نگرانی تندروها از پا گرفتن فرهنگی نو در اسپانیا

به گزارش «شیعه نیوز» ، اسپانیا با هفتصد سال شکوفایى‌، چهارصد سال‌ تبعید و تقریباً سه‌ دهه‌ تجدید حیات‌، تنها کشور اروپاى‌ غربى‌ است‌ که‌ اسلام‌ بخش‌ مهمى‌ از تاریخش‌ را تشکیل‌ مى‌دهد.
 
مسجد در اسپانیا،مفهومى‌ فراى‌ یک‌ فضا و مکان‌
در سراسر این کشور، 200 انجمن‌ مسلمان‌ وجود دارد که‌ هر کدام‌ براى‌ خود نمازخانه‌اى‌ دارند. البته‌ مساجد متعددى‌ ـ اگر چه‌ کوچک‌ ـ نیز وجود دارد که کسى‌ تعداد این‌ مراکز را نمى‌داند. بین‌ 200 تا 400 مکان‌ دعا و نماز در نقاط‌ مختلف‌ اسپانیا وجود دارد که‌ اغلب‌ کوچک‌، محقر و یا حتى‌ پنهانى‌ هستند که‌ با مراکز فرهنگى‌ اسلامى‌ و مساجد بزرگ‌ شهرهایى‌نظیر مادرید، والنسیا، فوئنخیرولا، ماربیا، جزایر قنارى‌، سئوتا و ملیله‌ متفاوت‌ هستند. ولى‌ بهتر است‌ در این‌ رابطه‌ مسئله‌ معمارى‌ و ظاهرساختمان‌ها را فراموش‌ کرد. زیرا مسجد براى‌ مسلمانان‌ مفهومى‌ فراى‌ یک‌ فضا و مکان‌ است‌.

اگرچه اسپانیا مملو از مساجد قدیمی است اکثر مسلمانان ناچارند برای نماز گزاردن در آپارتمان‌های کوچک، انبارهای رها شده و حتی گاراژ‌ها تجمع کنند. یکی از دلایل کمبود مسجد برای جمعیت در حال افزایش مسلمانان اسپانیا، فقدان منابع مالی کافی برای خرید زمین و ساختن مسجد است اما در برخی موارد هم که مسلمانان درصدد احداث مسجد برآمده‌اند با کارشکنی‌ها و اعتراض‌های گروه‌های تندروی محلی روبه‌رو شده‌اند که از پا گرفتن فرهنگی متفاوت در همسایگی خود نگران هستند.
 
بی‌اعتمادی به مسلمانان پس از بمب گذاری‌های مارس 2004 در قطار شهری مادرید، پایتخت که مرگ 191 تن را به همراه داشت رو به افزایش گذاشته است. این معضل تا بدان جا گسترش یافته است که مسلمانان در اکثر مناطق با مقاومت مقامات برای تامین زمین و اخذ مجوز ساخت مسجد مواجه می‌شوند. در نتیجه این رویکرد، مسلمانان اسپانیا همیشه با نوعی احساس تبعیض و رانده شدن به حاشیه جامعه دست و پنجه نرم می‌کنند.

مسلمانان برای سده‌ها بر اسپانیا حکم راندند اما وقتی عاقبت در سده 14 میلادی سلطه مسلمانان بر این کشور پایان یافت مساجد به حال خود رها شده و برخی از آنها به کلیسا تبدیل شدند. از آن زمان تاکنون تنها تعداد انگشت‌شماری مسجد توسط جامعه مسلمانان اسپانیا که تعدادشان طی یک دهه گذشته به واسطه هجوم مهاجران از 50 هزار به یک میلیون تن افزایش یافته، احداث شده ‌است.

افزایش تعداد مساجد و رشد جمعیت مسلمانان با کاهش حضور اسپانیایی‌های اکثرا کاتولیک در کلیساها مقارن شده و همین مسئله به تضادهای دیرینه مسلمانان و مسیحیان دامن زده است. فردیناند و ایزابلا، پادشاه و ملکه کاتولیک اسپانیا بودند که در سال 1492 میلادی بر آخرین حکمران مسلمان اسپانیا غلبه کردند و طرح اخراج مسلمانان و یهودیان از این کشور را به مرحله اجرا درآوردند. امروز در حالی که کلیساها در تلاش هستند تا مانع از تشدید بی‌توجهی کاتولیک‌ها به مناسک مذهبی شوند مساجد اسلامی با هجوم بی‌سابقه نمازگزاران روبه‌رو هستند.

