حکم شرعی احضار ارواح از نظر آیات عظام سیستانی و مکارم شیرازی+ داستان احضار روح فردوسی!

سئوال: افرادي هستند که کار هيپنوتيزم و احضار روح مي کنند. مي خواستم بدانم که کا ر آنها از نظر شرعي عيب دارد؟ البته اگر اين کار براي تقويت ايمان انسان هاي ديگري که مثلا در حال ديدن احضار روح هستند باشد (همچنين افرادي که کار احضار روح مي کنند پولي را نگيرند و فقط براي رضاي خدا باشد ) از نظر شرعي اشکال دارد يانه؟اگر احضار روح و يا هيپنوتيز براي روشن شدن حقيقتي باشد اشکال دارد يا نه؟

پاسخ آیت الله ناصر مکارم شیرازی: اين كار عقلا امكان پذير است، ولى شرعاً جايز نيست، و مفاسد زيادى به بار مى آورد.(1) غالب اينگونه مدعيان در خطا و اشتباه اند هرچند اصل عمل امكان پذير است و اگر براي كشف امور پنهاني انجام گيرد حرام مي باشد.


پاسخ آیت الله سیدعلی سیستانی: سؤال: حکم شرعی احضار روح چیست ؟
پاسخ: اگر احضار روح موجب ايذاء روح شخص که ايذائش حرام است بشود جايز نيست.


ارتباط با ارواح، در صد معیّنى قابل مطالعه و بررسى است، اگر چه ارتباط با ارواح را به عنوان یک واقعیّت مى‏توان براى افراد خاصّى پذیرفت، ولى نباید از نظر دور داشت این مسئله مورد سوء استفاده عده زیادى قرار گرفته و یا افراد ساده ذهنى، بدون اطلاعات علمى با یک میز چرخان، یا یک استکان، یا یک صفحه کاغذ، پر از حروف الفبا با ارواح مى‏توانند تماسى بگیرند! اینان به دنبال آن بازى کم کم سر از تناسخ و بازگشت ارواح به بدن‏هاى جدید (عود ارواح) درآورده‏اند که امرى مردود و غیر مقبول و خلاف نصّ آیات مى‏باشد.

ارتباط با ارواح از نوع هیپنوتیزم واقعیت دارد و از نظر علمى ثابت شده است و نمونه‏هاى فراوانى وجود دارد که با خواب مغناطیسى، «عامل» (خواب کننده) روح «معمول» (خواب شونده) را در اختیار گرفته و از یک شهر به شهر دیگرى روانه کرده و اطلاعاتى را از او اتخاذ نموده و سپس شواهد صدق آن بر همگان روشن شده است. (1)

اما ارتباط با ارواح به شکل اسپریتیسم که در چند دهه گذشته در اروپا رواج پیدا کرد، اوهامى بیش نیست، گرچه اصل ارتباط ارواح واقعیت دارد و در متون دینى شواهد و دلایلى براى اثبات آن وجود دارد.

با توجه به متون دینى ارتباط با ارواح امر محالى نیست، لیکن چنان نیست که از هر کسى ساخته باشد، بلکه شرایط ویژه و بسیار دشوارى را مى‏طلبد و تنها افراد بسیار برجسته‏اى توانایى چنین کارى را دارند. چه بسا میان‏ هزاران مدعى چنین کارى تنها یک نفر را به سختى مى‏توان یافت که در ادعاى خود صادق باشد

مدعیان این کار با استفاده از افراد ساده لوح و زودباور، از طریق چرخاندن میز، استکان و صفحه کاغذ حاوى حروف الفبا وانمود مى‏کنند که با ارواح تماس برقرار نموده‏اند. این کار با بررسى‏هاى دقیق به عمل آمده توسط برخى از دانشمندان غربى، نیز توسط برخى از عالمان دینى و اسلامى ثابت شده که ادعاى آنان در زمینه احضار ارواح واقعیت ندارد.

در سال 1875 میلادى انجمن فیزیک وابسته به دانشگاه «سن‏پترزبورک» هیأتى را مأمور کرد تا درباره احضار ارواح به مطالعه بپردازد و نتایج تحقیقات خود را اعلام کند. دین هیأت پس از بررسى‏هاى فراوان اعلان کرد که پدیده‏هاى مربوط به احضار ارواح به علت حرکات ناخودآگاه، یا اشتباه ضمیرى مى‏باشد و احضار ارواح ادعایى، بیش نیست.

