دلایل قرآنی بر شفاعت

شفاعت یعنی چه و معصومین از چه کسانی شفاعت می کنند؟
شفاعت از ماده " شفع"، به معنای ضمیمه کردن چیزی به مثل اوست[راغب اصفهانی، مفردات، ماده شفع] پس باید نوعی شباهت و همانندی میان دو چیز وجود داشته باشد، تا یکی شفیع دیگری شود.مفهوم قرآنی شفاعت این است که شخص گنهکار به خاطر پاره ای از جنبه های مثبت مانند ایمانیا انجام برخی اعمال صالح، شباهتی با اولیای خدا پیدا کند و آنها با عنایت ها و کمک ها خود، او را به سوی کمال سوق دهند و از پیشگاه خدا تقاضای عفو کنند؛ به تعبیر دیگر؛ حقیقت شفاعت، قرار گرفتن موجودی قوی تر و برتر، در کنار موجود ضعیف تر و کمک کردن به او برای پیمودن مراتب کمال است[ پیام قرآن ج 6 ص 520]صرف نظر از برخی جزئیات، همه علمای اسلام (شیعه و سنی) شفاعت را قبول دارند.[ برای آگاهی بیشتر ر.ک: مفاهیم القرآن، ج 4 ص 314 ــ 156  و منشور جاوید ج8 ص 210 ـ 3]

در بحث شفاعت، در قرآ« چهار دسته آیات وجود دارد:

1ــ دسته ای مطلقا شفاعت  را نفی می کند ( سوره بقره آیه 48)
2ــ دسته ای دیگر که شفاعت را مختص خداوند متعال می داند ( سوره زمر آیه45 ؛ سوره سجده 4)
3ــ دسته ای که شفاعت را مشروط به اذن الهی می داند( سوره بقره آیه 255 ؛ سوره سبأ آیه23)
4ــ دسته آخر، شفاعت را برای شفاعت کنندگان دارای شرایط معرفی می کند( سوره انبیاء 28 ؛ سوره مریم 87)

آیاتی که شفاعت را نفی می کند مقصود شفاعت مستقل از خداوند و در عرض خداوند است و آیاتی که اثبات شفاعت برای غیر خدا می کند مقصود، شفاعت غیر مستقل است و شفاعت با اذن و اراده خدواند ؛ چنان که اسلوب قرآن درباره "توفی" ، "خلق"، "رزق" و دیگر کمالات نیز چنین است.[برای کسب اطلاع بیشتر ر.ک المیزان ج 1 ص 186 ــ 156]

پس شفاعتی که قرآن بیان فرموده شفاعتی است که خط اصلی آ« به اذن خداوند بر می گردد و تا او اجازه شفاعت ندهد، کسی حق شفاعت را ندارد و این گونه شفاعت تاکیدی بر مساله توحید است، چون از ناحیه خداوند متعال و به اذن او است، توحیدی خالی از هر گونه شرک.شفاعت در حقیقت یک نوع سببیت برای نجات است، همان گونه که اعتقاد به وجود اسباب در عالم آفرینش و تکوین، مانند تأثیر تابش آفتاب و بارش باران در پرورش گیاهان، هرگز با اصل توحید منافات ندارد؛ زیرا تأثیر این اسباب به اذن خدا است، و در حقیقت کار آنها یک نوع شفاعت تکوینی است، همچنین در عالم شریعت، وجود چنین اسبابی برای مغفرت و آمرزش و نجات به اذن خدا نه تنها با توحید منافات ندارد بلکه تأکیدی بر آن است، و این همان چیزی است که آن را شفاعت تشریعی می نامیم.

چه کسی اجازه دارند از دیگران شفاعت کنند؟
کسانی که اجازه شفاعت دارند در روایات مشخص شده اند به عنوان نمونه، پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم می فرماید:« پنج دسته در قیامت شفاعت می کنند، قرآن، صله رحم، امانت، پیغمبر شما و اهل بیت پیغمبرتان»[میزان الحکمه ج 5 ص 122]

در حدیث دیگری از پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم می فرمایند:« شفاعت برای پیامبران، وصیان، مومنان و فرشتگان است. در میان مومنان کسانی هستند که به اندازه قبیله « ربیعه» و «مضر» شفاعت می کنند و کمترین شفاعت مومن آن است که درباره سی نفر شفاعت کند» [ترجمه تفسیر المیزان ج 1 ص 247 ــ 204]

باز پیامبر گرامی صل الله علیه و آله و سلم در روایتی دیگر می فرمایند:« هنگامی که در مقام شفاعت قرار گیرم برای گناهکاران امتم شفاعت می کنم و خداوند شفاعت مرا می پذیرد. به خدا سوگند برای کسانی که ذریه و فرزندان مرا آزار کرده باشند شفاعت نمی کنم».[بحارالانوار علامه مجلسی ج 8 ص 37]آری، رسول الله صل الله علیه و آله وسلم در روز قیامت جزو شفیعان درگاه الهی است و امتش را شفاعت خواهد نمود.همچنین از آیات 5 ضحی؛ 79 إسرا؛ 64 نساء ؛ 87 مریم؛ 86 زخرف؛ 5 منافقون، شفاعت رسول الله صل الله علیه و آله و سلم استفاده می شود.

انتهای پیام/ ز.ح