SHIA-NEWS.COM شیعه نیوز:
به گزارش «شیعه نیوز» ، در گذشته تحلیلگران و کارشناسان مسایل
منطقه بروز ناامنی‌های کشورهای آسیای مرکزی را عمدتا به مسائل و مشکلات
اجتماعی و بویژه بی‌کاری مربوط می‌دانستند، ولی وقوع چند حادثه تروریستی در
یک سال اخیر در قزاقستان که از نظر توسعه اقتصادی پیشرفته‌ترین کشور آسیای
مرکزی می‌باشد، نشان داد که این تصور صحیح نبوده و هیچیک از کشورهای منطقه
در برابر اقدامات تروریستی بیمه نیستند.
بیمه نبودن این کشورها دلایل زیادی دارد که بخشی از آن به ضعف‌های داخلی
آنها مربوط بوده و بخشی دیگر به منافع طرف‌های خارجی و به خصوص قدرت‌ها
برمی‌گردد.
از جمله ضعف‌های داخلی کشورهای منطقه، اسلام‌هراسی حکومت‌ها و ایجاد
محدودیت برای انجام شعائر دینی مردم دانسته می‌شود. این موضوع کمک می‌کند
تا طرف‌های ذینفع خارجی منطقه و به‌ویژه آمریکا و متحد‌ینش از روحیات
اعتراضی موجود در میان جوامع مسلمان آسیای مرکزی به سود خود استفاده کنند.
در چنین شرایط و در متن بی‌اعتمادی موجود میان حکومت‌ها و مردم، هرگونه
اقدامات تند‌گرایانه و یا حتی تروریستی (با حمایت‌های مالی و فکری خارجی)
به نحوی به نظر جامعه طبیعی و توجیه‌شده معلوم می‌شود.
بیشتر کارشناسان مسائل سیاسی و امنیتی منطقه معتقدند که هیچ حادثه
تروریستی در آسیای مرکزی بدون ارتباط با منافع طرف‌های خارجی نبوده است.
پشت پرده حوادث رقابت قدرت‌ها نهان است
به عنوان مثال طی یک سال اخیر اقدامات گروه‌های افراط‌گرا و تروریستی در مناطق مختلف قزاقستان که نفت‌خیز بوده افزایش یافته است.
اعتصابات طولانی منطقه ژان اوزن قزاقستان که منجر به کشتار و زخمی شدن
تعدادی از مردم گردید، این واقعیت را به طور برجسته نشان می‌دهد. این اتفاق
برای شرکت‌های افتاد که در آنها سرمایه چینی حضور داشته و به نحوی منجر
به کاهش حسن نیت مردم این منطقه نسبت به پکن شد.
برخی از منابع خبری و کارشناسان مسائل منطقه به دست داشتن نهادهای اطلاعاتی
آمریکا در حادثه‌های تروریستی و اتفاقات ژان اوزن اشاره کردند که به صورت
طبیعی از سوی مقامات آمریکایی تکذیب شد.
البته نقش قزاقستان در حفظ و بقای شبکه انتقالات شمالی نیروهای آمریکا و
ناتو در افغانستان مهم است ولی در چند ماه اخیر آستانه اقداماتی را انجام
داد که با منافع ژئوپلیتیکی آمریکا و غرب در آسیای مرکزی و حوزه خزر همسویی
نداشت.
به عنوان مثال قزاقستان همکاری‌های انرژی خود با چین را تقویت کرد و برخلاف
فشارهای آمریکا و اتحادیه اروپا از شرکت در طرح خط لوله فرا‌خزری به اروپا
منصرف شد.
گذشته از این، "نورسلطان نظربایف" ضمن صحبت با رسانه‌های گروهی، دور‌نمای
تحقق این طرح با شرکت ترکمنستان، آذربایجان و اتحادیه اروپا را مبهم عنوان
کرد.
همچنین رئیس جمهور قزاقستان ضمن حمایت از اقدامات روسیه برای تامین همگرایی
کشورهای شوروی سابق و به‌خصوص کشورهای آسیای مرکزی، از اقدام "ولادیمیر
پوتین" برای ایجاد اتحاد اوراسیا پشتیبیانی به عمل آورد که موجب ناراحتی
بیشتر واشنگتن و بروکسل گردید.
تحلیلگران مسائل امنیتی معتقدند که در چند سال آینده با توجه به تشدید
برخورد منافع قدرت‌ها و تلاش آمریکا برای تقویت حضور نظامی و امنیتی خود در
منطقه با پوشش خروج نیروهای نظامی از افغانستان، هم قزاقستان و هم سایر
کشورهای این منطقه با چالش‌های جدی رو به رو خواهند بود.
