بیمه عمر از رشته‌های مهم بیمه‌های اشخاص محسوب شده و اقسام مختلفی را در برمی‌گیرد اما همین امر در نظر افکارعمومی با ابهاماتی همراه است چراکه اکثریت مردم در مقاطعی این بیمه‌نامه را با بیمه زندگی متفاوت دانسته و تفاوت زیادی میان این دو بیمه نامه قائل میشوند.
در حالی که با یک بررسی اجمالی می‌توان فهمید بیمه‌نامه زندگی جزء اقسام بیمه عمر بوده و نام دیگر آن بیمه عمر به شرط حیات است.
متأسفانه باید دلیل این سوءبرداشت‌ها را کم کاری مسئولان صنعت بیمه درمعرفی انواع بیمه‌نامه‌ها دانست که البته در این مسیر عدم تمایل مردم به خرید این رشته بیمه‌ای نیز بی‌تأثیر نیست.
به همین واسطه برآن شدیم تا برای آشنایی مردم از مزایای بیمه نامه عمر با انتشار اطلاعاتی هر چند اندک، نقشی را درارتقاء سطح آگاهی مردم جامعه ایفاء نمایم.
در قرارداد بیمه عمر شرکت بیمه در ازای دریافت حق بیمه متعهد می‌شود که در صورت فوت بیمه شده یا زنده ماندن وی، در زمان معینی سرمایه بیمهشده را به‌طور یکجا یا به‌صورت مستمری به بیمه‌گذار یا به شخص ثالثی که بیمه گذارتعیین کرده بپردازد.
این بیمه نامه دارای انواع مختلفی است که به ندرت افراد جامعه از آن اطلاع مناسبی دارند. به صورتی که فقط بیمه عمر برای آنان در قالب مرگ معنا پیدا کرده است.
در حالی که بیمه‌های عمر به طور کلی دارای 3 نوع متفاوت شامل بیمه‌های عمر در صورت حیات بیمهشده، بیمه‌های عمر در صورت فوت بیمهشده و بیمه‌های مختلط عمر است که باید گفت نوع آخراین بیمه نامه نوعی سرمایه برای بیمه‌گذارمحسوب شده و در صورت حیات یا فوت از جانب شرکت بیمه به او پرداخت می‌شود.
در گام نخست خرید بیمه نامه عمر شرکت‌های بیمه باتوجه به چند عامل جدول مرگ و میر، هزینه‌های اداری بیمه‌گر، کارمزد پرداختی به نمایندگان یا کارگزاران نرخ حق بیمه‌ها را محاسبه و در اختیار بیمه گذاران قرار می‌دهد.
این بیمه‌گذار است که باید با توجه به ملاک های خود نوع بیمه‌نامه را مشخص و تعهد به پرداخت سالانه حق بیمه‌ها کند.
با توجه به اینکه حق بیمه در بیمه‌های عمر بر اساس جدول مرگ و میر محاسبه می‌شود بیمه‌گر باید دقت لازم را در انتخاب ریسک‌های مورد پذیرش خود قرار دهد.
*پرداخت حق بیمه اختیاری در بیمه عمر
البته پرداخت حق بیمه این رشته بیمه برای بیمه گذاران دارای استثناءهایی است به این صورت که اگرقرار داد بیمه طویل المدت بوده و خصلت پس اندازی و حق بیمه زیاد را در برگرفته باشد پرداخت حق بیمه برای بیمه گذاران اختیاری خواهد بود.
اما دراین میان گاهی اوقات نفع بیمه‌گذار که موجب تهیه بیمه‌نامه عمر گردیده از بین می‌‌رود.
اختیاری بودن پرداخت حق بیمه موجب می‌شود که بیمه‌گر نتواند از طریق مراجع قضائی برای دریافت حق بیمه اقدام کند ولی حق فسخ، تعلیق یا تبدیل بیمه‌نامه به بیمه‌نامه عمر با سرمایه مخفف را دارد.
البته در این راستا از آن‌جا که مدت قرارداد بیمه عمر طولانی است و انتخاب نیز فقط یک‌بار در ابتدای قرارداد انجام گیرد بنابراین، بیمه‌گر در انتخاب ریسک باید دقت کند. زیرا به مروز زمان وضعیت سلامت بیمه‌گذار تغییر کرده و ریسک آنها تشدید می‌شود.
