آزادسازی کوبانی مقدمه‌ سهم‌خواهی و رقابت

به گزارش «شیعه نیوز»، محمدعلی دستمالی در خصوص آزادسازی کوبانی در روزنامه شرق نوشت:«زارا مستو» نام یک روزنامه‌نگار کُرد اهل کوبانی است که طی ماه‌های اخیر بارها به‌منظور کسب اطلاع از اوضاع و احوال کوبانی با او گفت‌وگو کرده‌‌ام.

صبح دیروز وقتی که با این مرد جوان و صبور تماس گرفتم، صدای دوکودک خردسال او در تلفن به گوش می‌رسید و زارا نیز سرحال و قبراق جواب داد. او خبر آزادی کامل شهر کوبانی را تایید و در عین حال به این مساله اشاره کرد که در خوشبینانه‌ترین حالت، نیمی از خانه‌های کوبانی ویران شده‌اند و دست‌کم صدهزارنفر از ساکنان این شهر، فعلا نمی‌توانند به دیار خود بازگردند. او همچنین از این موضوع خبر داد که چندروستای بزرگ حومه‌ شرقی کوبانی هنوز در دست داعشی‌هاست و جنگ همچنان ادامه دارد.

آزادشدن شهر کردنشین کوبانی از دست گروه تروریستی «داعش» و بیرون‌رانده‌شدن نیروهای سمج و مجهز این گروه از این شهر کوچک مرزی سوریه، یکی از مهم‌ترین رویدادهای ماه نخست سال میلادی٢٠١٥ است. آزادسازی کوبانی، از منظر استراتژی دفاعی و نظامی دارای اهمیت بالایی است و چنین امری می‌تواند موازنه‌ قوا در مناطق مرزی عراق و سوریه را تا حد زیادی دستخوش تحول کند. صرف‌نظر از اینکه داعش هنوز هم در «رقه‌» سوریه و موصل عراق، قدرت و تسلط حائزاهمیتی دارد، بازهم آزادشدن کوبانی نمی‌تواند یک واقعه‌ کم‌اهمیت باشد.

 این عملیات پیش از هرچیز این واقعیت را نشان داد که در تحولات سوریه و عراق، کردها می‌توانند نقش مهم و تاثیرگذاری داشته باشند. معمولا در معادلات سیاسی عراق و سوریه، کردها در قدوقواره‌ پارسنگ ظاهر می‌شوند و ائتلاف آنان با یک قطب و فاصله‌گرفتن‌شان از قطبی دیگر، می‌تواند در نتیجه‌ بازی، تاثیر بسزایی بگذارد. اما در حوزه‌ دفاعی و نظامی، کردها پارسنگ نیستند و می‌توان آنان را عامل مهم و کارآزموده دانست. در همین حوزه است که نقش‌هایی به‌مراتب جدی‌تر و تاثیرگذارتر، برای آنان تعریف می‌شود. دیدیم که طی هفته‌های اخیر و در شرایطی که ائتلاف ضدداعش و ارتش عراق، خود را برای عملیات آزادسازی موصل مهیا می‌کنند، «العبیدی» وزیر دفاع عراق اعلام کرد تمامی هزینه‌های نیروهای پیشمرگه کُرد به صورت اعتبارات خارج از بودجه‌ جاری اقلیم پرداخت می‌شود و بغداد این نیروها را به‌مثابه‌ بخشی از نیروهای رسمی و مشروع نظامی عراق تلقی می‌کند.

 سران آمریکا و چندکشور اروپایی نیز بارها در اظهارات خود، ضمن تاکید بر نقش نیروهای کُرد در جدال با داعش، به حمایت مالی و تسلیحاتی از پیشمرگه‌های کُرد ادامه دادند و در مجموع، شرایطی مهیا شده که کردها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گروه‌های اتاق مشترک عملیات ائتلاف ضدداعش، اعتبار پیدا کرده‌اند. اما این مساله، ابعاد سیاسی عمیق دیگری نیز دارد که شاید بخشی از این ابعاد مهم، در پیام ویژه‌ «مسعود بارزانی» رییس اقلیم کردستان عراق، مورد اشاره قرار گرفته است.

