ترکیه در تقاطع اسلام و غرب

به گزارش «شیعه نیوز» ، ترکیه سال‌ها به عنوان متحد استراتژیک رژیم صهیونیستی در منطقه شناخته می‌شده است. کشوری که به واسطه غلبه گفتمان لائیسیته و کمالیسم در آن، به رغم شناخته شدن به عنوان کشوری مسلمان، ابایی از برقراری رابطه با صهیونیست‌ها نداشته است. پیمان‌های نظامی گسترده با رژیم صهیونیستی و حتی برگزاری مانورهای مشترک نشان از گرمای بی‌حد و حصر روابط آنکارا و تلاویو داشت. این قرابت و نزدیکی به حدی بود که حتی عبدالله اوجالان رهبر پ.ک.ک که ترک‌ها سال‌‌ها تلاش داشتند که او را بازداشت کنند توسط موساد در کنیا دستگیر و به مقامات ترکیه تحویل داده شد. در این میان ترکیه هم به رژیم صهیونیستی یاری می‌رساند که تا حدی از انزوای منطقه‌ای که در آن گرفتار شده بود، رهایی یابد.

در زمان بوش که طرح خاورمیانه بزرگ با سر و صدای بسیار از جانب ایالات متحده ارائه شد، جایگاه ترکیه در سیاست منطقه‌ای آمریکا بیش از پیش بر همگان عیان شد. در جریان این طرح ترکیه و اسرائیل به عنوان الگوی کشورهای منطقه مطرح شده بودند و قرار بود که آمریکا با کمک‌های اقتصادی و فرهنگی خود ترتیبی اتخاذ کند که سایر کشورهای منطقه بتوانند خود را به سطح آنکارا و تلاویو برسانند. با این حال مدتی بعد به نظر رسید که طرح خاورمیانه بزرگ نیز مانند بسیاری دیگر از برنامه‌های ایالات متحده با شکست مواجه شده و راه به جایی نبرده است.

اما جمهوری ترکیه پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در دهه اخیر تحولات بنیادینی را پشت سر نهاد و در این میان حزب عدالت و توسعه با گرایش ها و شعارهای مذهبی و مخالفت با قانون ممنوعیت حجاب، محبوبیت زیادی در میان مردم مسلمان ترکیه وحتی در بین دیگر مسلمانان جهان کسب کرد و قدرت را بدست گرفت. به طوری که آرامش سیاسی حاکم پس از موفقیت اسلام گراها در انتخابات عملاً باعث گردید تا قوانین سکولار از جامعه ترکیه رخت بربندد.

حمله لفظی رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه به شیمون پرز، رئیس رژیم صهیونیستی در جریان اجلاس داووس یکی از این تغییر مواضع قابل توجه بود. همچنین اعزام کشتی مرمره برای شکستن محاصره غزه نیز یکی دیگر از اقدامات دولت آنکار بود که سر و صدای زیادی در منطقه به راه انداخت.

البته در این ایام و با توجه به عملکردها و مواضع اخیرحکام ترکیه، تشکیک ها در باب ماهیت دولت ترکیه شدت بیشتری پیدا نموده به طوری که چندی است شاهد رفتارهای دوگانه و متناقضی در سیاست خارجی ترکیه ای هستیم که خود را وارث و احیاکننده حکومت عثمانی می داند.
به واقع باید اذعان نمود که ترکیه بعد از روی کار آمدن اسلام گراها به تقاطع مهمی رسید که یک سوی آن اسلام بود و در سوی دیگر آن غرب نشسته بود و متاسفانه انتخاب ترکیه غرب بود. انتخابی که ترکیه را در مقابل انقلاب های منطقه قرار داده تا به نوعی مروج اسلام سکولار ترکیه ای برای مردم انقلابی منطقه گردد.

به عبارت دیگر این اتفاقات نشان داد که دعوای ترکیه و رژیم صهیونیستی عملا جنگی زرگری بوده که آنکارا آن را برای کسب وجهه و پرستیژ در افکار عمومی جهان اسلام ترتیب داده و در راستای جایگاهی بوده که ایالات متحده برای این کشور در راستای طرح خاورمیانه بزرگ تعریف کرده است. بررسی رخ‌ دادهای منطقه به خوبی نشان دهنده آن است که اساسا ترکیه دیپلماسی خود را با محوریت منافع غرب و به طور خاص ایالات متحده تدوین کرده است.
 
تحلیل کنش و واکنش سران آنکارا در منطقه نشان می‌دهد ترکیه آنگونه که بسیاری می‌پندارند چهره‌ای ژانوسی و دوگانه ندارد بلکه تمام و کمال در خدمت منافع کاخ سفید قرار داد. در همین راستا نقش مخرب آنکارا در تحولات سوریه نشان می‌دهد که دولت اردوغان دقیقا خط مشی واشنگتن را در این کشور ایفا می‌کند و در تلاش است که دولت مردمی بشار اسد را تا حد ممکن به چالش کشیده و حتی زمینه سقوط آن را فراهم آورد. آن هم در شرایطی که تظاهرات‌های مکرر مردمی در سوریه که همگی له بشار اسد انجام شده‌اند، نشان داده که وی از جایگاه مردمی غیر قابل انکاری در کشور برخوردار است. در مقابل آنکارا چشم خود را بر تحولات بحرین بسته است و در شرایطی که کمتر روزی است که مردم این کشور به دست نیروهای آل خلیفه و آل سعود به شهادت نرسند، هیچگونه واکنشی درباره تحولات بحرین از خود نشان نمی‌دهد.

نمونه این رفتار را آنکارا در عراق هم انجام می‌دهد و دولت اردوغان چنین نقشی مخربی را در قبال دولت شیعی مالکی نیز ایفا می‌کند. در عراق آنکار به دنبال آن است که با ممانعت از ایجاد وفاق سیاسی و خلق شکاف‌های متعدد از افزایش قدرت دولت مرکزی ممانعت به عمل آورد. اقدامات اخیر دولت آنکار در حمایت از طارق هاشمی که به دلیل دست داشتن در طرح ترور نخست وزیر عراق تحت تعقیب قرار دارد، نمونه‌ای از کنش‌های دولت اردوغان است. به واقع به نظر می‌رسد ترکیه تلاش دارد به نیابت از ایالات متحده زمینه تضعیف هر چه بیشتر دولت مالکی را فراهم کرده و زمینه را برای به قدرت رسیدن لیبرال‌های نزدیک به آمریکا (ترجیحا طیف ایاد علاوی و حزب العراقیه) فراهم آورد.

تحرکات اخیر ترکیه با ناتو نیز در همین راستا قابل ارزیابی است. موافقت آنکار با نصب سپر دفاعی ناتو در این کشور کاملا آشکار می‌سازد که ترکیه تمامی استراتژی‌های خود را در مسیر منافع غرب تعریف کرده است. با توجه به تقابل‌ همیشگی جمهوری اسلامی با ایالات متحده و غرب بی‌تردید نصب سپرد دفاعی ناتو در ترکیه نوعی چنگ و دندان نشان دادن به تهران محسوب می‌شود. این اقدام‌ ترکیه کاملا مغایر با حسن همجواری است. لذا به نظر می‌رسد که تمرکز بر آنکار و تکیه کردن به این کشور در دیپلماسی منطقه‌ای کاری بس خطرناک و هزینه‌زا برای جمهوری اسلامی باشد که باید حتی المقدور از آن چشم پوشی کرد.