انتخابات پارلمانی قزاقستان آغاز مرحله جدید سیاسی
به بهانه حادثه ژان اوزن و انتقاد از اقدامات سرکوب‌گرانه آستانه
در برابر کارگران تظاهر‌کننده و همچنین احتمال واگذاری قدرت در سال‌های
نزدیک به یکی از اطرافیان رئیس جمهور قزاقستان، مخالفین داخلی و خارجی
نظربایف به طور چشم‌گیر فعال شده‌اند و در حالی که قزاقستان آبستن تحولات
جدی سیاسی و امنیتی می‌باشد، روز یکشنبه به انتخابات زودهنگام پارلمانی
می‌رود.
به اعتقاد کارشناسان، در نتیجه این انتخابات، پارلمان قزاقستان از وضعیت
تک‌حزبی خارج شده و به احتمال زیاد در کنار حزب حاکم همچنین از یک تا 3 حزب
دیگر نیز وارد مجلس خواهند شد.
تغییر تناسب حضور احزاب سیاسی در پارلمان می‌تواند این کشور را در مسیر
تغییر و تحول سیاسی قرار دهد و در دورنما به میزان نزدیک شدن قزاقستان به
زمان قانونی انتخابات ریاست جمهوری و یا برگزاری زودهنگام آن، هم نقش
گروه‌های سیاسی و مالی داخلی برجسته شود و هم حمایت‌های خارجی از آنها
صریح و شفاف‌تر گردد.
در این رابطه، رقابت اصلی میان روسیه، آمریکا، چین و اروپا برای اعمال نفوذ روی گروه‌های مختلف قزاقی صورت خواهد گرفت.
نقش گروه‌های افراطی در ناامنی‌های منطقه
برای تشخیص شرایط واقعی قزاقستان و پیش‌بینی تحولات آتی سیاسی و
امنیتی این کشور، توجه به سابقه حضور گروه‌های مذهبی در قزاقستان مهم خواهد
بود.
به اذعان آگاهان مسائل مذهبی و امنیتی منطقه، از سال‌ها پیش در قزاقستان
گروه‌های مختلف مذهبی با ریشه‌های خارجی حضور پیدا کرده بودند و نهادهای
امنیتی قزاقستان نیز به این موضوع توجه لازم مبذول نداشتند. چرا که برخی از
مسئولین این کشور معتقد بودند، خطر تروریسم و افراط گرایی به قزاقستان
تهدید نمی‌کند زیرا این کشور از مطلوب‌ترین سطح توسعه اقتصادی و اجتماعی در
آسیای مرکزی برخوردار می‌باشد.
به این دلیل بود که گروه‌های مختلف افراطی مذهبی در بیشتر مناطق قزاقستان
شروع به فعالیت‌های زیرزمینی کردند. یکی از گروه‌های که در حوادث سال گذشته
تروریستی این کشور سهم و نقش جدی داشت، اتحاد جهاد اسلامی می‌باشد.
در سال گذشته میلادی دولت قزاقستان قانون مربوط به آزادی وجدان را به تصویب
رساند که در حقیقت بخشی از حقوق و آزادی‌ها در این زمینه را محدود کرد که
خود بهانه مناسبی برای مطرح کردن توان و قدرت خود از سوی این گروه‌ها و به
خصوص اتحاد جهاد اسلامی شد.
به اعتقاد تحلیلگران، وضعیت نه‌تنها در قزاقستان بلکه در کل کشورهای آسیای
مرکزی در زمینه مذهبی وخیم بوده و در آینده گروه‌های مختلف افراطی مذهبی و
به خصوص جریانات سلفی‌گری و حزب‌التحریر بیشتر خود را نشان خواهند داد.
به نظر نماینده مجلس قرقیزستان "کانیبیک عثمانعلی‌اف" مشکل دولت‌های آسیای
مرکزی در زمان شوروی مبارزه با دین بود که بستن مساجد و کلیسا راه حل
دانسته می‌شد ولی در شرایط فعلی این دولت‌ها نمی‌دانند که با اعتقادات رو
به افزایش مذهبی مردم چه کار کنند. یعنی عدم تعامل موثر و منطقی میان دولت و
دین مشکل اصلی کشورهای آسیای مرکزی شده است.
نقش ضعیف روحانیت رسمی
دیگر اینکه طی 2 دهه استقلال کشورهای آسیای مرکزی تعداد بالای مبلغین
اسلامی و غیر‌اسلامی وارد منطقه شدند و همچنین هزاران نفر جوانان این
کشورها در موسسات آموزشی رسمی و غیررسمی کشورهای اسلامی تحصیل دیدند و با
جهان‌بینی‌ها و اعتقادات متفاوت مذهبی به کشورهای خود برگشتند.
در حالی که نهادهای رسمی دینی نظیر مفتیات و شوراهای علمای اسلامی این
کشورها به دلیل وابستگی مستقیمشان به دولت‌های سکولار جایگاه محدود مردمی
دارند، پیروان جریانات به اصطلاح غیر بومی مذهبی به طور غیررسمی تلاش
می‌کنند تا در تعیین فضای مذهبی این کشورها سهم خود را افزایش دهند.
