شیعه نیوز | به باور ناظران ترکیه برای تحقق اهدافش در سوریه پسااسد به همکاری با کشورهای حاشیه خلیج فارس بالاخص کمک‌های مالی و امنیتی عربستان نیاز دارد؛ همین گزاره موجب شده تا طرفین اختلاف‌ها را کنار گذاشته و بستر را برای هم‌صدایی هموار سازند؛ گزاره‌ای که مانع از شکل‌گیری تنش‌های احتمالی میان دو بازیگر در آینده نخواهد شد.
به گزارش «شیعه نیوز»، امواج میدیا با انتشار یادداشتی مدعی شد: به نظر می‌رسد ترکیه و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در حال پر کردن خلاء موجود در سوریه هستند زیرا نفوذ ایران در شام پس از سقوط دولت بشار اسد کاهش یافته است.
در این میان هماهنگی آنکارا با پایتخت‌های عربی خلیج فارس همسویی برجسته‌ای را به همراه خواهد داشت. ترکیه برای تأمین منافع همه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در سوریه جدید، از جمله کشور‌هایی که پیش از این سیاست خارجی دولت آنکارا را تهدید می‌دانستند، خیز جدی برداشته است.
به طور خاص، عربستان سعودی، -یکی از اعضای شورای همکاری خلیج فارس که رهبری حمایت و مشروعیت بخشیدن به اداره هیئت تحریرالشام (HTS) در سطح بین‌المللی را بر عهده دارد - در بسیاری از منافع ترکیه سهیم است. این‌ها شامل کمک به سوریه برای دستیابی به یک انتقال آرام، حفظ تمامیت ارضی و مانع از تبدیل شدن شام به پناهگاهی برای گروه‌های افراطی است که کشورهای دیگر را تهدید می‌کنند.
راز هم صدایی ترکیه با عربستان
پینار دوست، عضو شورای آتلانتیک و پژوهشگر وابسته به مؤسسه فرانسوی مطالعات آناتولی در این باره به امواج مدیا گفت: «در حالی که ترکیه به لطف نفوذش بر حاکمان جدید سوریه می‌تواند به تنهایی عمل کند و از موقعیت سودمند خود در سوریه منتفع شود، اما تصمیم گرفت همه بازیگران منطقه‌ای را با دولت جدید همسو کرده و از آن‌ها برای سرمایه‌گذاری در آینده سوریه دعوت به عمل آورد».
در این میان به باور ناظران، ترکیه با آگاهی از نگرانی‌ها در مورد بازگشت اسلام سیاسی به سرزمین‌های عربی بر مشارکت کشورهای حاشیه خلیج‌فارس چون امارات و عربستان سعودی تأکید خاصی دارد و همزمان دیپلماسی فعالی با رهبران تازه نفس سوریه و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس دنبال می‌کند.
در همین راستا، همکاری عربستان و ترکیه در مورد سوریه پس از اسد باید در چارچوب گسترده‌تر نزدیکی آنکارا و ریاض تبیین شود؛ تعاملی که در آغاز این دهه شتاب گرفت و از آن زمان تقویت شده است. دو بازیگر ثابت کرده‌اند که می‌توانند از مسائل گذشته که در دهه ۲۰۱۰ به تنش‌ها میانشان دامن زد، مسائلی چون قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول، کودتای ۲۰۱۳ در مصر، جنگ داخلی لیبی و محاصره قطر عبور کنند.
به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران در آنکارا اهمیت همکاری با پادشاهی را برای دستیابی به ثبات در حالی که سوریه دوره انتقال حساسی را پشت سر می‌گذارد، درک می‌کنند. از همین رو به ادعای گروهی از تحلیلگران، در حالی که ترکیه به دنبال ایفای نقش شریک امنیتی اولیه شام است، نقش عربستان را مکمل نقش خود می‌داند و تصور می‌کند بدین طریق شانسش در این جبهه افزایش خواهد یافت.
اردوغان از بن سلمان چه می‌خواهد؟
باتو کوشکون، تحلیلگر مسائل سیاسی و کارشناس امور ترکیه در این باره گفت: «ترکیه برای تحقق اهدافش به حمایت شورای همکاری خلیج فارس و به ویژه عربستان سعودی نیاز دارد؛ همکاری که زمینه را برای همسویی در قاب سرمایه گذاری مشترک در دولت تحت رهبری تحریرالشام فراهم خواهد کرد».
همزمان گوخان ارلی، هماهنگ‌کننده مطالعات خلیج‌فارس در اندیشکده اورسام مستقر در آنکارا به امواج میدیا گفت: «ترکیه با توجه به روابط دیرینه تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی خود با سوریه و منافع اقتصادی که با عربستان دارد به دنبال تضمین اهداف اصلی‌اش یعنی حراست از تمامیت ارضی سوریه و بازگرداندن ثبات به این کشور است. این منافع متداخل زمینه را برای تعمیق بالقوه روابط ترکیه و عربستان پس از خروج اسد فراهم کرده است. دو قدرت منطقه‌ای همچنین بر تحریم‌های غرب علیه سوریه پس از اسد متمرکز هستند؛ محدودیت‌هایی که هر دو به شدت با آن مخالفت کرده‌اند.»
آنکارا به خوبی می‌داند که به واسطه حضور بن سلمان، ولیعهد عربستان و نفوذ لابی سعودی در واشنگتن و بر دونالد ترامپ، ریاض این توان را دارد تا کاخ سفید را برای برداشتن تحریم‌ها و پایان دادن به محدودیت‌های تعریف شده علیه تحریرالشام به عنوان یک گروه تروریستی متقاعد کند.
