SHIA-NEWS.COM شیعه نیوز:
«شیعه نیوز»: بیایید واژه یتیم را برای خودمان معنی‌کنیم. در فرهنگ ما واژه «یتیم» طیفی از معانی را به خود اختصاص داده است. یتیم در عرف به طفل صغیری گفته می‌شود که یکی از والدین خود را از دست داده باشد، یعنی اگر فرد بزرگ‌سال باشد دیگر واژه یتیم به وی تعلق نمی‌گیرد. از نظر شرع یتیم به کودکی می‌گویند که پدرش را از دست داده است و از دیدگاه حقوقی و قانونی، کودکی که فاقد ولی و قیم و سرپرست باشد یتیم نامیده می‌شود.
در قرآن کریم 23 بار راجع به یتیم سفارش شده است. در سوره بقره آیات 83، 177، 215، 220 درباره یتیم سفارش شده است، در سوره نسا آیات 2، 3، 6، 8، 10، 36، 127 درباره یتیم سفارش شده است. همچنین در سوره‌های انعام، انفال، اسراء، کهف، ضحی، بلد، ماعون نیز به یتیم نوازی سفارش شده است.
واژه مشترک هر سه تعریف، کودک است
کودک؛ واژه مشترک هر سه تعریف است. یتیم یعنی کودک نیازمند. اما آیا این نیاز فقط نیاز اقتصادی و چتر حمایت مالی است و مشکلات یتیمان فقط مسئله معاش و مادیات است؟
انسان موجودی لطیف و تشنه محبت به ویژه در دوران کودکی است به نحوی که اگر تمام وسایل و ابزارهای زندگیش از نظر مادی تأمین شود ولی نیازش به محبت دیدن و محبت کردن، برآورده نشود؛ هیچ تضمینی برای داشتن زندگی سالم برای وی وجود ندارد و چه بسا ممکن است دچار بحران‌های شخصیتی و اجتماعی شوند.
خانواده و پدر و مادر مهم‌ترین افراد برای ارائه محبت به افراد هستند؛ کانونی که ایتام از آن محرومند.
تجاوز به حقوق یتیمان موجب عذاب الهی می‌شود.
نگاه اسلام به مسئله ایتام نگاهی جامع و دو بعدی است. یعنی اسلام در مسئله ایتام هم نیاز مادی آنها را مورد توجه قرار داده است و هم نیاز معنوی آنها را به نحوی که «یتیم‌نوازی» شرط ورود به بهشت و ظلم و تجاوز به حقوق و اموال آنها موجب خسران و عذاب الهی معرفی شده است.
در روایتی از وجود امام صادق(عیه السلام) در همین خصوص آمده است: هر کس بخواهد مشمول رحمت خداوند و وارد بهشت شود، باید نسبت به یتیمان دلسوز و مهربان باشد.
در خصوص اموال ایتام نیز در قرآن کریم سه مسئله عقوبت خوردن مال یتیم، دستور مبنی برعوض نکردن اموال خوب ایتام با اموال بد خود و شرط تصرف در مال یتیم مطرح شده است.
اکرام؛ وظیفه ما در مقابل ایتام
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فاخر، کارشناس دینی در رابطه با وظایف افراد در مقابل ایتام اظهار کرد: در مقابل ایتام وظیفه بزرگ اکرام بر دوش ما قرار دارد. وی با اشاره به حدیثی از حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) درباره کمک به ایتام که می‌فرمایند: «من کفَّل یتیماً و نفقته کنت أنا و هو فی الجنَّة کهاتین و قرن بین اصبعیه المسبّحة و الوسطی؛ کسی که یتیمی را سرپرستی کند و عهده‌دار نفقه و مخارج او شود من و او در بهشت پهلوی یکدیگر هستیم. سپس انگشت سبّابه و انگشت وسطی را پهلوی هم گذاشت و فرمود: مانند این دو که پهلوی یکدیگرهستند»، گفت: یتیمی که پدر نداشته باشد، مشکلات مادی خوراک، پوشاک و تحصیل خواهد داشت اما علاوه بر این مشکلات مسائل عاطفی و روانی او مهم‌تر است که خلأ بزرگی در زندگی او ایجاد می‌شود.
