنها بر حال تمرکز دارند تا مشکلات امروز را به نحوی حل کنند بی آنکه بیندیشند که نسل آینده با چه مسائل و مشکلاتی مواجه می شود. این در حالی است که برخی کشورهای غربی در فیش های آب درصدی مبلغ اضافه لحاظ می شود تا برای سالهای کمبود آب و یا مواقع بحرانی برنامه ریزی کنند.
وی این بی توجهی به آینده و تمرکز یافتن بر زمان حال را مانع توسعه پایدار ذکر کرد و افزود: در طول تاریخ، آسیا به علت کمبود آب از نوعی شیوه تولید برخوردار بوده که امروز تبدیل به مشکل بسیاری از کشورهای در حال توسعه شده است. اینکه ما از بحران آب در آینده صحبت می کنیم به فرایندی اشاره می کنیم که تمام منطقه را می تواند درگیر کند و شیوه مناسبات اجتماعی و روابط تولید را تغییر دهد و اخلاق، رفتار و فرهنگ ما را تحت الشعاع قرار دهد.
کمبود آب همه مناسبات اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد
افشار نادری با بیان اینکه بخشی از کارشناسان شیوه تولید آسیایی و کمبود آب در این منطقه را یکی از دلایل عقب ماندگی منطقه می دانند، خاطرنشان کرد: تشدید کمبود آب می تواند بازهم به عقب ماندگی بیشتر منطقه دامن بزند و منطقه را در برابر مسائلی قرار دهد که می تواند تاریخ ساز شود.
وی با تاکید بر اینکه کمبود آب می تواند بر همه مناسبات اجتماعی در حوزه های مختلف از فرهنگ گرفته تا سیاست و اقتصاد اثرگذار شود، گفت: بحران آب درآینده همه را درگیر می کند. مسائلی مانند گرم شدن زمین و کمبود بارندگی موضوعی مربوط به همه مناطق دنیاست. از این رو در آینده داشتن آب برای هر کشور یا شهری یک امتیاز محسوب می شود که می تواند بر مسائل داخلی و مناسبات بین المللی آن کشور تاثیرات عمده ای برجای گذارد و جایگاه کشور را در نظام بین الملل تغییر دهد. با این نگاه لزوم تغییر مدیریت منابع آبی و تلاش برای رفع مسکلات ناشی از آن امری اجتناب ناپذیر برای کشور کم آبی مانند ایران است.
راهکارهایی برای به تاخیر انداختن بحران
محمد درویش یکی از فعالان نام آشنای محیط زیست نیز در گفتگو با خبرنگار شفقنا با بیان اینکه مسوولان ما از این موضوع آگاه هستند که بحران کم آبی در کشور جدی است و می تواند مشکلات اجتماعی فراوانی در پی داشته باشد، گفت: مسوولان به این نکته واقفند که بحران کم آبی و بی آبی تا چه حد جدی است اما به دلیل وجود افراد ناکارآمد که بتوانند مشکلات را حل کند و ارائه راهکارهایی که به جای حل کردن مساله صرفا بحران را به تاخیر می اندازد شاهد ازدحام و تجمع تدریجی این بحران ها هستیم.
وی به شکل گیری شرکت های بزرگ و ثروتمند در دل وزارت نیرو اشاره کرد و افزود: حیات این شرکت ها با غلبه تفکر سازه ای در مدیریت آب پیوند خورده و همین مساله اجازه مانور برای گزینه های جایگزین را سلب کرده است. این شرکت های بزرگ تلاش می کنند شرایط موجود را به هر نحو ممکن ادامه دهند و در این راه از ابزار رسانه ای خود و لابی گری ها خود استفاده می کنند تا این موضوع را جا بیندازند که بحران آب کشور بیش از آنکه ناشی فقر مدیریتی و اشتباه های انسانی باشد یک فرایند طبیعی است و مساله تغییر اقلیم، دشمنی های خارج از کشور و پروژه های عجیب و غریبی مانند هارپ متاثر است. به این ترتیب تلاش می کنند تجارت خود را حفظ کنند.
