به گزارش «شيعه نيوز»، نیروهای دولت مرکزی عراق به بی‌بی‌سی گفتند که در عملیات کرکوک، فرودگاه، مهم‌ترین پایگاه نظامی و میادین نفتی در غرب و شمال غرب این شهر را به کنترل خود درآورده‌اند. در همین حال رویترز نیز به نقل از تلویزیون دولتی عراق از تصرف بخش وسیعی از کرکوک به‌دست نیروهای عراقی خبر داد و اعلام کرد که این اقدام بدون ممانعت ازسوی پیشمرگههای کرد صورت گرفته است.همچنین در آخرین ساعات روز دوشنبه نیروهای دولتی عراق توانستند به مرکز شهر کرکوک نفوذ کنند و ساختمان فرمانداری و دیگر ساختمان‌های دولتی را در اختیار خود بگیرند.
منابع خبری اقلیم کردستان می‌گویند که نیروهای دولتی در تلاشند راه‌های کرکوک به شهرهای اربیل و سلیمانیه را قطع کنند. هزاران نفر از ساکنان شهر درحال خروج از آن هستند. بعضی ایست‌های بازرسی در جنوب غربی شهر در اختیار پلیس فدرال عراق است. «مغازه‌ها تعطیل است و شهر خالی به‌نظر می‌رسد.» ازسوی دیگر رئیس اقلیم کردستان عراق نیز در اولین واکنش رسمی پس از درگیری‌های اخیر در کرکوک با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد، پیشروی‌های حشد الشعبی در کرکوک به‌دلیل «خیانت» برخی از پیشمرگهها محقق شده است. مسعود بارزانی تصریح کرد: برخی رهبران حزب اتحادیه میهنی به نیروهای تحت امر خود دستور داده‌اند تا از مناطقی که تحت کنترل آنها بوده عقب‌نشینی کنند و این کار باعث شد تا نیروهای حشد الشعبی بر این مناطق سیطره یابند.
تسخیر مهم‌ترین پایگاه نظامی در کرکوک
فرماندهی عملیات مشترک عراق در کرکوک اعلام کرد که این نیروها پایگاه هوایی «K۱»، مهم‌ترین پایگاه نظامی کرکوک را به کنترل خود درآوردند. این پایگاه در شمال غرب کرکوک واقع شده و به گفته تلویزیون دولتی عراق نیروهای ویژه ضدتروریسم ارتش که آموزش‌دیده آمریکایی‌ها بودند، این پایگاه را تصرف کرده‌اند.
ستاد مشترک فرماندهی عراق پیش‌تر گفته بود نیروهای دولتی درحال پیشروی در این عملیات هستند و بخشی از جاده‌ها و تاسیسات اصلی و زیربنایی شهر از جمله شرکت گاز را به کنترل خود درآورده‌اند. گفته می‌شود رهبران اقلیم کردستان موافقت کرده‌اند که از درگیری در تاسیسات گازی و نفتی کرکوک خودداری کنند. شبکه تلویزیونی «روداوو»، نزدیک به دولت اقلیم کردستان هم خبر داد که نیروهای کرد از بخش‌های جنوبی شهر کرکوک عقب‌نشینی کرده‌اند. به گزارش بی‌بی‌سی، دولت عراق می‌گوید عملیات کرکوک را با هدف «بازگرداندن امنیت» به این شهر مورد مناقشه آغاز کرده است. هدف از این عملیات در اختیار گرفتن کنترل کامل این شهر نفت‌خیز اعلام شده است.
فرماندهی عملیات مشترک عراق همچنین اعلام کرد، نیروهای عراقی بر شهرستان «طوز خورماتو» از توابع صلاح‌الدین و نیز شهرستان «داقوق» در جنوب کرکوک تسلط یافتند. علاوه بر آن دایره تسلط خود را بر تاسیسات نفتی و مقرهای نظامی کرکوک گسترش داده و در این راستا کنترل چند منطقه استراتژیک از جمله تاسیسات گاز، منطقه صنعتی، پالایشگاه نفت، شرکت اصلی نفت شمال، فرودگاه کرکوک و بزرگ‌ترین پادگان نظامی را در دست گرفتند. منابع خبری در اقلیم کردستان اعلام کرده‌اند بخش بزرگی از نیروهای کرد از اربیل برای تقویت مواضع پیشمرگهها به کرکوک منتقل شده‌اند.