رهبران مسلمانان اعتقاد دارند محرومیت از داشتن مسجد یکی از موانع یکپارچگی جامعه اسلامی اسپانیا با مسیحیان این کشور است. علاوه بر آن به اعتقاد این رهبران و همچنین مقامات اسپانیایی، یافتن دسته‌های افراطی در مساجد رسمی، بزرگ و کم‌شمارتر در مقابل حدود 600 مکانی که اکنون به عنوان مسجد مورد استفاده قرار می‌گیرند به مراتب آسان‌تر خواهد بود.

معماری مساجد اسپانیا در دوران اسلامی با بهره‌گیری از پلان و نقشه مساجد سوریه از تفکر اولیه اسلام مبنی بر ساده‌گرایی و بی‌پیرایگی پیروی ننمود و یک معماری مجلل و تزئینی و نمایشی را به مرحله اجرا درآورد. یکی از این مساجد مشهور و زیبا مسجد قرطبه است که بنای آن به سال 92 هجری باز می گردد.

بناى‌ مسجد قرطبه تقریباً دو قرن و نیم طول کشید
ساخت مسجد قرطبه مربوط به سال 92 هجری و زمانى‌ است که‌ بنى‌ امیه‌ شهر قرطبه‌ را به‌ عنوان‌پایگاه‌ خلافت‌ خود در آن‌ سرزمین‌ قرار دادند. در آن‌ دوره‌ مسلمانان‌ در کلیساى‌ اعظم‌ قرطبه‌ با مسیحیان‌ آن‌ شهر شراکت‌ کردند. آنان‌ در قسمت‌ خود مسجدى‌ ساختند و بخش‌ دیگر براى ‌رومیان‌ باقى‌ ماند. هنگامى‌ که‌ تعداد مسلمانان‌ و سپاهیانشان‌ فزونى‌ یافت‌ عبدالرحمن‌ بن‌ معاویه‌ بخش‌ کلیساى‌ متعلق‌ به‌ رومیان‌ را از آنان‌ خریدارى‌ کرد و در مقابل‌ مقرر شد تا به‌ بازسازى‌ بخش‌هاى‌ ویران‌ شده‌ى‌ کلیساهاى‌ آنان‌ در هنگام‌ فتوحات‌ بپردازد. این‌ مسجد در قدیم‌ «مسجد جامع‌ الحضرة‌» (به‌ معناى‌ مسجد جامع‌ خلیفه‌) نام‌ داشت‌؛ اما امروزه‌ و پس‌ از آن‌ که‌ اسپانیایى‌ ها آن‌ را به‌ یک‌کلیساى‌ جامع‌ مسیحى‌ تبدیل‌ کردند، مسجد «کاتدرال‌» (کلیساى‌ جامع‌) نام‌ گرفت‌.

مسجد قرطبه ابتدا توسط امیر هشام‌ بن‌ عبدالرحمن‌ در سال‌ 139 هجرى‌ تجدید بنا شد و در سال‌ 176 هجرى‌ امیر عبدالرحمن‌ بن‌ الحاکم‌ دستور بازسازى‌ این مسجد را طبق‌ تأسیسات‌ و شکلی‌ جدید داد که‌ پس‌ از آن ‌مساحت‌ مسجد به‌ 4875 متر مربع‌ گسترش پیدا کرد. همچنین امیر محمد بن‌ عبدالرحمن‌ نیز در سال‌ 207 هجرى‌ در آن تغییراتی به وجود آورد.

