هشدار! شکست داعش در موصل آخر کار نیست

همزمان با آرامش شکننده‌ای که در طوزخورماتو و اطراف آن جریان دارد، حمله به شهر موصل، مامن داعش در عراق تا پایان سال محتمل است. اگر جنگ خوب پیش برود، شکست خلیفه خودخوانده عراق دست کم در مناطقی که تحت اشغال و کنترل دارد ممکن خواهد بود.

و حالا برای این پیروزی مشکلات جدید و احتمالا درگیری‌های جدیدی وجود دارد. طی دو سال گذشته، پیشمرگ‌های کرد، نیروهای ارتش عراق، شبه نظامیان شیعه و برخی از سنی‌ها از اختلافات قدیمی خود برای مقابله با تهدیدی که با آنان مواجه شده‌اند. چشم پوشیدند اما دشمنی و نارضایتی بر سر مسائل اساسی چون شریک قدرت، زمین، پول و نفت هنوز حل نشده است.

فضای درگیری‌های فعلی، مشکلات موجود را با مناقشه‌های احتمالی و دشوارتری ترکیب می‌کند. در میان این مشکلات می‌توان به سوالاتی در این باره اشاره کرد که چه کسی مناطق آزاد شده از دست داعش را و چگونه اداره خواهد کرد.

یزید سایق، تحلیلگر خاورمیانه در این باره می‌گوید: زمانی که در مقابل داعش اعلام پیروزی کنید آن موقع با مشکلاتی مواجه می‌شوید که در واقع همان سبب اولی بروز و ظهور داعش هستند.

در روند عقب راندن داعش، نیروهای پیشمرگ کرد مناطقی را آزاد کردند که پیش از آن تحت کنترل دولت عراق بود و توانستند مناطق تحت کنترل دولت خود مختارشان را گسترش دهند.

از آن طرف مبارزان شیعی تحت لوای "حشد شعبی" در مناطق شمالی عراق که عمدتا سنی نشین هستند در حال فعالیتند. کردهای سوریه به همراه "یگان‌های مدافع خلق" به منظور کمک به کردهای عراق از مرزهای سوریه گذشته‌اند و مناطقی را هم با کمک پیشمرگ‌های کرد اشغال کرده اند.

نارضایتی سنی ها که به شبه نظامیان داعش برای سیطره بر بخش‌های وسیعی از عراق کمک کرده بود، مورد توجه قرار نمی‌گیرد و همین خطر جدایی و شورشی را که بیشتر به ظهور داعش ختم شده بود، تشدید می‌کند. در اینجا شاهد یک میدان جنگ پیچیده و درهم هستیم که به سادگی می‌تواند پس از شکست داعش به درگیری‌های جدیدی تبدیل شود.

شهر طوزخورماتو که شهری با تنوع قومی و مذهبی بسیار زیاد است تنها جایی است که سال گذشته تنش‌ها میان کردها و حشد شعبی به درگیری‌های مسلحانه تبدیل شد و بار دیگر در آوریل ماه در درگیری نیروهای کرد و شیعه 12 تن کشته شدند.

این شهر اکثرا محل سکونت ترکمان‌های شیعه است اما جمعیت سنی و کرد قابل توجهی هم دارد. از زمانی که کردها و شیعه‌ها گروه داعش را از این شهر و روستاهای اطراف آن خارج کرده‌اند، طوزخورماتو توسط کردها مدیریت می‌شود اما شبه نظامیان شیعه‌ هم قسمت‌هایی از این شهر و اکثر روستاهای اطراف را تحت کنترل دارند.

در این میان اما کردها، شیعیان را تهدیدی برای این منطقه می‌دانند. فارس محمود، یکی از فرماندهان نیروهای کرد در اطراف شهر طوز خورماتو در این باره می‌گوید: اگر بخواهم راست بگویم بزرگترین تهدید اکنون حشد شعبی است، توافق با آنها بسیار دشوار است. آنها وحشی هستند و هیچ توافق و اتحادی را نمی‌پذیرند بنابراین نمی‌توان به آنها اعتماد کرد. ما از دعوت آنها به اینجا و اتحاد با آنها پشیمانیم.

دولت عراق و نیروهایحشد شعبی به شدت مورد ظن کردها هستند. مسعود بارزانی که ریاست‌ کردها را بر عهده دارد صراحتا اعلام کرده که «مرزهای "کردستان جدید" در خون تعیین می‌شوند و او به هیچ وجه از مناطقی که توسط پیشمرگ‌ها باز پس گرفته شده دست نمی‌کشد» در واکنش به این اظهارات کریم نوری، یکی از اعضای سازمان بدر در طور خورماتو می‌گوید: این به هیچ وجه معنی نمی‌دهد. هیچ کس هیچ متصدی ندارد تا به کسی اجازه دهند مرزها را تغییر دهد.

دولت مرکزی عراق امیدوار است پس از شکست داعش حاکمیت خود را در مناطق تحت کنترل کردها بازیابد.

سخنگوی دولت عراق در این باره می‌گوید: هر تغییری که از سوی فردی به سو استفاده از شرایط موجود صورت گیرد، امری موقتی است. این مساله بر خلاف قانون اساسی است و ما آن را نمی‌پذیریم.

با این تفاسیر جنگ موصل احتمالا تنها شرایط را پیچیده‌تر می‌کند. برای اولین بار از زمان آغاز جنگ علیه داعش، تمامی جریان‌ها شامل پیشمرگ‌های کرد، حشد شعبی و گروه کوچکی از نیروهای قبایل سنی، تعدادی از نظامیان سنی‌ها و نیروهای آمریکایی علیه این گروه تروریستی در عملیات موصل شرکت می‌کنند.

با وجود اینکه اکثریت شهر موصل سنی هستند شهرهای اطراف آن از تنوع قومی و نژادی برخوردار است و هریک از آنها نسبت به شرایط پس از آزادسازی نظر خاصی دارند.

سخنگوی حشد شعبی می‌گوید: عراقی‌ها امید دارند بتوانند از درگیری‌های آتی جلوگیری کنند. ما پس از داعش کارهای بسیاری برای انجام داریم که راحت‌تر از مقابله با داعش نخواهند بود اما برای مشکلات پیش‌رو جنگ آخرین گزینه‌ها است چرا که ما دیگر حالمان از جنگ بهم می‌خورد.