ماجرای فتوای تاریخی رسمیت تشیع در مصر

شیخ شلتوت از بزرگان اهل سنت، محقق، مفسر، فقیه اصولی، ادیب لغوی مصری، و از مؤسسان دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه است. وی از مدافعان و از فعالان وحدت شیعه و سنی بوده است.

شیخ شلتوت 1310قمری برابر با 1893میلادی در مصرمتولد شد. از بزرگان اهل سنت، محقق، مفسر، فقیه اصولی، ادیب لغوی مصری، و از مؤسسان دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه است. وی از مدافعان و از فعالان وحدت شیعه و سنی بوده است. در سال 1957م، قائم مقام ریاست دانشگاه الازهر شد تا اینکه از طرف رئیس جمهوری در اکتبر سال 1958 یکسال بعد رئیس دانشگاه الازهر مصر شد و تا آخر عمر در همین مقام و موقعیت بود. این پیشوای دانشمند و عالم متفکر، درشب جمعه 26 ماه رجب سال 1383 هـ.ق در سن 70 سالگی برابر با 12 سپتامبر 1963 میلادی دار فانی را وداع گفت.

دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه نهادی است که سعی در ایجاد دوستی و برادری و زدودن تفرقه و تشتت موجود، بین اهل تسنن و شیعه و تحکیم روابط بین مذاهب اسلامی است و از آثار مثبت دارالتقریب صدور فتوای شیخ شلتوت، بر جواز عمل بر طبق فقه و مذهب شیعه امامیه و جعفری است.

شلتوت، پیشوای اندیشمند، عالم، محقق، مفسر، فقیه اصولی، ادیب لغوی مصری، پدرش محمد نام داشت. در سال 1919 م که انقلاب مردمی مصر به رهبری سعد زغلول شروع شد، شیخ با زبان و قلمش در این انقلاب شرکت کرد.

زمانی که المراغی رئیس دانشگاه الازهر مصر، نظریات اصلاحی‌اش را به اولیا امور مصر، ارائه داد شیخ شلتوت جزو نخستین اساتیدی بود که نظریه او را تایید کرد. ولی چون دربار پادشاهی مصر، نظریه المراغی را قبول نکرد او استعفا داد و به دنبال او، شلتوت و عده‌ای دیگر از اساتید آنجا، از مسئولیت‌هایشان کناره گرفتند و از دانشگاه بیرون آمدند. مدتی به همراه شاگردش شیخ علی عبدالرزاق به شغل وکالت در محاکم شرعی و نوشتن مطالب انتقادی در روزنامه و مجلات نسبت به اصلاحات دانشگاه الازهر، مشغول شد.

در سال 1935 از شلتوت در دانشگاه الازهر، برای تدریس در دانشگاه شریعت، دعوت شد و چون (المراغی) مجددا در سال 1937 م، رئیس دانشگاه الازهر شد، شیخ را رئیس دانشگاه شریعت کرد. از طرف شورای عالی الازهر، به نمایندگی دانشگاه، او در کنفرانس بین المللی شهر لاهه در کشور هلند انتخاب شد.

آنجا نوشتار خود را با عنوان المسئولیته المدینه و الجنائیه فی الشریعه الاسلامیه ارائه داد که بسیار مورد توجه و تقدیر اعضای کنفرانس قرار گرفت. ابتدا بازرس کل امور دانشگاه الازهر، عضو انجمن علمای عالی رتبه مصر، عضو فرهنگستان زبان عربی، استاد فقه قرآن و سنت در دانشگاه فواد اول، ناظر کل پژوهش‌های فرهنگی اسلامی، عضو کمیته عالی روابط فرهنگی خارجی و مشاور کنفرانس اسلامی، عضو کمیته فتوای (الازهر)، عضو کمیسیون تفسیر رادیوی مصر، عضو فعال در کمیسیون تغییر قانون مدنی، عضو شورای عالی رادیو تا سال 1957 م بود.

به گزارش پارسینه، وی از مدافعان و از فعالان وحدت شیعه و سنی بوده است. وی با آیت‌الله سید حسین بروجردی روابط دوستانه داشت. در سال ۱۳۳۸، آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله حاج میرزا خلیل کمره‌ای را بهمراه آیت‌الله سید محمود طالقانی و گروهی از روحانیون، به نمایندگی خود به قاهره فرستاد تا از شیخ محمود شلتوت مفتی اعظم و رئیس وقت دانشگاه الازهر مصر بخاطر فتوای تاریخی‌اش تشکر نمایند.

محتوای این فتوای تاریخی چنین است:

از شیخ محمود شلتوت سؤال شد که
«بعضی از مردم چنین می‌اندیشند برای آنکه مسلمان عبادات و معاملاتش صحیح باشد حتماً باید به یکی از مذاهب چهارگانه معروف عمل کند و در بین آنها مذهب شیعه امامیه و مذهب زیدیه نیست. آیا شما با این رأی به طور کلی موافقت دارید، و تقلید از مذهب شیعه امامیه را جائز نمی‌شمارید؟»

ایشان در جواب چنین فرمودند:
«     ۱. دین اسلام بر احدی از پیروانش متابعت از مذهب خاصی را لازم نمی‌شمرد، بلکه ما می‌گوییم: برای هر فرد مؤمن چنین حقی است که بتواند در ابتدای امر از هر یک از مذاهبی که صحیحاً نقل شده و در کتابهای مخصوص احکام آن مذهب نوشته شده است پیروی کند و همچنین کسی که از یک مذهب از این مذاهب پیروی می‌کرده می‌تواند عدول به مذهب دیگر بنماید، هر مذهبی باشد، و در این عمل باکی بر او نیست.

۲. مذهب جعفری معروف به مذهب امامی‌اثناعشری، مذهبی است که شرعاً پیروی از آن مانند پیروی از مذاهب اهل‌سنت جایز است. و سزاوار است مسلمانان این مطلب را بدانند و از عصبیت و طرفداری‌های بیجا و بدون حق و حمایت از مذهب معینی خودداری کنند. دین خدا و شریعت او تابع مذهبی نیست یا منحصر در مذهبی نیست. هر کس به مقام اجتهاد فائز گردد عنوان مجتهد بر او بار، و در نزد خدای تعالی عملش مقبول خواهد بود.

و جایز است برای کسی که اهلیت نظر و اجتهاد را ندارد از ایشان تقلید کند و به آنچه در فقه‌شان مقرر داشته اند عمل بنماید، و در این مسئله بین عبادات و معاملات تفاوتی نیست.»

به گزارش پارسینه، بسياري از علماء و فقهاء بزرگ اهل سنت در آن زمان اين فتواي تاريخي را مورد تاييد قرار دادند. از جمله علامه طباطبائي صاحب الميزان، ايشان در تأييد فتواي تاريخي شيخ شلتوت فرمودند:

«اتحاد يا تقريب اسلامي ترديدي در رجحان آن از نظر عقل و منطق نيست. روي همين اصل شيعيان صدر اول هرگز از صف اکثريت کنار نرفته و در پيشرفت امور اسلامي با عموم مسلمين هرگونه تشريک مساعي مي‌نمودند. و تأييد انديشه‌هاي تقريب بين مذاهب اسلامي از طرف مراجع شيعه براي همين منظور بوده و شيخ بزرگوار الازهر نيز اين حقيقت را با کمال صراحت بيان نمود. و اتفاق کامل ديني شيعه و سني را به همه جهانيان اعلام نموده و شيعه مي‌بايست سپاسگذار اين مرد بزرگوار بوده واز عمل بي‌آلايش وي تقدير نمايد.»

منبع : مهر