درگیری میان نیروهای دولتی عراق و پیشمرگههای کرد از صبح روز دوشنبه ۱۶ اکتبر (۲۴ مهر) بالا گرفت. مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان نیروهای عراقی را به آغاز جنگ علیه کردها متهم کرده است. بغداد نیز کردها را متهم می‌کند که نیروهای خارجی را برای رودررویی به منطقه آورده است. از جمله نیروهای «حزب کارگران کردستان» (PKK) که حزبی از کردهای ترکیه است. دولت عراق می‌گوید این اعلام جنگ است هرچند کردهای عراق این ادعاها را رد می‌کنند.
نکاتی در مورد کرکوک
* شهر کرکوک جزو اقلیم کردستان عراق نیست، اما بعد از حمله گروه داعش به شمال عراق در سال ۲۰۱۴ و دفاع نیروهای پیشمرگه از این شهر، کنترل آن عملا به‌دست دولت اقلیم افتاد.
* کرکوک در همه‌پرسی اخیر استقلال کردستان از عراق شرکت کرد و رای به جدایی داد. اما دولت عراق که این همه‌پرسی را غیرقانونی می‌داند، عملیاتی را علیه نیروهای کرد آغاز کرد تا کنترل کرکوک را به‌دست بگیرد.
* منطقه کرکوک ۵۵۰ هزار بشکه نفت در روز صادر و سالانه ۸ میلیارد دلار درآمد عاید عراق می‌کند.
گزارش سومریه نیوز حاکی از این است که عملیات کنترل امنیتی بر کرکوک به تسلط بر گذرگاه پل خالد، مسیر الریاض – دفتر خالد، گذرگاه مریم بیک و مسیر الرشاد – مریم بیک به سمت فلکه تکریت انجامید. فرماندهی عملیات مشترک عراق همچنین افزود: «محله صنعتی، ترکلان و شهرک یایجی نیز تحت کنترل نیروهای عراقی هستند. همچنین پلیس فدرال و واکنش سریع امنیت فرودگاه کرکوک را به‌دست گرفتند.» طبق بیانیه این فرماندهی، نیروهای عراقی بر تاسیسات گاز شمال، مرکز پلیس، نیروگاه برق و پالایشگاه در کنار تاسیسات گاز تسلط یافته‌اند و نیروها همچنان به پیشروی ادامه می‌دهند. فرماندهی عملیات مشترک از کارمندان دولتی در کرکوک خواسته به اداره‌های خود بازگشته و به کارشان ادامه دهند. در پی اوضاع استثنایی کرکوک اداره آموزش و پرورش این استان تمامی مدارس را تعطیل اعلام کرد.
یک منبع در استان کرکوک اعلام کرد، نیروهای پیشمرگه از شهرستان داقوق در جنوب استان به‌طور کامل عقب‌نشینی کرده‌اند اما مواضع حشدالشعبی را در جنوب غرب کرکوک هدف قرار داده‌اند. پیشروی‌های ارتش عراق در پی نشست بی‌نتیجه رهبران کرد در سلیمانیه آغاز شد. گزارش‌های خبری حاکی است که مسیر کرکوک – بغداد به دلیل حوادث شهرستان طوزخورماتو بسته شده و حرکت خودروها به جاده دیالی به بغداد نیز محدود شده است.
نزاع در میان کردها و پادرمیانی ائتلاف ضد داعش
«هلکرد حکمت»، سخنگوی وزارت پیشمرگه، از نشست‌ها بین نیروهای پیشمرگه و نمایندگان ائتلاف آمریکایی ضدداعش در اربیل با هدف بررسی آخرین تحولات در کرکوک خبر داد. برخی گزارش‌ها حاکی است که هدف از این نشست کمک طلبیدن از ائتلاف آمریکایی و وساطت برای حل‌وفصل بحران است. همزمان یکی از مقام‌های وزارت خارجه آمریکا نیز گفت: «ما اوضاع را در کرکوک از نزدیک رصد می‌کنیم و به‌شدت نگران تبادل آتش و درگیری میان نیروهای پیشمرگه و عراقی هستیم و با تمامی طرف‌های درگیر در عراق برای کاهش تنش در ارتباط هستیم.» همچنین گفته شده حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی با حزب اتحادیه میهنی کردستان دچار اختلاف شده است. بارزانی حزب میهنی را به عقب کشاندن نیروهایش از پایگاه‌هایشان در کرکوک متهم کرد. برخی ویدئوهای انتشار یافته نشان می‌دهد که جوانان کرد به سمت نیروهای پیشمرگه که درحال عقب‌نشینی از کرکوک هستند، سنگ پرتاب می‌کنند.