ایتام باید پشیبان را در کنار خود حس کنند
حجت‌الاسلام فاخر تأکید کرد: فرد یتیم باید پشتیبان را در کنار خود حس کند و از محبت‌های او استفاده کند؛ اگر کسی سر یتیم را لمس کند برای فرد نوازش کننده به تعداد موهایی که از زیر دست او رد می‌شود حسنه حساب می‌شود.
جامعه هم یتیم می‌شود
وی در ادامه به معنای دیگر یتیم اشاره کرد و گفت: یتیم بودن همیشه شامل فرد نمی‌شود، بلکه گاهی در معنای وسیع‌تر و با دیدی باز می‌توان دریافت جامعه‌ای که از امام خود دور مانده و اعتلای فرهنگی و ارزش‌های معنوی خود را از دست داده نیز یتیم خوانده می‌شوند.
این کارشناس دینی بیان کرد: دسته دیگر از ایتام کسانی هستند که از ذریه پیامبر(صلی الله علیه وآله) و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) هستند؛ ویژگی این دسته آن است که بر خلاف دیگر یتیمان که می‌توان به آنها رفع نیازشان صدقه‌های واجب و مستحب داد، به این عده فقط خمس تعلّق می‌گیرد.
وی تصریح کرد: یتیم‌ها را باید اکرام کنیم تا یتیمان ما را اکرام کنند و گروهی نیز باید ایتام را با امام زمان(عج الله) آشنا کنند تا ارتباط عمیقی بین آنان و اهل بیت(علیهم السلام) بوجود بیاید.
نهادها و ارگان‌ها به کدام یک از دو نیاز یتیمان توجه می‌کنند؟
حضور نهادها و ارگان‌های دولتی و غیر دولتی که بخشی از وظایف آنها در ارتباط با یتیمان تعریف شده از جمله کمیته امداد، بهزیستی و ... و همچنین رشد چشم‌گیر مراکز خیریه مردم‌نهاد در کشور نوید برداشتن گامی موثر در حمایت ایتام است. امّا سؤال اصلی که در این میان باید به آن توجه کرد این است که این مراکز فعالیت‌های خود را بر روی کدام یک از ابعاد مطرح شده متمرکز کرده‌اند؟
به نظر می‌رسد، درآمدهای حاصل از اجرای طرح‌های مختلف از سوی نهادها و مراکز خیریه مختلف به خصوص در ماه مبارک رمضان به یتیمان و خانواده‌های بی‌سرپرست که این روزها در سطح جامعه بسیار به چشم می‌خورد، بخشی از نیاز این کودکان را تأمین می‌کند، اما آیا کافی‌ست؟
لرزه عرش خدا با گریه یتیم
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «إِذَا بَکَى الْیَتِیمُ اهْتَزَّ لَهُ الْعَرْشُ»؛ دو جا عرش خدا به لرزه درمی‌آید که یکی از این دو زمان، وقتی است که یتیمی که گریه کند.
یتیمان نیازمند دست نوازشگر پدرانه/ ارتباط چهره به چهره حامیان و ایتام ضرورتی دینی و اجتماعی
محمد داوری، استاد حوزه و دانشگاه در رابطه با ایتام و آسیب‌هایی که آنان را تهدید می‌کند، گفت: کسی که پدر و مادر خود را از دست می‌دهد نیازمند برطرف شدن مشکلات روحی است که احترام و ابراز محبت به این افراد ثواب بسیاری دارد.
وی تأکید کرد: هرگز نباید نگاه ترحم‌آمیز به ایتام داشت. معمولاً نیازهای مادی توسط سازمان‌ها و نهادها برطرف می‌شود اما نیازهای عاطفی از طریق سرکشی بستگان، نزدیکان و دوستان میسر است.
این جامعه شناس افزود: اگر دو خلأ عاطفی و مادی فرد یتیم برطرف نشود ممکن است احساس محرومیت در شخص ایجاد شده فرد دچار اختلالات روانی شود و برای ارضاء نیازهایش به فرد غیرقابل اعتماد پناه ببرد.