واعظ شهیر مرحوم محمد تقى فلسفى مى‏گفت: من در یکى از جلسات احضار ارواح حضور داشتم. هر یک از حاضران به نوبت نزد «مدیوم» (کسى که مدّعى احضار ارواح است). مى‏رفت و مى‏گفت: روح فلانى شخص را حاضر کن. وى نوشته‏اى را در سوراح میز مى‏گذاشت و با چرخاندن چرخ دنده به داخل میز مى‏برد و بعد از چند دقیقه نوشته‏اى از آن ظاهر مى‏شد که مثلاً روح عموى شما حاضر شده است و به شما سلام مى‏رساند و جویاى حال شما است. آقاى فلسفى مى‏گوید: من از هیچ یک از آن چه مشاهده کرده بودم، قانع نشدم که پاسخ سئوال‏ها مربوط به روح است، تا نوبت به من مى‏رسید. گفتم: روح حکیم ابوالقاسم فردوسى شاعر نامدار ایران را براى من احضار کن.

مدیوم نوشته‏اى به میز سپرد و بعد از پنج دقیقه چرخ دنده را چرخاند و کاغذى از آن ظاهر شد که نوشته بود جناب آقاى محمد تقى فلسفى روح حکیم ابوالقاسم فردوسى این جا حضور دارد و به شما سلام مى‏رساند. من گفتم: با این نوشته قانع نشدم که روح فردوسى حاضر شده است. مى‏خواهیم از او سئوالى کنم. مدیوم گفت: وقت شما تمام شده است. بار دیگر در نوبت قرار بگیر تا نوبت تو فرا برسد. نوبت که به من رسید، یک صفحه نوشته به او دادم و گفتم: این را بده به روح حکیم ابوالقاسم فردوسى تا به صورت نظم همانند شاهنامه، درآورد، و مى‏دانستم که این مدیوم نمى‏تواند مانند فردوسى شعر بسراید. کاغذ را در سوراخ میز گذاشت و چرخ دنده را چرخاند و بعد از گذشت ده دقیقه با ناراحتى تمام کاغذى را از میزبیرون آورد که نوشته بود: جناب آقاى فلسفى روح حکیم ابوالقاسم فردوسى از این سؤال شما ناراحت شده و قهر نموده است و از این جا رفته است!

از امثال این گونه گزارش‏ها فهمیده مى‏شود که احضار روح به شکل «اسپریتیسیم» شیطنتى بیش نیست و معمولاً افراد ساده لوح تحت تأثیر قرار مى‏گیرند.

آیت الله مکارم شیرازى در کتاب عدد ارواح درباره شیطنت‏هاى مدعیان احضار ارواح مفصل بحث نموده است. او نیز در عین حال که اصل مسئله ارتباط با ارواح را به عنوان یک واقعیت پذیرفته، اما به سوء استفاده‏هایى که در این مسئله صورت گرفته و موهوماتى که در آن وجود دارد، اشاره کرده است.
آیت الله جوادى آملى در این باره مى‏گوید: این که برخى مى‏گویند: ما با ارواح موکّل سماوات یا با فرشتگان یا جنیان یا با ارواح مؤمنان یا زندگان ارتباط برقرار کردیم، راه اثبات ندارد، حتى براى خودشان، هر چند ثبوتاً ممکن است که آدمى با فرشته‏اى موکّل آسمان یا زمین یا شیاطین انس و جن یا با ارواح مردگان و زنده ارتباط برقرار کند. زیرا آن‏ها مجردند و انسان هم داراى روح مجردات و مجرد مى‏تواند با مجرد دیگر ارتباط برقرار کند. اما راه اثبات این مسئله آسان نیست. به هر روى اگر کسى مدّعى ارتباط بود، دلیلى براى اثبات ندارد.

تفسیر موضوعى قرآن، جوادى آملى، ح 1، ص 119 – 12

جهت اطلاع بیشترمى‏توانید به کتاب آیت اللَّه مکارم شیرازى به نام عود ارواح و ارتباط با ارواح، معاد انسان و جهان، نگارش آیت اللَّه جعفر سبحانى، جنّ و شیطان، نوشته رجالى تهرانی و تفسیر نمونه و المیزان ذیل آیه «یسئلونک عن الروح، قل الروح من امر ربّى» مراجعه فرمایید.

پاورقی:

(1) ناصر مکارم شیرازى، معاد و جهان پس از مرگ، ص 275 - 284