به گزارش «شیعه نیوز»، تدلیس به معنای ارائه شخص و یا چیزی به غیر آن وضع و صفتی که در واقع هست به قصد ترغیب مشتری و یا بر انگیختن شخصی برای ازدواج با خود است.چند تن از مراجع تقلید به پرسشی هایی درباره تدلیس در ازدواج پاسخ گفته اند.
متن پرسش های مطرح شده و پاسخ مراجع تقلید بدین شرح است:
آیت الله العظمی سیستانی
س:آیا شخص مبتلا به بیماری ایدز می تواند با شخص سالم ازدواج کند؟
پاسخ: آری، ولی نمی تواند طرف را فریب دهد یعنی خود را به هنگام خواستگاری سالم معرفی کند با این که خود می دانسته است که بیمار است. همچنانکه بر او جایز نیست با همسرش مقاربت کند که به سرایت ویروس منتهی می شود و اما مجرد احتمال سرایت با وجود عدم یقین، اجتناب از نزدیکی واجب نیست البته پس از توافق و تحصیل رضایت طرف.
س:در صورتی که مطابق نظر شریف حضرتعالی عدم بکارت (ثیوبت) عیب محسوب می شود بفرمائید: آیا صرف عدم بکارت (ولو بکارت به صورت شرط یا وصف در نکاح نیامده باشد) موجب حق فسخ یا تقلیل مهرّیه به نفع زوج می شود؟
پاسخ: صرف عدم بکارت (که عقد به نحو اشتراط مبنیّ بر آن واقع نشده است) موجب حق فسخ نمی شود وشوهر می تواند تفاوت بین مهر باکره وثیّب را بالنسبه از کسی که فریب دهنده بگیرد.
آیت الله مکارم شیرازی
پرسش : آیا دین مقیاس عدالت است، یا عدالت مقیاس دین؟ به بیان دیگر، آیا دین به هر چه که عدالت باشد امر مى کند، یا هر چه که دین به آن امر کند، عدالت است؟
و به بیان فنّى، آیا عدالت در سلسله علل احکام است، یا در سلسله معالیل آن؟
توضیح بیشتر این که: آیا انسانها، مصادیق بارز ظلم و عدالت را از طریق شریعت مى شناسند، یا عدالت و ظلم براى همه روشن است، و توصیه هاى دین ارشاد به حکم عقل است؟
مستحضرید شیعه نیز مثل معتزله معتقد است که عدالت، مقیاس دین است، و اشاعره دین را مقیاس عدالت مى دانند. حال سؤال این است که اگر شیعه عدالت را مقیاس دین مى داند، چرا در استنتاجات فقهى به احکامى مى رسد که هر عُرفى آن را مصداق بیّن ظلم مى داند. بعضى از احکام نکاح چنین است; توجّه فرمایید:
۱ـ اجماعى است که طلاق به دست مرد است، و مرد مى تواند هرگاه که اراده کند زنش را طلاق بدهد، هر چند هیچ عذر موجّهى نداشته باشد! طلاق غیابى و بدون هیچ عذر موجّه، در هر عرفى ظلم محسوب مى شود.
۲ـ در بحث عیوب زوجین مى گویند: «اگر مرد بعد از عقد بفهمد زنش کور یا شل است، خوره یا برص دارد، مى تواند عقد را فسخ کند. ولى اگر زن بعد از عقد بفهمد که شوهرش یکى از این عیوب را دارد حق فسخ ندارد; باید بسوزد و بسازد!»
۳ـ مرد هر وقت تمایل داشته باشد زن باید خود را در اختیار او قرار دهد; حتّى اگر وسط نماز باشد. ولى زن فقط سالى سه مرتبه حقّ آمیزش دارد، آن هم چنان کوتاه و مختصر که مجال بیان آن نیست!
۴ـ اگر مرد در شب عروسى همسرش را ترک کند و مسافرت برود، و بعد از ده سال برگردد (در صورتى که نفقه داده باشد،) زن حق اعتراض ندارد!
چگونه مى توان با حفظ مبناى کلامى شیعه، این قبیل احکام را پذیرفت؟ آیا مى گویید همه عقلا اشتباه مى کنند که مى گویند طلاقِ مبنى بر هوس و بدون عذر موجّه ظلم است؟ همه عقلا که براى زن نیز (در شرایط تدلیس مرد در موارد فوق) حق فسخ قائلند اشتباه مى کنند؟
پاسخ : بدون شک فقه شیعه بر اساس ادّله اربعه بنا نهاده شده، که یکى از آنها دلیل عقل است. منتها عقل باید قطعى و جامع جمیع جهات باشد، و در مثالهایى که ذکر کرده اید متاسّفانه اشتباهات فقهیّه متعدّدى وجود دارد. مثلا بند چهارم که نوشته اید: «اگر مرد در شب عروسى همسرش را ترک کند و ده سال برنگردد…» این مساله از نظر موازین فقهى درست نیست. چنانچه زوجه در عُسر و حرج بیفتد، و لو بعد از شش ماه بوده باشد، ما اجازه طلاق را مى دهیم. و تاکنون چه بسیار زنانى که شوهرشان آنها را رها کرده، و از طریق همین فتوا آزادى خود را یافته اند.