یتیم؛ واژه‌ای که جامعه، وجدان جمعی و افکار عمومی نسبت به آن حساس است
حسین آقاجانی یکی دیگر از جامعه‌شناس کشورمان در این خصوص می‌گوید: یکی از مباحثی که در جامعه ما هم دین، هم وجدان جمعی و هم افکار عمومی نسبت به آن حساسیت دارد واژه ایتام هست، یعنی فرزندانی که به نوعی والدین خود را بر اثر حوادث طبیعی یا ... از دست دادند و وصی و وکیل این فرزندان، جامعه است.
وی ادامه داد: جامعه، سازمان‌ها و نهادهایی از جمله بهزیستی و کمیته امداد را مکلف کرده که این فرزندان را تحت حمایت قرار دهند و همچنین با ارائه آموزش‌های لازم از بروز آسیب‌های محتمل جلوگیری کنند.
خوردن اموال یتیم، بزرگترین گناه در اسلام
شاه‌محمدی، کارشناس مسائل دینی با اشاره به اینکه یتیم به کسی می‌گویند که یک یا هر دو نفر از والدین خود را از دست داده باشد، گفت: تعریف غلطی در جامعه به وجود آمده و به اشخاصی که پدرشان ضعیف و از کارافتاده بوده و تحت نظر ارگان دولتی قرار دارند نیز یتیم گفته می‌شود در حالی که این اشخاص فقیر هستند، نه یتیم.
این کارشناس دینی در رابطه با اموال یتیمان افزود: قرآن دستور جامع و کاملی در مورد اموال یتیم داده که اموال یتیمان را نباید با اموال خودتان مخلوط کنید چراکه عاقبت به خیر نخواهید شد.
وی با اشاره به آیه دوم سوره مبارکه نساء گفت: «وَآتُواْ الْیَتَامَى أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَتَبَدَّلُواْ الْخَبِیثَ بِالطَّیِّبِ وَلاَ تَأْکُلُواْ أَمْوَالَهُمْ إِلَى أَمْوَالِکُمْ إِنَّهُ کَانَ حُوبًا کَبِیرًا؛ اموال یتیمان را به آنان بازدهید و مال پاک و مرغوب آنان را با مال ناپاک خود عوض نکنید و اموال آنان را همراه با اموال خود مخورید که این گناهى بزرگ است» گفت: افراد جامعه باید به یتیمان در حد توان خود اعم از مادی و معنوی توجه داشته باشند؛ چرا که در صورت بی‌تفاوتی و چشم‌پوشی از این مسئله آسیب‌های جدی آنان را تهدید خواهد کرد که جبران ناپذیر است.
«ابراز محبت» مهم‌تر از خوراک و پوشاک
بسیاری از نهادهای دولتی مسئول رسیدگی به ایتام اقدام به جذب مشارکت‌های مردمی و حامی‌یابی برای ایتام اقدام می‌کنند، اما ارتباط مستقیم و چهره به چهره‌ای بین حامی و یتیم به وجود نمی‌آید و فرد حامی صرفاً ماهیانه مبلغی را برای حمایت مالی به حساب کودک یتیم واریز می‌شود؛ اما این کار با توصیه اسلام مبنی بر نوازش ایتام مغایر است. قرآن می‌فرماید: «فَارْزُقُوهُمْ مِنْهُ وَ قُولُوا لَهُمْ قَوْلاً مَعْرُوفاً»(نساء/8) و در این تذکر «قَوْلاً مَعْرُوفاً» تنها مسئله مادیات مهم نیست؛ باید مسئله عاطفی این بچه‌ها را حل کنیم.
همان‌قدر که نگران نان شب ایتام هستیم، نگران نوازش روز ایتام نیز باید بود. در جامعه‌ای که حتی پدرها و مادرها به دلیل مشغله زیاد گاهی فرصت محبت به فرزندان خود را نیز ندارند، ایتام را باید دریافت. بیش از اطعام، آنها نیازمند و شایسته اکرامند و البته همواره در خاطر بسپاریم که یتیم نوازی فقط این نیست که به او آب و نان بدهیم، بلکه باید به یتیم احترام بگذاریم. «کَلاَّ بَلْ لا تُکْرِمُونَ الْیَتیمَ»(فجر/17) که یتیم نوازی به بازسازی و خودسازی خود انسان هم کمک می‌کند.
منبع: ایکنا
انتهای پیام/ ح . ا