ذبح مصلحت ملی در پای مصلحت های بخشی
درویش با تاکید بر اینکه به راحتی می توانیم میزان نیاز کشور را به منابع آبی کاهش دهیم، خاطر نشان کرد: در صورتی که به سراغ اقتصادی برویم که کمترین وابستگی را به آب دارد، میزان نیاز به منابع آبی را بکاهیم. ما می توانیم در زمینه استحصال انرژی های خورشیدی و بادی حرف اول را بزنیم به جای اینکه از طریق نیروگاه های حرارتی و برقابی، بخواهیم انرژی تولید کنیم که روش های به شدت آب بری هستند. چنین کارهایی به شدت می تواند به ذخیره منابع آبی ما کمک کند و بحران های اجتماعی ناشی از کم آبی را کاهش دهد.
اما به گفته این فعال محیط زیست، هنوز نشانه های ملموسی از این تغییر رویکرد در مدیریت منابع آب دیده نمی شود.
وی اضافه کرد: برخی از بخش های کشور مصلحت های بخشی را به مصلحت های ملی ارجحیت می دهند و یا به عبارت ساده تر مصلحت های ملی را در پای مصلحت های بخشی ذبح می کنند.
کم آبی و کاهش علاقه مردم به سرزمین
درویش با بیان اینکه بیکاری و مهاجرت مهمترین بحران های اجتماعی است که تاکنون در مناطقی از کشور رخ داده است، ادامه داد: همین مشکلات باعث شده میزان علاقه و عشق مردم به سرزمین کاهش یابد. ضمن اینکه باعث افزایش ناهنجاری های دیگری مانند طلاق و افسردگی در میان مردم این مناطق شده است. در جاهای مانند ورزنه در اصفهان، شرق دریاچه ارومیه، پایاب رودخانه کارون و جلگه خوزستان، در میناب، پایاب رودخانه اترک در استان گلستان و خیلج گرگان، در تالاب هامون در سیستان شاهد روند افزایشی خشکسالی، افسردگی، مهاجرت هستیم.
وی به تبعات جسمی و تشدید بیماری ها بر اثر کاهش منابع آبی در برخی دیگر از مناطق اشاره کرد و گفت: در جاهایی مانند بختگان علاوه بر تشکیل چشمه های تولید گرد و خاک شاهد تشدید بیماری هایی مانند سالک هستیم.
طرح انتقال آب به قم و خشکی ۲۰۰قنات اشترانکوه
درویش با اشاره به اغتشاشات دی ماه در کشور، اظهار داشت: در ان مقطع شاید برای خیلی ها تعجب آور بود که در شهرهایی مانند درود و الگودرز مردم به خیابان بیایند و اعتراض کنند. اما توجه نمی شود که حدود ۲۰۰قنات منطقه در اشترانکوه به خاطر طرح انتقال آب به قم خشک شده است. در اینجا این سوال وجود دارد که چرا ما باید در جایی که حداکثر پتانسیل جمعیتی ۲۰۰هزار نفر است بیش از دو میلیون نفر را ساکن کنیم تا با کمبود آب مواجه شویم و بعد بخواهیم آب را از سرشاخه های دز انتقال دهیم و در مناطقی مانند گلپایگان، اشترانکوه، درورد و الیگودرز تنش ایجاد کنیم. این در حالی است که خبرهایی مانند افتتاح بزرگترین پارک آبی خاورمیانه در قم منتشر می شود و یا قیمت زمین در مناطقی از قم به ۲۰میلیون تومان می رسد.
وی بر این نکته تاکید کرد که اقداماتی از این دست باعث تضاد، اختلاف و مشکلات اجتماعی می شود و افزود: با وجود همه این مشکلات ما همچنان داریم همین روند را ادامه می دهیم و تلاشی برای اصلاح نمی کنیم.
نیاز کشور به جراحی در چیدمان توسعه
این فعال محیط زیست با بیان اینکه با تفکری که هم اکنون در بدنه دولت، حاکمیت و شورای عالی امنیت ملی کشور حاکم است چشم اندازمثبتی در رابطه با تغییر مدیریت منابع آبی باقی نمی گذارد، تصریح کرد: کشور ما نیاز به مدیران شجاع، متفکر و خردمندی در حاکمیت و دولت دارد که قدرت جراحی در چیدمان توسعه کشور را داشته باشند و بدون ترس از مشکلات پیش رو مسیر و آرمان توسعه را که در گذشته اشتباه انتخاب شده، تغییر دهند.
وی خاطرنشان کرد: ما باید به سمت تقویت استحصال انرژی های نو، تقویت گردشگری و تقویت استفاده از مزیت های ۴هزار و ۷۰۰کیلومتر مرزهای آبی کشور برویم نه اینکه با توسعه کشاورزی ناپایدار و گست
