سفره‌ها در ماه رمضان مملو از خوردني‌هاي لذيذ و اشتهاآور است که پس از خوردن، خستگي و نفخ آن مانع از نشاط در عبادت، نماز و قرائت قرآن مي‌شود. بدتر اينکه روزه‌داران هنگام خوردن انبوه شيريني‌هاي شرقي، لم داده و به تماشاي تلويزيون مشغول مي‌شوند. همه اين رفتارها، عادات بسياري از مردم است که بر صحت و نيز عبادت آنان در ماه مبارک تأثير مي‌گذارد.
سوزش مري، ترش کردن و احساس سنگيني، بيشترين عوارضي است که روزه‌دار بعد از افطار به آن مبتلا مي‌شود. علت اين عوارض، تناول حجم زياد غذاهايي است که موجب ترشي معده مي‌شود و عدم خوردن غذاهاي قليايي است تا تعادل بين آندو را حفظ کند.
علت هم همانطور که پزشکان هم گفته‌اند، نوع غذاهاي وعده افطار است.
ـ خرما و انواع افشره‌ها که سرشار از شکر و افزودني‌هاي ديگر است، موجب ترش کردن مي‌شود.
ـ قهوه بعد از افطار که موجب ترش کردن مي‌شود.
ـ آش‌ها و سوپ‌ها که معروف‌ترينشان سوپ گندم، سوپ بلغور، سوپ جو، سوپ سبزي و ... مي‌باشد که حاوي گندم يا آرد گندم است و موجب ترش کردن معده مي‌شود مخصوصا اگر گوشت هم به آن افزوده شود که خود نيز در اسيدي کردن معده سهم بسزايي دارد.
انواع سمبوسه زيرا خميرش از گندم است و نيز با گوشت درست مي‌شود که باعث ترش کردن مي‌شود.
لقمه القاضي نيز سبب ترش کردن است زيرا از آرد گندم آغشته به شيره يا عسل درست مي‌شود.
شام اصلي: الف: برنج با گوشت قرمز يا سفيد، زيرا برنج غله‌اي سرشار از انواع شکرهاست. گوشت قرمز هم خاصيت ترش کردن دارد. ب: انواع ماکاروني زيرا از آرد گندم تهيه مي‌شود که سبب ترش کردن مي‌شود.
ـ شيريني‌ها که به طور غالب از ـ آرد يا جوانه يا بلغور ـ گندم تهيه مي‌شود که پيامد همه آنها ترش کردن است.
تعادل قليايي
مسأله اسيدي يا قليايي بودن خون، مسأله نسبتاً پيچيده‌اي است. بدن انسان با دريافت مواد تنظيم کننده، به طور خودکار مي‌تواند تعادل بين اسيدي و قليايي بودن معده را تنظيم کند ولي تحليل قواي بدني براي برقراري اين تعادل، در اثر خوردن بي‌رويه خوراکي‌هايي که موجب اسيدي شدن معده مي‌شود ـ مانند شيريني‌ها، آجيل، نوشابه‌هاي گازدار و قهوه به مقدار زياد ـ ، در طول ساليان باعث از کار افتادن ارگان‌هاي تنظيم کننده اسيد در بدن مي‌شود.
براي پيشگيري از اين مشکل لازم است که رژيم غذايي خود را در ماه رمضان و نيز در بقيه ايام به شيوه‌اي که در پي مي‌آيد، تعديل کنيم تا قواي طبيعي بدن براي تعادل بين اسيدي و قليايي حفظ شود.
ـ عدم پرخوري در خوردن خرما، چرا که برخي انواع آن، سرشار از ساکاروز است که موجب ترش کردن است. اين مسأله فقط به تعداد خرماها منحصر نمي‌شود بلکه به نوع خرما نيز بستگي دارد. هم‌چنين بايد در خوردن افشره ميوه‌هايي که در منزل نيز تهيه مي‌شود اعتدال را رعايت نمود و از در حد امکان از نوشيدن افشره‌ها و آبميوه‌هاي تجاري پرهيز کرد.
ـ عدم زياده‌روي در نوشيدن قهوه، و اگر بايد قهوه بنوشيد يا ميل شديد به آن داريد، بايد دست‌کم تا دو ساعت بعد از افطار صبر کنيد.
ـ تهيه آش بدون حبوبات يا گوشت مانند انواع آش و سوپ سبزيجات و انواع سوپ عدس که مي‌توان مقدار مواد اوليه اين سوپ‌ها را تغيير داد. براي مثال در سوپ به جاي گندم يا بلغور مي‌توان از برنج سبوس‌دار يا ارزن آرد نشده استفاده کرد و يا از آرد برنج سبوس‌دار به جاي آرد گندم استفاده کرد.
ـ کاهش تناول سمبوسه و انواع ساندويچ‌ها و شيريني‌هايي که در ماه رمضان مرسوم است.
ـ مي‌توان از برنج سبوس‌دار که با سبزيجات و بدون گوشت طبخ مي‌شود به جاي برنج پوست‌کنده استفاده کرد.