گزارش نیویورک‌تایمز نیز حاکی است که العبادی به نیروهای نظامی دستور داده که «در هماهنگی با مردم کرکوک و پیشمرگهها» امنیت را برقرار سازند. این گزارش معتقد است درگیری‌های آغازین از سوی نیروهای عراقی، نیروهای ضدتروریسم و پلیس فدرال با مقاومت چندانی از سوی مردم مواجه نشد. گزارش‌های نیویورک‌تایمز، خبرگزاری آلمان و رویترز حاکی از تبادل آتش سنگین و درگیری‌های توپخانه‌ای میان نیروهای عراقی با کردهاست. نیویورک‌تایمز معتقد است این اولین عملیات ارتش عراق و دولت بغداد در استفاده از زور است در پاسخ به رای استقلال کردها. «دیوید زوچینکو»، گزارشگر نیویورک‌تایمز، معتقد است نیروهای عراقی و کرد هر دو برای مبارزه با داعش از سوی آمریکا آموزش دیده و از سلاح‌های آمریکایی برخوردارند.
آمریکا هر دو طرف را با اطلاعات جاسوسی، نیروهای عملیات ویژه، تسلیحات، نیروی هوایی و توپخانه برای مبارزه با داعش تجهیز کرده است اما اکنون این تسلیحات برای مبارزه و درگیری میان کردها- عراقی‌ها به‌کار گرفته شده است. با این حال، زوچینکو بر این باور است که حضور نیروهای حشدالعشبی باعث شده دست ارتش عراق در نبرد با کردها برتر باشد. «همین هاورامی»، سخنگوی مسعود بارزانی، در توییت خود نوشت که نیروهای پیشمرگه ۴ خودروی هاموی را نابود کرده و دو حمله نیروهای دولتی را دفع کرده‌اند. او در توییتی دیگر العبادی را متهم کرده که از ارتش و زور برای حل‌وفصل مسائل سیاسی استفاده می‌کند. نویسنده نیویورک‌تایمز می‌نویسد کردها معتقدند که دولت مرکزی عراق باید قدردان تلاش‌های آنها برای بیرون راندن داعش باشد نه اینکه به مناطق کردی قشون‌کشی کند. او معتقد است رای استقلال نه‌تنها موجب خدشه‌دار شدن روابط کردها با دولت عراق شد بلکه موجب تنش در رابطه کردها با آمریکا نیز شده است. زوچینکو می‌نویسد حضور نیروهای PKK در اقلیم کردستان برای نبرد با دولت مرکزی عراق اگر درست باشد به این معناست که کردها احتمالا به دنبال منطقه‌ای و سپس بین‌المللی کردن نزاع خود با دولت عراق هستند.
برخی معتقدند کردها جرقه از هم پاشیدن عراق را زدند و با شروع درگیری نظامی دولت عراق با کردها بعید است این روابط به روال سابق بازگردد. این احتمال هست که پای ترکیه بار دیگر به مسائل عراق باز شود و مساله کردستان ممکن است به مساله‌ای منطقه‌ای تبدیل شود. برخی کارشناسان این احتمال را مطرح کرده‌اند که در شرایطی که ارتش عراق درحال نبرد با داعش برای بیرون راندن کامل این گروه از عراق است، نبرد با کردها می‌تواند کانال تنفسی برای داعش باشد زیرا تمرکز بخشی از ارتش عراق و حشدالعشبی به سوی مناطق کردنشین معطوف شده و به بازمانده‌های داعش این امکان را می‌دهد که از فرصت به‌وجود آمده برای بازسازی خود بهره جویند و نبرد خود علیه ارتش عراق را تشدید کنند.
منبع: دنیای اقتصاد
