رویکرد جدید اروپا نسبت به ایران

این گزارش برجام را به عنوان یک موفقیت در دیپلماسی چندجانبه می ستاید و آن را توفقی می داند که راه را برای افزایش ارتباط اقتصادی و تجاری بین اروپا و ایران فراهم کرده است. این گزارش به  اتحادیه اروپا و ایران توصیه می کند که همکاری های خود را در زمینه مبارزه با ترورسیسم، حفاظت از محیط زیست، مبادلات فرهنگی و آکادمیک، حمل ونقل هوایی و ایمنی دریایی افزایش دهند.

در این گزارش از احترام قابل توجه و سازنده ای نسبت به ایران یاد می شود. انتقادات مشروع نیز برای اجتناب از هر گونه واکنش و رفتار عصبی که رابطه موجود را برهم می زند، نادیده گرفته شده است. برای مثال، پیچیدگی های سیاست داخلی ایران به رسمیت شناخته شده و از هیچ طرفی حمایت نشده است. اذعان به سابقه طولانی رابطه اروپا و ایران به عنوان پایه ای برای توسعه بیشتر روابط در نظر گرفته شده است. عبارت «میراث انقلابی و قانون اساسی جمهوری اسلامی» در این گزارش گنجانده شده تا مانعی برای پیدا کردن زمینه های مشترک مربوط به دموکراسی و حقوق بشر وجود نداشته باشد. این فرمولی جدید از موضع رسمی یک نهاد غربی در برابر جمهوری اسلامی ایران است به این قصد که امکان یک گفت وگو با مواضع برابر به وجود آید.

اپوزیسیون کهنه کار

با وجود حمایت قاطعی که از این بیانیه شد، اقلیتی از نمایندگان ساز مخالف خود را سر داده و  انتقاد خود را از گزارش ریچارد هوویت ابراز کردند. برخی از انتقادات از جانب کسانی مطرح شد که هوویت آنها را «دارندگان منافع لابی گری» می خواند. نیروهایی که مخالف توافق هسته ای با ایران هستند شامل جناح راست سازمان های طرفدار اسرائیل، عربستان سعودی و سازمان مجاهدین خلق (منافقین، که سال 2009 از لیست سازمان های تروریستی اروپا حذف شده است) می شوند. نوع دیگری از مخالفان وجود دارد که آنها را اتحاد لیبرال ها و دموکرات ها (ALDE) می نامند. 

این گروه به طور سنتی پس از دموکرات مسیحی ها و سوسیال دموکرات ها، رکن سوم سیاست اروپا هستند. اگرچه ALDE به طور کلی با توافق هسته ای مخالف نیست اما این گزارش را به خاطر «نداشتن پیش شرط های مناسب» و ضعیف بودن در بخش «حقوق بشر» رد می کند.

این انتقادات اما به نظر بیهوده می رسد. در این گزارش نزدیک به 34 بار در 51 پاراگراف مختلف به مسائل حقوق بشری ارجاع داده شده است. جمله بندی ها و پاراگراف های بسیار دقیقی در مورد مجازات اعدام، حقوق زنان و حقوق اقلیت ها در آن وجود دارد. همچنین از ایران خواسته شده که در مورد آزادی زندانیان سیاسی تجدید نظر کند. در روند تهیه پیش نویس، نگارنده و تیم او به طور گسترده با سازمان های حقوق بشری معتبر از جمله دیده بان حقوق بشر و عفو بین الملل مشورت کرده اند.

اما هرگونه پیش شرط و معیار یک جانبه ای پیش از شروع همکاری ها، چشم اندازی رو به تضعیف پیشرفت ها خواهد بود. حتی ممکن است به لغو مذاکرات ایران و اتحادیه اروپا در مورد حقوق بشر منجر شود که برای 9 نوامبر در بروکسل برنامه ریزی شده است. همان طور که هوویت در طول بحث در مورد گزارش خود گفت: «کسانی که ادعا می کنند حامی حقوق بشر هستند اما با صحبت های خود امکان مذاکره و تحت تاثیر قراردادن طرف مقابل را به خطر می اندازند باید به وجدان خود رجوع کنند.»