در سال‌ 340 هجرى‌ امیر عبدالرحمن‌ الناصر (المستنصر بالله) دستور داد تا گلدسته‌‌ قدیمى‌ آن‌را تخریب‌ و به‌ جاى‌ آن گلدسته‌‌ جدید و خوش‌ ساخت‌ و زیبایى‌ بنا کنند. همچنین دستور داد منبرى‌ بدیع‌ و نیز سه‌ کوشک‌ با نام های «دار الصدقة‌»، «الوعاظ‌» و«البائسین‌» در آن بسازند. او در امتداد مسجد پیاده‌ رویى‌ با نام «پیاده‌رو المستنصرى‌» ساخت‌ تاگردشگاهى‌ براى‌ اهالى‌ قرطبه‌ باشد. همچنین در سال‌ 355 هجرى‌ امیر هشام‌ بن‌ الحکم‌ (المؤید بالله) نیز به‌ مسجد اهتمام‌ ورزید و آن‌ را بازسازى‌ کرد.

اما در سال 400 هجری در نتیجه‌ ى‌ نبرد پیش‌ آمده‌ میان‌ المهدى‌ و سلیمان‌ بن‌ الحکم‌ اهالى‌ قرطبه‌ شهر را ترک‌ گفتند و این مسجد نیز مورد تاراج‌ قرار گرفت‌. هم‌چنین در سال‌ 633 هجرى‌ (1236 میلادى‌) کشیش‌ هاى‌ قرطبه‌ مساجد و کاخ‌ هاى‌ این‌ شهر را در هم‌ کوبیدند ومسجد را نیز تخریب‌ کردند که‌ مدتى‌ بعد خود آن‌ را تجدید بنا و بازسازى‌ کردند.

معماری مسجد قرطبه
مسجد قرطبه‌ مستطیل‌ شکل‌ است‌ و صحن‌ وسیعى‌ دارد. همچنین رواق‌ هاى‌ متعددى ‌دارد که‌ بزرگ‌ترین‌ آن ها رواق‌ میانى‌ یعنى‌ رواقى‌ است‌ که‌ به‌ محراب‌ مسجد منتهى‌ مى‌شود. از جمله‌ بخش‌ هاى‌ متمایز مسجد، محراب‌ بدیع‌ و خوش‌ ساخت‌ آن‌ است‌. بالاى‌ این‌ محراب‌ هفت‌ طاق‌ قرار دارد که‌ بر ستون‌هایى‌ استوار شده است. در این‌ محراب‌ همچنین‌ یک‌ منبر نفیس‌ ساخته ‌شده‌ از بهترین‌ چوب‌ ساج‌ قرار دارد.

گلدسته‌‌ این‌ مسجد که‌ به‌ «گلدسته‌ عبدالرحمن‌ الناصر» معروف‌ است‌ مناره‌اى‌ بدیع‌ و درخشان‌ است‌ که‌ دو پلکان‌ و در مجموع‌ 107 پله‌ دارد. بالاى‌ این‌ گلدسته‌، سه‌ چتر قرار دارد که ‌دو عدد از آن‌ ها طلایى‌ و سومى‌ نقره‌اى‌ ست‌. اسپانیایى‌ ها این‌ گلدسته‌ را به‌ برجى‌ براى‌ ناقوس‌هاى‌ کلیسا تبدیل‌ کرده‌اند. طول‌ دریچه‌‌ مسین‌ گلدسته‌ و ارتفاع‌ آن‌ 20 متر است‌.

نماى‌ ساختمان ‌از مرمر است‌ و تزیینات‌ عربى‌ برجسته‌اى‌ بر آن‌ وجود دارد. در زاویه‌‌ جنوبى‌ مسجد مناره‌ دیگرى‌ به‌ شکل‌ مربع‌ وجود دارد که‌ طول‌ ضلع‌ آن‌ 12 و ارتفاع‌ آن‌ 93 متر است‌. این‌ مناره‌ داراى‌ 19 در است‌ که‌ همگى‌ از ورقه‌ هاى‌ مس‌ مقاوم‌ ساخته‌ شده‌ است‌. گنبد مسجد قرطبه‌ بر 365 ستون‌ مرمرین‌ استوار است‌ و4700 عدد چراغدان‌‌ دارد. این مسجد داراى‌ 1293 ستون‌ بوده که‌ هم‌ اکنون‌ از آن‌ تعداد 1093 ستون‌ برجاى‌ مانده‌ است‌.

منابع:
1. معماری اسلامی/ پاپا دو پولو
2. معماری ایران/ آرتور پوپ
شبستان