"آرتور مددبیک‌اف" معاون اسبق کمیته امنیت ملی قرقیزستان و رئیس سازمان
غیردولتی "آنتی ترور"، بر این باور است که در اغلب موارد مقامات قرقیزی به
جای آنکه با رهبران مذهبی وارد گفت‌وگو و تعامل شوند، حتی با پیروان
سازمان‌های افراطی وارد بازی‌های مشکوک و خطرناک می‌شوند که امنیت این کشور
را بیشتر با چالش مواجه می‌کند.
در حقیقت در بیشتر کشورهای آسیای مرکزی در سال‌های مختلف و با توجه به
شرایط خاص هر کشوری، تلاش شده است تا از وجود گروه‌ها و جریانات غیررسمی
مذهبی یا به منظور مقابله با مخالفین سیاسی و یا با هدف گسترش نفوذ مقامات
در میان مردم، بهره‌برداری به عمل آید که با توجه به وابستگی‌های این
گروه‌ها و جریانات به خارج، این گونه اقدامات منجر به نتایج مورد انتظار
دولت‌های منطقه نشده است.
"ارشاد سلیمانی" استاد دانشگاه ملی تاجیکستان این دیدگاه‌را دارد که در چند
سال آینده وضع سیاسی و مذهبی منطقه آسیای مرکزی همچنان حساس باقی خواهد
ماند و گروه‌های تروریستی و افراطی بیش از گذشته فعال خواهند شد.
وی ضمن صحبت با فارس، گفت: تنها از راه توسل به زور نمی‌توان بر این
گروه‌ها فائق آمد زیرا آنها از حمایت‌های خارجی برخوردار بوده و احتمالا
برخی از نهادهای اطلاعاتی بیگانه می‌خواهند از طریق حمایت از این گروه‌ها و
طراحی اقدامات مختلف، زمینه برخورد شدید دولت‌ها با آنها و متعاقباً
تشدید قوانین مربوطه را فراهم کنند.
سلیمانی بر این نظر است که در کنار فعالیت نهادهای ذی‌ربط، آماده کردن
زمینه آشنایی لازم با مبانی اصلی دینی در مدارس امری ضروری خواهد بود. دیگر
اینکه باید تلاش شود تا مدارس و دانشگاه‌های اسلامی در کشورهای منطقه طبق
نیاز واقعی جامعه فعالیت کنند. بهتر است از تجربه نظام آموزشی و تحصیلی
اسلامی برخی از کشورها استفاده شود. جای خجالت است که در برخی از کشورهای
آسیای مرکزی ریش گذاشتن مردها نه‌تنها از سوی پلیس و نهادهای انتظامی بلکه
برخی از مقامات، دلیل تعلق آنها به گروه‌های افراطی تلقی شود در حالی که
یک افراطگرای واقعی مذهبی می‌تواند لباس اروپایی بر تن کرده و خیلی راحت
اهداف خود را دنبال کند.
نماینده پارلمان قرقیزستان "کانیبیک عثمانعلی‌اف" نیز پرورش کادر دینی در
کشورش را از مسائل مهم دانسته و معتقد است: تا زمانی مردم از معارف اسلامی و
دانش‌های لازم مذهبی برخوردار نباشند مشکلات و رویارویی نه‌تنها میان
نمایندگان ادیان مختلف، بلکه در داخل خود پیروان اسلام نیز کاهش نخواهد
یافت که این خطرناک‌تر از مورد اول خواهد بود. امروز در قرقیزستان بیش از
60 مدرسه فعالیت می‌کند که تحت تاثیر حوزه‌های مختلف دینی کشورهای اسلامی
قرار دارند که در آینده منجر به بروز اختلافات میان شاگردان این مدارس
خواهد شد.
سلیمانی اظهار داشت که چنانچه کشورهای آسیای مرکزی مذهب و مکتب حنفی را
محور اصلی بدانند و بر این مبنا اقدام کرده و آگاهی‌های مردم را بالا
ببرند، آنگاه جا پایی برای مذاهب بیگانه نظیر سلفیت، وهابیت، حزب‌التحریر،
احمدیه، اکرمیه و امثال این‌ها محدود خواهد شد.
بر اساس اطلاع رسمی در حال حاضر حدود 1600 نفر جوان قرقیزی در لیبی، مصر،
سوریه و پاکستان مشغول به تحصیل می‌باشند و بیشکک نیز بر آنکه در اتباعش
دز چه موسسات آموزشی و در چه زمینه‌های تحصیل می‌کنند، هیچ گونه نظارت
ندارد.
یک منبع در کمیسیون امور ادیان قرقیزستان به خبرنگار منطقه‌ای فارس در
آسیای مرکزی گفت که به طور متوسط سالانه از 150 تا 200 نفر جوانانی از خارج
به این کشور بر می‌گردند که تحصیل‌دیده حوزه‌های آموزشی سلفی بوده و این
تهدید بالقوه از سوی دولت به دلایل گرفتاری‌ها و مشکلات متعدد سیاسی،
اقتصادی و امنیتی نادیده گرفته می‌شود.
منبع : فارس