و در مورد بند سوّم، اوّلا مرد نمى تواند در شرایط غیر متعارف مانند وسط نماز یا مواردى از این قبیل، از زن تقاضاى تمکین کند، بلکه طبق عرف و عادت باید انجام شود. و ثانیاً در مورد زن نیز در صورتى که ترک آمیزش براى او خطر انحراف جنسى داشته باشد، یا مشکل مهمّى ایجاد کند، هرگز انتظار چهار ماه کشیده نمى شود.
و در بند دوّم، در صورتى که توافق طرفین به صورت شرط ضمن العقد، یا شرط مبنىٌ علیه العقد، بر سلامت بوده باشد، هر عیبى سبب حقّ فسخ مى شود.
باقى مى ماند بند اوّل، هم اکنون در بسیارى از جوامع بشرى زن و مرد حق طلاق را دارند، و مى توانند بدون عذر موجّهى از هم جدا شوند. اگر در مورد زن ظلم محسوب مى شود، در مورد مرد هم ظلم به شمار مى آید. بنابراین ظلم طرفین را در میان عقلا باید پذیرا باشید. از آن گذشته، همان گونه که در دادگاه هاى امروز
هم دیده مى شود، مى توان جلوى طلاقهاى هوس آلود را گرفت. به علاوه با توجّه به این که مرد به هنگام طلاق متحمّل خسارات زیادى مى شود فرضى که شما کرده اید یک فرض غیر واقعى است که مرد بدون هیچ عذرى دست به طلاق بزند، حتماً عذرى دارد; البتّه آنچه در بالا گفتیم اجمال مساله است.
س:گر زنی موقع ازدواج از شوهرش در مورد سربازی، شناسنامه، خانه سوال کند، با اینکه بطور جداگانه در عقد شرط نکرده باشد، در حالی که مرد هیچگونه از این موارد را دارا نبوده بلکه به دروغ بیان کرده، آیا در اینصورت زن حق فسخ عقد را دارد؟ حتی مرد نقصی هم در جمجمه سرش داشته (مثلا قسمتی از استخوان سر را ندارد، فقط پوست هست) ولی این نقص را هم نگفته است.
پاسخ : در مورد نقص سر، جزء عیوبی نیست که زن حق فسخ داشته باشد، ولی در مورد شناسنامه و وضعیت سربازی و امثال آن اگر زوج تدلیس کرده، حق فسخ دارد.
آیت الله خامنه ای
تدلیس در ازدواج در چه صورت موجب حق فسخ مى‌گردد؟
ج) اگر وجود صفت کمال یا سلامت از عیوب و نقائص در ضمن عقد، شرط یا دختر توصیف به آن شده باشد و یا قبل از عقد ذکر گردیده و عقد مبنى بر آن واقع شده باشد و سپس خلاف آن ثابت شود، زوج حق فسخ عقد را دارد و اگر دخول شده و مُدَلِّس (فریب دهنده) زوجه بوده، استحقاق مهر را ندارد و اگر مُدَلِّس غیر زوجه بوده، مهرالمسمّى (مهریه‌اى که هنگام عقد مشخص شده) را استحقاق دارد و زوج بعد از پرداخت مهر به زوجه، مى‌تواند به مُدَلِّس رجوع و از او اخذ نماید.
س: هرگاه شخصى به خواستگارى دخترى برود و بگوید همسر و فرزندى ندارم و دختر با این شرط آماده ازدواج با او شود و بعد از عقد معلوم شود که مرد دروغ گفته است آیا زن حق فسخ دارد؟
ج) اگر عنوان تدلیس پیدا کند بطورى که عقد مبنى بر آن واقع شده باشد، دختر حق فسخ دارد.
آیت الله فیاض
شوهرم ۱۰ سال پیش با این که زن داشته است، خود را مجرد معرفی کرده و بعد از این که مرا عقد کرده، او را طلاق داده است و الآن ما فرزند مشترک هم داریم. آیا همسرم تدلیس کرده است و من حق فسخ نکاح دارم؟
در فرض سؤال، شما حق فسخ نکاح را ندارید.
آیت الله روحانی
س:اگر دختر در مراسم خواستگاری چندین خال را با آرایش مخفی کرده باشد آیا تدلیس محسوب می شود؟
جواب:
این گونه تدلیس موجب اختیار فسخ برای مرد نمی شود.
س:در چه مواردی زوجه شرعا می تواند تمکین نکند؟
جواب:
۱- عدم پرداخت نفقه ۲- عسر و حرج ۳- مهریه با استفاده از حق حبس ۴- تدلیس در ازدواج که موجب فسخ نکاح گردد. در غیر از این موارد زوجه حق عدم تمکین ندارد.