در بحث منطقه ای هم سعی شده است که جانبداری بین ایران و آنتاگونیست هایش در منطقه از جمله عربستان سعودی صورت نگیرد. منتقدان دوست دارند که برای حمایت از  متحدان سنتی در منطقه لحن شدیدی نسبت به ایران بگیرند و ایران را به حمایت از رژیم بشار اسد محکوم می کنند. اما در این گزارش آمده است که برجام اهرمی برای اعمال فشار برای افزایش رابطه ایران با اروپا است در حالی که روابط غرب با متحدان سنتی از جمله عربستان سعودی و ترکیه را نیز حفظ می کند. اتحادیه اروپا در نتیجه در موقعیت منحصر به فردی برای بازی به عنوان یک میانجی بی طرف در منطقه قرار گرفته آن هم منطقه ای که دچار دو درگیری ویرانگر در سوریه و یمن است.

در واقع ریاکارانه است که منتقدین ادعا کنند از توافق هسته ای با ایران حمایت می کنند اما به دنبال گذاشتن شرط و شروط هایی برای همکاری با ایران هستند. طنز قضیه این جاست که چنین رویکردهایی نه تنها فرصتی برای بازسازی رابطه با ایران را فراهم نمی کند بلکه به تضعیف توافق هسته ای می انجامد. برجام همان طور که بسیاری از منتقدین هم به آن اعتراف می کنند یک دستورکار واقعی است اما اجرای این فرآیند در صورت عدم وجود روابط حسنه و اعتماد دو طرفه بسیار مشکل خواهد بود.

نشانه هایی از رویکرد عملگرایانه در حمایت از این گزارش وجود دارد. وزارت امور خارجه ایران نیز این گزارش را نشانه ای مثبت از جانب اتحادیه اروپا قلمداد کرده و از این که اروپا به دنبال روابط نزدیک تر با ایران است استقبال می کند. البته واکنش های جناح های مختلف در ایران هنوز مشاهده نشده است. کاملا آزار دهنده است که در هر دوطرف نیروهای موثری وجود دارند که نگاهی دوگانه نسبت به رابطه ایران و غرب دارند. اما در نهایت با در نظر گرفتن این مشکلات، پی کردن پله پله مراحل و تقویت میانه روها می توان امیدوار بود که دیپلماسی کار خود را انجام دهد و دشمنی های قدیمی از بین برود.

بیانیه اخیر یک رویکرد مثبت را در گسترش روابط ایران و اروپا، منعکس می کند. خارج شدن شرکت هایی از لیست سیاه و تحریم های اتحادیه اروپا از جمله بانک صادرات گامی رو به جلو است. کمیسر اتحادیه اروپا برای کمک های بشردوستانه و مدیریت بحران، کریستسو استیلیاندیس در این میان در تهران حضور داشت و کمکی 6میلیون یورویی به پناهندگان افغان در ایران را همراه آورده بود تا کل کمک های انسان دوستانه اتحادیه اروپا به 12,5میلیون یورو در سال 2016 برسد.

این گام هایی که توسط کمیته اجرایی اتحادیه اروپا و پارلمان اروپا برداشته شده است روند روابط این اتحادیه با ایران را تقویت خواهد کرد. ادامه این روابط حسنه نه تنها منافع مشترک طرفین را تامین می کند بلکه به بهبود مشکلاتی مانند حقوق بشر و سیاست های منطقه ای خواهد انجامید بدون این که خللی در روابط دوجانبه ایجاد شود. ادامه این روابط و سرمایه گذاری های اتحادیه اروپا در ایران، به احتمال زیاد باعث می شود رئیس جمهور بعدی ایالات متحده نیز نتواند با سیاست های جنگ طلبانه به صورت یک جانبه به سمت تحریم ها و منزوی کردن ایران پیش برود. این دلیل دیگری است که چرا رئیس جمهور بعدی آمریکا باید آن قدر عاقل باشد که به چنین مشاوره هایی بی اعتنایی کند.