نفوذ سلفیت جهادی و دردسرهای جدید برای کشورهای منطقه

به گزارش «شیعه نیوز»، ازبکستان در کنار ترکمنستان از جمله کشورهای آسیای مرکزی است که بر فضای مذهبی کنترل شدید جاری کرده است، اما بحث مهم این است که آیا وجود این نوع کنترل بر فضای مذهبی توانسته است مانع ورود و نفوذ گروه‌ها و جریان‌ها افراطی شود؟ متأسفانه پاسخ چندان مثبت هم نیست.کارشناسان مذهبی بر این باورند که طی سال‌های اخیر در کنار جریان‌های افراطی نظیر حرکت اسلامی ازبکستان، حزب‌التحریر، جماعت دعوت و... گروه‌های سلفی نیز پیدا شده‌اند که عمدتا در پایتخت و همچنین استان‌های تاشکند، اندیجان و فرغانه فعالیت‌های خود را به‌ صورت زیرزمینی دنبال می‌کنند.

گفته می‌شود که این گروه‌ها از حمایت‌های مالی عربستان سعودی و قطر برخوردار بوده و همچنین در داخل ازبکستان ساختارهای تجاری‌ای ایجاد شده‌اند که از پیروان این جریان پشتیبانی اقتصادی و مالی به‌عمل می‌آورند.پخش مواد چاپی و سی‌دی‌های مربوط به آثار و سخنرانی‌های پیشوایان سلفیت در ازبکستان با هدف جلب هر چه بیشتر مردم و به‌ خصوص جوانان برای پیروی از این جریان انحرافی از موضوعات نگران کننده برای نهادهای امنیتی و انتظامی این کشور می‌باشد.

بحثی که کارشناسان به‌ آن اشاره می‌کنند این است که سلفی‌ها به‌ خاطر منحرف کردن نهادهای امنیتی ازبکستان (همچنین سایر کشورهای منطقه) در نشست‌های مقدماتی خود (یعنی موقعی که اعضای جدید را جلب می‌کنند) از نظام‌ موجود حمایت و رئیس جمهور را به‌ نوعی «سایه خدا بر روی زمین» اعلام می‌کنند.

در بسیاری از موارد نهادهای امنیتی فریب ظاهر سلفی‌ها را خورده و آن‌ها را از گروه‌های تا حد زیادی هم‌سو و حتی میهن‌دوست می‌پندارند، ولی معمولا پس از پشت سر شدن مرحله مقدماتی و حصول اطمینان «سلامت فکری» در مورد اعضای جدید، اقدام به‌ ایجاد گروه‌های سلفی می‌کنند که غالبا رویکرد جهادی دارند.حادثه سال 2005 اندیجان و سپس درگیری‌های قومی سال 2010 در مناطق جنوبی قرقیزستان که منجر به‌ پناهندگی هزاران نفر ازبک‌تبار ازبکستان و قرقیزستان در روسیه و برخی از کشورهای اروپایی شد، نشان داد که بیشتر آن‌ها متمایل به‌ پیروی از ایدئولوژی جهادیسم می‌باشند.

کارشناسان امنیتی منطقه، وادی «فرغانه» و به‌ طور خاص استان «اندیجان» را یکی از مراکز عمده صادرکننده شبه‌نظامیان ازبک برای جنگ علیه سوریه می‌دانند. طبق اطلاع نهادهای امنیتی در پایان سال 2013 حداقل حدود 500 نفر شهروند این کشور با بهانه مهاجرت کاری به‌ روسیه وارد قرقیزستان شده و سپس از طریق پروازهای بیشکک و اوش عازم ترکیه شدند.مرکز مطالعات خاور نزدیک آمریکا در نیمه اول سال گذشته میلادی در مورد حضور شبه‌نظامیان خارجی در جنگ علیه سوریه گزارشی منتشر کرد که در آن شرکت اتباع ازبکستان و برخی از کشورهای شوروی سابق در ترکیب گروه‌های تروریستی و مشخصا جبهة ‌النصره و القاعده تائید شده است. همچنین منابع دیگری نیز از کشته شدن شبه‌نظامیان ازبک و آماده سازی برخی از آن‌ها در ترکیه خبر داده‌اند.