در این میان انتخاب ریسک در بیمه‌های عمر به‌شرط فوت از درجه اهمیت بالائی برخوردار است، چراکه هستند بیمه‌شدگانی که از آینده خود نگران بوده و به فکر تهیه بیمه‌نامه هستند.
پس از آگاهی یافتن از نحوه تعیین حق بیمه این رشته بیمه‌ای باید به معرفی انواع بیمه‌نامه‌های آن پرداخت تا شاید گرایش مردم به سمت این رشته سوده تا حدودی افزایش یابد.
* بیمه زندگی؛ تعهد بیمه‌گر منوط به زنده بودن بیمه شده
در بیمه عمر به شرط حیات یا همان "بیمه زندگی"، تعهد بیمه‌گر منوط به زنده بودن بیمهشده در تاریخ معین است. احراز حیات بیمهشده در زمان مقرر به سهولت قابل تشخیص است و مشکلی ایجاد نمی‌کند. ولی در بیمه عمر فوت زمانی، وضعیت تا حدودی دشوار است.
در بیمه فوت زمانی بیمه‌گر متعهد می‌شود که در صورت فوت بیمهشده در طول مدت قرارداد (به‌هر علت) سرمایه بیمهشده را بپردازد. از آن‌جا که بیمه‌گر تعهد خود را در صورت فوت بیمهشده به‌هر علت باید بپردازد و تشدید خطر هم قابل اجرا نیست، صرف‌نظر از علت فوت، بیمه گر باید سرمایه بیمهشده را نیز بپردازد.
با این همه، ایفای تعهد بیمه‌گر مطلق نیست. در برخی مواقع علل فوت موجب میشوند که بیمه‌گر تعهدی را نسبت به بیمه گذار نداشته باشد، مانند فوت بیمهشده بر اثر خودکشی یا قتل.
* تعهدات بیمه‌گر در مقابل تک‌تک بیمه‌گذاران در بیمه عمر گروهی
شرکت‌های بیمه حتی بیمه نامه عمر را به صورت گروهی نیز در اختیاربیمه گذاران قرارمی دهند تا به واسطه این امر در آینده ضریب نفوذ این رشته قابل اهمیت در جامعه افزایش یابد.
در توضیح بیمه نامه گروهی عمر باید گفت در این بیمه‌نامه بیمه‌گر در مقابل تک‌تک افراد گروه متعهد بوده و باید به همه آنها تأمین بیمه‌ای دهد. در بیمه عمر گروهی بیمه‌گر نیازمند است که تک‌تک افراد گروه را شناسائی کند.
البته در این بیمه نامه باید خطرهای بیمهشده معین باشد و بیمه‌گذار فهرست کاملی از مشخصات افراد بیمهشده را در اختیار بیمه‌گر قرار دهد. مدت قراردادهای گروه‌ها معمولاً یک سال است ولی در قرارداد، شرط تجدید قرارداد اتوماتیک در نظر گرفته شده که اگر یکی از طرفین قصد فسخ یا قصد تغییر شرایط قرارداد را دارد مدتی قبل (مثلاً سه ماه قبل از انقضای مدت) تصمیم خود را به اطلاع طرف دیگر برساند.
انواع پوشش‌هائی که در بیمه‌های گروهی ارائه می‌شود شامل بیمه خطر فوت زمانی و بیمه بازنشستگی است.
بیمه خطر فوت زمانی، برای زمان اشتغال کارکنان بیمه‌گذارتا به سن بازنشستگی است. به‌موجب این قرارداد هرگونه فوت تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد.
این پوشش معاینه پزشکی ندارد و فقط بیمه‌شدگان پرسشنامه تندرستی را تکمیل می‌کنند. البته در برخی از موارد بیمه‌گر برای افرادی که بعداً به گروه ملحق میشوند نیز برای اجتناب از محدودیت انتخاب ریسک مطلوب معاینه پزشکی رامنظور می‌کند.
البته سرمایه مورد تعهد بیمه‌گر ممکن است برای همه بیمه‌شدگان یکسان یا ضریبی از حقوق و مزایای بیمه‌شدگان باشد. حق بیمه‌ها این رشته از بیمه عمر براساس متوسط سن بیمه‌شدگان تعیین می‌شود که بیمه‌گذار باید در ابتدای قرارداد بپردازد.
در بیمه بازنشستگی هر کدام از بیمه‌شدگان در مقابل خطر فوت بیمه شده و در صورت بازنشستگی سرمایه‌ای را طبق قرارداد از بیمه‌گر به‌صورت سرمایه یکجا یا به‌صورت مستمری دریافت می‌کنند.