 بارزانی در پیام تبریکی که به مناسبت آزادسازی کوبانی منتشر کرده، ضمن تشکر از نیروهای پیشمرگه اعزامی از اقلیم و نیروهای مدافع کُرد سوری، اعلام کرد این پیروزی بزرگ در کنار تلاش مدافعان کُرد سوری و عراقی، مرهون زحمات و همراهی ترکیه و ائتلاف بین‌المللی ضدداعش است. این سخن بارزانی درواقع تاکید بر این مساله است که برافراشته‌شدن پرچم مدافعان مسلح وابسته به «حزب کارگران کردستان» (پ‌ک‌ک) بر فراز تپه‌ «مشتنور» مشرف بر کوبانی، به این معنی نیست که این گروه، به‌تنهایی توانسته است کوبانی را نجات دهد. به‌عبارتی روشن در حوزه‌ رقابتی کوبانی، شاهد رقابت دوقطب متفاوت و مخالف هستیم: در یک‌سو پ‌ک‌ک و نهادهای اقماری آن قرار گرفته که اعضای کُرد عراقی، سوری و ترکیه‌ای خود را در کوبانی به جنگ داعش فرستاد و در سوی دیگر نیز نیروهای پیشمرگه تحت امر مسعود بارزانی و ارتش آزاد سوریه قرار دارند.

از آنجایی که نیروهای پیشمرگه و ارتش آزاد، با هماهنگی و مجوز ترکیه وارد کوبانی شدند، این پیروزی، در عین‌حال، ظفر ارزشمندی برای اربیل و آنکارا نیز است. اما این، همه‌ ماجرا نیست و این معادله، جوانب پارادوکسیکال مهمی نیز دارد، یعنی در شرایطی که در کانتون خودگردان کوبانی و دوکانتون کردنشین دیگر شمال سوریه یعنی در عفرین و جزیره، پ‌ک‌ک حرف‌اول را می‌زند و منافع این حزب با امنیت ملی و مصالح کلی ترکیه منطبق نیست، آنکارا بازهم ناچار شده به‌منظور گرفتن سهمی ولو اندک برای بارزانی، اجازه دهد این منطقه آزاد شود. البته ترکیه نگرانی‌‌هایی نیز دارد و سخنان «رجب طیب اردوغان» رییس‌جمهور این کشور، نشان داد آنکارا درخصوص کردهای سوریه، به آسودگی خاطر نرسیده است.

اردوغان در بازگشت از سفر به چندکشور آفریقایی در هواپیما، به خبرنگاران گفت: «ما تحمل به‌وجودآمدن یک منطقه‌ کُردی در مرزهای خود را نداریم. » اردوغان در حالی این سخنان را بر زبان آورده که «صالح مسلم» رهبر حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه (PYD) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سیاستمداران وابسته به پ‌ک‌ک و مرد شماره‌یک شمال سوریه، برای حضور در نشست مسکو به روسیه رفته و با نمایندگان دولت «بشار اسد» رییس‌جمهوری سوریه و همچنین با مخالفان دمشق مذاکره می‌کند و او را به رسمیت شناخته‌اند. به هرصورت، رقابت بین حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی و نهادهای اقماری پ‌ک‌ک، در شمال سوریه روزبه‌روز عمیق‌تر می‌شود و ترکیه نیز قصد دارد به‌منظور حفظ منافع خود در حوزه‌ اقتصادی مرتبط با نفت و بازار مصرف بزرگ اقلیم، از احزاب وابسته به بارزانی در شمال سوریه حمایت کند و هم اینکه مجبور است بازی را به گونه‌ای پیش ببرد که پ‌ک‌ک در شمال سوریه صاحب یک قلمرو جغرافیایی دارای ساختار سیاسی رسمی نشود.

 اکنون باید دید طی هفته‌های آتی رقابت این گروه‌ها تا چه اندازه عمق پیدا می‌کند و ترکیه به‌منظور حفظ موازنه در شمال سوریه، چه راهی را در پیش می‌گیرد.