در این میان، رویکرد اسرائیل علیه سوریه پس از اسد، عربستان و ترکیه را به هم نزدیکتر کرده است. مقامات آنکارا و ریاض از زمان سقوط دولت اسد از الفاظ تند برای محکوم کردن تجاوزات ارضی و نظامی تل‌آویو استفاده کرده‌اند و رویکرد این بازیگر را بی‌ثبات کننده و تهدید کننده برای دوره گذار سوریه می‌دانند.
آنکارا و ریاض هر دو تاکید دارند که اشغالگری اسرائیل غیرقابل قبول است و به تجزیه طلبی، رادیکالیسم و تروریسم دامن می‌زند و اگر در آینده در سرزمین‌های سوریه باقی بماند؛ فعل و انفعال‌های آنکارا می‌تواند موضوع را پیچیده‌تر کند.
دکتر علی باکر، استادیار دانشگاه قطر و عضو ارشد غیرمقیم در ابتکار عمل امنیت خاورمیانه و برنامه‌های خاورمیانه در شورای آتلانتیک اسکوکرافت، در این باره به امواج مدیا گفت: من معتقدم که هم عربستان سعودی و هم ترکیه با این اهداف موافق همسو هستند.
پاشنه آشیل همکاری ترکیه و عربستان
اگرچه سیاست‌های عربستان و ترکیه در قبال سوریه پس از اسد کاملاً همسو به نظر می‌رسد، کارشناسان معتقدند که ممکن است میان دو بازیگر تنش‌هایی رخ دهد. به ادعای آن‌ها، این احتمال وجود دارد که رقابت در باب شکل دادن به ساختار‌های سیاسی و اقتصادی شام و نفوذ در این کشور به یکی از موضوعات مورد اختلاف طرفین تبدیل شود؛ به خصوص که هم ترکیه و هم عربستان سعودی می‌خواهند نقش خود را در حکومت پس از اسد تقویت کنند.
به‌علاوه، اگر استراتژی‌ها یا اتحاد‌های منطقه‌ای گسترده‌تر آن‌ها متفاوت باشد - همانطور که در زمان‌هایی در گذشته شاهد بودیم – این احتمال وجود دارد که دو بازیگر بر سر اولویت‌ها، انتخاب شرکای محلی یا سرعت اصلاحات اختلاف نظر پیدا کنند.
نگرانی‌های اصلی ترکیه در باب مسائلی چون امنیت مرز‌ها و بازگشت آوارگان سوری، ممکن است همیشه با رویکرد اقتصادی و پرستیژ عربستان سعودی هماهنگ نباشد. این تفاوت‌ها، اگر به دقت مدیریت نشوند، می‌توانند تنش‌هایی ایجاد کرده و همکاری پایدار در دوره انتقال سوریه جدید را به شکلی منفی تحت تأثیر قرار دهند.
اگر پایتخت‌های کشورهای عربی خلیج‌فارس، دولت جدید سوریه را به‌عنوان یک دولت مشتری ترکیه یا یک ساختار سیاسی متعهد به صدور انقلابشان دریابند، پادشاهی می‌تواند به نقش آنکارا در سوریه پس از اسد با تردید نگاه کند. در چنین شرایطی، عربستان سعودی ممکن است به دنبال همکاری با سایر کشورهای عربی باشد تا سوریه را به منطقه عربی بازگرداند و از مدار نفوذ ترکیه دور کند؛ این گزاره یادآور تلاش‌های کشورهای عربی در دوران بشار اسد است که تلاش داشتند سوریه آن بازه زمانی را از ایران دور کنند.
با این وجود، عربستان سعودی و ترکیه، حداقل در حال حاضر، به دنبال به چالش کشیدن یکدیگر در سوریه نیستند. آنا جاکوبز، عضو غیر مقیم مؤسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن، با اشاره به تمایل مشترک دو بازیگر برای «حمایت از انتقال سوریه به خاطر ثبات منطقه‌ای»، به امواج مدیا گفت که «در حال حاضر منافع دو بازیگر در هم گرایی است تا واگرایی».
در این میان نکته مهم این است که اکنون زمانی نیست که ترکیه بخواهد در سوریه جدید درگیری و رویارویی با عربستان سعودی را تحمل کند، عمدتاً به این دلیل که آنکارا به ریاض برای ایفای نقش در این کشور جنگ‌زده نیاز دارد؛ گزاره‌ای که در راستای منافع ترکیه قابل تبیین است.
به نظر می‌رسد آنکارا به دنبال کاهش دامنه تنش‌ها با عربستان سعودی در راستای گسترش نفوذش در سوریه است. این امر از تلاش‌ها در سطح بالای میان دو کشور و تلاششان برای تشکیل یک گروه منطقه‌ای در حمایت از دولت جدید هویدا است.
کوشکون خاطرنشان کرد: ترکیه بدون حمایت مالی شورای همکاری خلیج فارس نمی‌تواند از سوریه حمایت کند. باکر استدلال می‌کند که با توجه به اینکه برخی از بازیگران ممکن است از واگرایی میان ترکیه و عربستان سودی به دست آورند، ، دو بازیگر باید در برابر فعل و انفعال‌های کشورهای مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی با هدف ایجاد تفرقه، تشویق به اصطکاک یا ترویج رقابت منفی به بهانه‌های مختلف هوشیا باشند.
در نهایت، سوریه پس از اسد می‌تواند زمینه را برای متحد کردن عربستان سعودی و ترکیه هموار سازد؛ علیرغم اینکه سوریه در گذشته منبع تنش بین این دو کشور منطقه بوده است. به عقیده دکتر دوست، پس از کنار گذاشتن اختلافات گذشته آنکارا و ریاض برای همکاری در زمینه‌های استراتژیک مانند دفاع، این توان را دارند تا با هدف حراست از ثبات و امنیت خاورمیانه، ستون فقرات ائتلافی دو طرفه را تعریف کنند.