نگرانی‌ها از آینده امنیت در وادی فرغانه

وادی فرغانه منطقه‌ای است که برهم خوردن ثبات و امنیت آن کل آسیای مرکزی را تأثیرپذیر می‌کند چرا که بخش زیادی از قلمرو ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان متعلق به‌ این وادی می‌باشد. طی 2 دهه استقلال کشورهای منطقه وادی فرغانه از کانون‌های بالفعل افراطگرایی مذهبی دانسته می‌شود. بیشتر سازمان‌ها و جریان‌هایی که قبلا به‌ آن اشاره شد یا در وادی فرغانه ایجاد شده‌اند و یا پیروانشان عمدتا در این مناطق به‌ سر می‌برند.هنوز در نیمه دوم دهه 90 اعضای حرکت اسلامی ازبکستان در اردوگاه‌های موجود در چچن دوره‌های مقدماتی را سپری و در جنگ علیه نیروهای دولتی روسیه نیز شرکت می‌کردند. بر اساس اطلاع موجود حد اقل حدود 400 نفر از شبه‌نظامیان حرکت اسلامی ازبکستان در اردوگاه‌های نظامی چچن از سوی مربی‌های عربی و غالبا سلفی آموزش و تمرینات دیدند. چنانچه حضور اعضای این سازمان در درگیری‌های افغانستان و پاکستان طی بیش از یک دهه اخیر را نیز در نظر بگیریم، به‌این نتیجه خواهیم رسید که از لحاظ رزمی با تجربه‌ترین شبه‌نظامیان منطقه متعلق به‌ ازبکستان می‌باشند که این موضوع نمی‌تواند موجب نگرانی تاشکند نباشد.

همانگونه که اشاره شد فراری شدن صدها نفر جوانان ازبک در پی حادثه سال 2005 اندیجان و سپس درگیری‌های قومی سال 2010 جنوب قرقیزستان برای جریان‌های افراطی و از جمله سلفیت جهادی فرصت فراهم کرد تا از شمار آن‌ها تعداد پیروان خود را افزایش دهند.اینک رسانه‌های بین‌المللی از شرکت ده‌ها نفر شبه‌نظامیان ازبک و از جمله اعضای اتحاد جهاد اسلامی (سازمانی که هسته اصلی آن را شبه‌نظامیان ازبک و سایر جمهوری‌های آسیای مرکزی تشکیل داده و در سال 2002 از حرکت اسلامی ازبکستان منشعب شد) در جنگ علیه دولت سوریه خبر می‌دهند.

اتحاد جهاد اسلامی که طی بیش از یک دهه اخیر به‌ صورت عمده در منطقه وزیرستان مستقر می‌باشد، با انجام تعدادی از انفجارات و اقدامات انتحاری در ازبکستان، افغانستان و پاکستان نام خود را در فهرست سازمان‌های تروریستی به‌ ثبت رسانده است.

طی سال‌های اخیر در کشورهای آسیای مرکزی بارها از وقوع اقدامات تروریستی جلوگیری به ‌عمل آمد که عوامل آن خود را متعلق به ‌اتحاد جهاد اسلامی معرفی و ایجاد بی‌ثباتی در آسیای مرکزی را از اهداف اصلی خود در منطقه اعلام کردند. از جمله در ماه سپتامبر سال گذشته میلادی در شهر «اوش» قرقیزستان 2 نفر تبعه این کشور و یک نفر تبعه قزاقی که از سوریه برگشته بودند، بازداشت شدند که سازمان امنیت ملی قرقیزستان ضمن تائید تعلق این گروه به ‌اتحاد جهاد اسلامی، اعلام کرد که انجام اقدامات تروریستی در بیشکک و اوش در زمان تجلیل از روز استقلال و برگزاری نشست سران سازمان همکاری‌های شانگهای از اهداف آن‌ها بوده است.

طبق اطلاع سازمان امنیت ملی ازبکستان بیشتر اتباع این کشور و همچنین سایر جمهوری‌های آسیای مرکزی از سوی عوامل جبهت‌النصره و اتحاد جهاد اسلامی برای جنگ علیه سوریه جلب می‌شوند. گفته می‌شود که در برخی از موارد حتی آن‌ها را از راه فریب و وعده مشاغل پردرآمد به‌ مناطق عملیات‌های نظامی می‌کشانند. بنابراین شناسایی طرفداران این سازمان‌های تروریستی در ازبکستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی برای جلوگیری از جلب بیشتر اتباع آن‌ها برای شرکت در جنگ علیه سوریه بسیار مهم می‌باشد.

انگیزه دیگری برای متمایل شدن اتباع منطقه به‌ گروه‌های تروریستی فعال در سوریه این است که در پی درگیری‌های مسلحانه قومی سال 2010 قرقیزستان تعداد بالایی از ازبک‌‌تباران مقیم مناطق جنوبی این کشور مورد پیگرد قرار گرفتند که عوامل گروه‌های تروریستی و جریان‌های انحرافی مذهبی و به‌ طور خاص سلفیت جهادی و تکفیری از این فرصت استفاده به ‌عمل آورده و به‌ نوعی ضمانت امنیت آن‌ها را دادند.تحلیلگران مسائل امنیتی بر این باورند که فعال شدن گروه‌های تروریستی و افراطی مذهبی در منطقه هم‌زمان با خروج نیروهای غربی از افغانستان به‌ دور از احتمال نبوده و این حرکت بیشتر در جهت مجبور کردن کشورهای آسیای مرکزی به‌تداوم همکاری‌های امنیتی با واشنگتن خواهد بود.

منبع: فارس

انتهای پیام/ ز.ح