ـ افزايش تناول انواع سالادها، به ويژه سالادهايي با سبزيجات مختلف و بهتر است که سالاد همراه ليمو و روغن زيتون مصرف شود، چرا که بيشتر سبزيجات قليايي هستند و در کاهش مواد اسيدي معده سهم ويژه‌اي دارند ولي بايد از انواع سس‌هاي بازاري پرهيز کرد.
ـ مصرف ميوه‌هاي تازه، زيرا بيشتر ميوه‌ها قليايي هستند و مي‌توان هنگام سحر و افطار از ميوه به جاي شيريني براي سد جوع استفاده کرد.
آماده‌سازي معده
دکتر محمد هاني، استاد تغذيه دانشکده پزشکي دانشگاه قاهره، شيوه صحيح افطار را اينگونه بيان مي‌کند: نبايد وقت افطار يک وعده کامل غذايي را بخوريم، بلکه بهتر آن است که ابتدا مقداري سوپ بخوريم اما غذاي اصلي را دست‌کم يک ساعت بعد تناول کنيم تا معده آماده پذيرش غذا شود و حمله‌اي که وقت افطار به معده‌هايمان مي‌کنيم اشتباه بزرگي است.
هم‌چنين با سوپ نمي‌توان مقدار زيادي از مواد قندي را دريافت کرد مثلاً بيش از يک قاشق عسل يا يک خرما و هنگام افطار بدن بيشترين نياز را به مواد قندي دارد چرا که روزه ميزان قند خون را کاهش مي‌دهد و نيز وعده غذاي اصلي، بايد يک وعده سالم غذايي باشد که شامل پروتئين‌ها، کمي کربوهيدرات به همراه سالادها است؛ سالادهايي که سرشار از عناصر رنگي مثل فلفل قرمز و زرد و هويج و گوجه و نيز عناصر سبز مانند خيار، کرفس و کاهو باشد. توصيه مي‌شود که هيچ‌گونه افزودني‌اي به سالاد مانند نمک‌ها اضافه نشود زيرا اين افزودني‌ها افزون بر آنکه خاصيت سالاد را مي‌گيرد، آب مواد سبز آن را نيز کاهش مي‌دهد.
عادت‌هاي بد
دکتر هاني بر ضرورت نخوابيدن بعد از افطار تأکيد مي‌کند و از آنجا که اين خواب بعد از تناول مقدار زيادي غذا، صورت مي‌گيرد، آن را يک عادت بسيار ناپسند مي‌داند چرا که بعد از غذا خون از مغز به طرف معده خارج شده تا در جريان هضم غذا کمک کند و اين باعث خواب‌آلودگي مي‌شود و خوابيدن هيچ کمکي به هضم نمي‌کند و مشکلات معده در ماه مبارک رمضان از همين‌جا آغاز مي‌شود.
دکتر هاني توصيه مي‌کند که در وعده افطار يا کمي پس از آن، از نوشابه‌هاي گازدار پرهيز شود زيرا بر خلاف تصور مردم اين نوشابه‌ها هيچ کمکي به هضم غذا نمي‌کند بلکه ميزان مواد غذايي مفيد را کاهش مي‌دهد و موجب توليد و افزايش چربي در بدن مي‌شود و افزون بر آن حاوي موادي است که کلسيم بدن را کاهش داده و موجب نرمي و سستي استخوان‌ها مي‌شود. دکتر هاني درباره شيريني‌ها نيز مي‌گويد: لازم نيست هر روز در ماه رمضان از شيريني استفاده کنيم، و بهتر آن است که يک روز در ميان يک تکه کوچک شيريني بخوريم و نيز مي‌توانيم به جاي شيريني از ميوه استفاده کنيم که بهداشتي‌تر است.
استغفار و تسبيح
پيامبر اعظم ـ صلي‌الله عليه و آله ـ نيز ما را از پرخوري نهي فرموده‌اند: «فرزندان آدم هيچ ظرفي را بدتر از شکم خود پر نکرده‌اند ... يک‌سوم آن براي غذا و يک‌سوم آن براي آب و يک‌سوم آن براي تنفس است».
از اين رو بايد از عادات ناپسندي که از نسل‌هاي گذشته براي ما به ميراث رسيده است دوري گزينيم و به ياد آوريم که هدف از روزه در ماه مبارک رمضان، تقوا و پرهيزگاري است و بدانيم که کسي که ماه رمضان را درک کند و مشمول مغفرت الهي نشود به خسران بزرگي رسيده است.
زنان خانه‌دار نيز هنگام پخت و پز و انجام کارهاي منزل بايد گوهر وقت را به "ذکر گفتن"، "استغفار" و "دعا" غنيمت شمرند تا زبان به ذکر خدا بگردد و از اجر و پاداشي با کلمات کوتاه به دست مي‌آيد بهره گيرند؛ که هر تسبيح و تحميد و تکبير و تهليلي، صدقه است.
ترجمه: سعيد مهديان