بیمه بازنشستگی جزو بیمه‌های عمر به‌حساب می‌آید و خصلت پس‌اندازی دارد.
با وجود آنکه در این بیمه نامه بیمه‌گذارعمدتاً کارفرما بوده وبخش اعظم حق بیمه را می‌پردازد، بخش اندکی از حق بیمه‌ها بر‌عهده بیمه‌گذاران است که کارفرما پس از کسر از حقوق و مزایای بیمهشده به‌همراه سهم خود به بیمه‌گر می‌پردازد.
بیمه بازنشستگی در قراردادهای گروهی تایعی از سن بیمه‌شدگان است، به‌همین دلیل بیمه‌گر برای هر یک از بیمه‌شدگان گواهی بیمه بازنشستگی صادر می‌کند.
بنابراین بیمه بازنشستگی، نوعی بیمه عمر به‌شرط حیات محسوب شده و همراه با استرداد حق بیمه است. البته اگر بیمهشده قبل از رسیدن به سن بازنشستگی فوت کند بیمه‌گر علاوه بر پرداخت سرمایه بیمه فوت زمانی، حق بیمه‌های دریافتی بابت بیمه بازنشستگی را نیز مسترد می‌دارد.
در بیمه‌های بازنشستگی معمولاً شرط می‌شود که بیمهشده بدون جلب رضایت کارفرما نمی‌تواند بیمه‌نامه عمر بازنشتگی خود را بازخرید یا تبدیل به بیمه‌نامه با سرمایه مخفف کند، یا از محل ذخایر دریافتی آن وام دریافت دارد.
*بیمه عمر خانواده و سرمایه
در این بیمه‌نامه بیمه‌گر متعهد است پس از سپری‌شدن مدت معینی سرمایه بیمهشده را به استفاده‌کننده پرداخت کند.
بیمه‌گذار این بیمه پدر خانواده و استفاده‌کنندگان، همسر و فرزندان هستند. چنا‌چه بیمه‌گذار قبل از انقضای مدت قرارداد فوت کند علاوه بر قطع پرداخت حق بیمه، درصدی از سرمایه بیمه شده به‌صورت مستمری سالیانه به خانواده وی پرداخت می‌شود.
در بیمه عمر سرمایه فرزندان، سرمایه بیمه در انقضای مدت مندرج در بیمه‌نامه پرداخت می‌شود، مشروط بر اینکه یکی از افراد استفاده‌کننده شامل فرزند بیمه شده یا خواهر و برادر او در قید حیات باشند.
در صورتی‌که افراد فوق و بیمه‌گذار که پرداخت‌کننده حق بیمه است (معمولاً پدر)، قبل از پایان قرارداد بیمه فوت کنند حق بیمه‌های پرداختی بدون بهره مسترد می‌شود.
بیمه‌گر در بیمه عمر مستمری بازماندگان، تعهد می‌کند که سرمایه قرارداد را به‌صورت مستمری در وجه بازمانده یا بازماندگان پرداخت کند. بنابراین به‌محض فوت استفاده‌کننده پرداخت مستمری قطع می‌شود. در نوعی از این بیمه که ̎بیمه مستمری تأخیری̎ نامیده می‌شود بیمه‌گر تعهد خود را پس از سپری شدن مدتی که در بیمه‌نامه قید شده است به‌صورت مستمری آغاز می‌کند.
*بیمه نامه تمام عمر تأخیری خطر فوت
براساس این بیمه‌نامه بیمه‌گر تعهد می‌کند که پس از سپری شدن مدت معینی که در بیمه‌نامه تعیین شده هر زمان که بیمهشده فوت کند سرمایه مندرج در بیمه‌نامه را به استفاده‌کنند پرداخت کند.
اگر قبل از سپری شدن مدت، بیمهشده فوت کند بیمه‌گر تعهدی نخواهد داشت این نوع بیمه برای افرادی مفید است که با توجه به سن و شرایط جسمانی و وضع مالی، امکان داشتن بیمه را ندارند.
به عنوان نمونه این بیمه نامه را کارمندان دولت و سایر مؤسسات غیر دولتی که در زمان خدمت بیمه بوده و بعد از بازنشستگی نیز می‌توانند تا سن معینی در صورت تمایل و پرداخت حق بیمه، بیمه‌نامه را ادامه دهند مناسب است. از نکات بارز این بیمه نامه عدم نیاز به معانه پزشکی است.