به گزارش «شیعه نیوز»، طوفان مکه و حادثه دلخراش سقوط
جرثقیل در مسجدالحرام که موجب کشته شدن بیش از 107 نفر از زائران حج تمتع
سال جاری شد، موجی از غم و اندوه را در میان مسلمانان و حتی انسان‌های
آزادی‌خواه در پی داشت.
اما پس از این حادثه سؤالی از سوی بسیاری از
مردم مطرح شد. تکلیف حج زائرانی که به نیت انجام عمل عبادی حج (که یک واجب
شرعی است) به مکه رفته بودند و قبل از انجام حج کشته شده‌اند، چه می‌شود و
حکم فقهی آن چیست؟
فتاوای مراجع عظام تقلید در این خصوص کاملاً
روشن است و نکته جالب اینکه همه مراجع تقلید از گذشته تاکنون در خصوص این
موضوع اتفاق نظر دارند.
نظر مراجع عظام تقلید در خصوص حج افرادی که
به نیت حج به مکه رفته‌اند اما موفق به انجام عمل حج نشده‌اند به صورت
اجمالی این است که اگر چه آنها اعمال حج را به طور کامل انجام نداده‌اند
اما عمل حج مقبول در نامه عمل آنها نوشته شده است؛ اما جهت اطلاع مخاطبان
با تفصیلی بیشتر حکم این موضوع فقهی را از لابه لای کتب فقهی و روایات
ارائه می‌شود.
در فقه شیعه، کسی که برای حج احرام بسته و داخل در
منطقه حرم مکه شده و به هر دلیل از دنیا برود، گویی خود شخصا حج گزارده و
حجش مقبول و نیازی به قضا یا نیابت نیست و در واقع این تفضلی است که خداوند
منان بر بندگانش داشته است.
گویی نیت حج، احرام و داخل شدن در حرم
بسان پایان حج برای چنین افراد است و گویی اینان لبیک‌گو پیشاپیش به مهمانی
پروردگار متعال در جنت الماوی شتافته‌اند.
این رای فقهی بین فقهای
شیعه مورد اتفاق و «اجماع» است؛ چه آنکه شیخ طوسی در «الخلاف» ، صاحب جواهر
و دیگران بدان تصریح داشته‌اند. مرحوم نراقی نیز گزارشی مبسوط از دیدگاه
اتفاق بین فقهای عظام در این باره آورده است.
بنابراین، این مسئله
مورد اتفاق فقهای بزرگوار بوده و هیچ گونه اختلاف فقهی از قدماء تا متاخرین
در این باره در کتب فقهی گزارش نشده‌است.
مستند فتوای فقهاء از
دیرباز تاکنون روایات معتبر در این باره است، چه آنکه صاحب وسایل الشیعه
چهار روایت در این رابطه نقل کرده که سه روایت آن صحیحه و روایت دیگر آن
مرسله مفید است که در حکم صحیح می‌باشد. در مجموع دلالت هر چهار روایت بر
مدعا خوب و تام است.
در یکی از این روایات آمده است: «عن ضریس عن
أبى جعفر(علیه السلام) قال: فی رجل خرج حاجّاً حجّة الاسلام فمات فی الطریق
. فقال: إن مات فی الحرم فقد أجزأت عنه حجّة الاسلام و إن مات دون الحرم
فلیقض عنه ولیّه حجة الإسلام؛ امام صادق(ع) درباره حج گزاری که در بین راه
از دنیا رفته است فرموده است: اگر چنین فردی در حرم مرده، از حجه الاسلام
او کفایت می‌کند و نیازی به قضای آن نیست».
بنابراین، کسی که بعد از
احرام و داخل شدن در حرم مکه (حتی قبل از انجام اعمال عمره تمتع) از دنیا
برود کفایت از حج واجبش (حجه الاسلام) می‌کند و نیازی به جای آوردن حج
برایش نیست و حجش مقبول است. همچنین کسی که بعد از پایان اعمال عمره تمتع و
قبل از شروع حج تمتع در مکه از دنیا برود به اقتضای قاعده اولویت و اطلاق
روایات بالا حجش مقبول و نیازی به قضا یا نیابت گرفتن برای وی نیست.
لازم
به ذکر است: فتوای آیات اعظام امام خمینی، گلپایگانی، خوئی، اراکی، فاضل
لنکرانی ، بهجت، تبریزی، سیستانی، خامنه‌ای، صافی، مکارم شیرازی، نوری
همدانی نیز بر همین قرار است که «فردی که بعد از داخل شدن در حرم مرده، حج
از او ساقط شده است».
البته یک روایت زیبا در خصوص این فوت شدگان
نیز وجود دارد. عبداللّٰه بن سنان نیز از امام صادق علیه السلام نقل کرده
است که فرمودند: «کسى که در راه رفتن یا بازگشتن از مکه بدرود حیات گوید،
از ترس و هراس روز قیامت ایمن گردد».
انتهای پیام/ 852