شیعه نیوز | حجت‌الاسلام ابوالقاسم مقیمی حاجی با بیان اینکه آثار تولیدی علوم انسانی و اسلامی در ایران از سطح بالایی برخوردار است گفت: ما برای آثار و پژوهش‌هایی که انجام شده، ویژندسازی نداریم یعنی باید هم برای آثار و هم برای افراد ویژندسازی و تبلیغ کنیم ولی در این زمینه ضعیف هستیم.
به گزارش «شیعه نیوز»، طبق اعلام مسئولان حوزوی در سالیان اخیر پژوهش‌های علوم اسلامی و انسانی در حوزه علمیه از رشد خوبی برخوردار بوده است و اگر از انصاف نگذریم جهت برخی از این تحقیقات به سمت کاربردی‌بودن و رفع نیازهای موجود جامعه پیش رفته است گرچه تا رسیدن به وضع مطلوب فاصله زیاد است.
خبرگزاری ایکنا به بهانه بررسی وضعیت کنونی تولیدات پژوهشی حوزه به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم مقیمی حاجی؛ معاون پژوهش حوزه های علمیه رفته و با ایشان گفت‌وگویی کرده است که در ادامه می‌خوانیم؛
بحث توجه به نیازهای جامعه در پژوهش‌ها چند سالی است که در نهادهای علمی مطرح است، الان تحقیقات و پژوهش‌های حوزوی چقدر متناسب با نیازها در حال انجام است؟
ما دبیرخانه حمایت از تحقیقات مورد نیاز نظام را چند سالی است ایجاد کرده‌ایم و هر سال هم موضوعات تحقیقی مورد نیاز کشور را براساس اولویت‌ها منتشر می‌کنیم؛ تاکنون بیش از چهار هزار و ۵۰۰ پژوهش به دست ما رسیده که ۵۰۰ پژوهش مورد تایید قرار گرفته است و ۲۲۰ کتاب هم نشر یافته است و اینقدر تولید کتاب ما زیاد است که فرصت برای رونمایی پیدا نکردهایم. این کتب همگی کاربردی است مثلا اخلاق برای رانندگان تاکسی، اخلاق مشاورین در مدرسه، مهارت‌های زناشویی، سنجش کارمندان بر اساس معیارهای اسلامی و … لذا لیست آثار منتشره کاملا هدفمند و متناسب با نیاز و در راستای رفع دغدغه‌های مقام معظم رهبری است.
همه محققان آزاد حوزوی و مراکز پژوهشی و گروه‌های علمی مختلف اگر اثر و طرحی برای پژوهش دارند ما از آنان حمایت می‌کنیم؛ هم اکنون با ۵۰ مرکز پژوهشی قرارداد داریم و از آثار آنان حمایت می‌کنیم مشروط بر اینکه آثار معطوف به رفع نیازهای نظام باشد. ما با سیاست حمایتی آثار محققان را به سمت رفع نیازها سوق داده‌ایم و در پذیرش آثار دقت و سختگیری زیادی داریم و حتی کارهایی از استادان بزرگ و صاحب‌نام به ما رسیده ولی پذیرفته نشده است.
گاهی پرسیده می‌شود که اگر این همه پژوهش در کشور وجود دارد چرا اثر و نتایج آن در عرصه اجتماعی کمرنگ است؟
یکی از موضوعات مهم این است که وجود تحقیقات صرف برای تاثیرگذاری در عرصه اجتماعی کافی نیست و مهم، ایجاد سازوکار تبدیل محصولات کاربردی به بسته سیاسی برای تبدیل به قانون و دستورالعمل‌ها است که ما در گام‌های اولیه این مسیر هستیم و گام جدی برداشته نشده است؛ تا این حلقه واسط وارد میدان نشوند که البته اندیشکده‌ها عهده‌دار آن هستند کار جلو نخواهد رفت و تحقیقات وارد چرخه حکمرانی نمی‌شود لذا عیب را نباید به محققان و پژوهشگران برگردانیم. باید بعد از انجام تحقیقات بنیادی، گروه‌هایی باشند که این تحقیقات را به قانون و گزاره‌های قانونی تبدیل کنند.
الان این حلقه مفقود است و ما به خطا به پژوهشگر و پژوهشگران طعنه می‌زنیم. الان اگر کلی تحقیق در مورد خواص و مضرات چایی و اینکه چه نوع چایی مصرف کنیم یا نکنیم انجام شود ولی مادامی که وارد دستورالعمل قانونی در ادارات نشده تاثیری نخواهد داشت؛ تحقیقات بنیادین در عرصه‌های دیگر هم این گونه است بنابراین باید دست متصدیان را از لحاظ تولید قانون پر کنیم.
تحقیقات بنیادین تا چه حدی ضرورت دارد و آیا کشورهای دیگر هم اینقدر به این تحقیقات بها می‌دهند؟
برخی کشورهای اروپایی در چند دهه قبل تحقیقات بنیادین خود را به سمت تحقیقات کاربردی سوق دادند و تقریبا تحقیقات بنیادین کمرنگ شد آن هم به بهانه‌هایی مانند اینکه برای چه کسی این تحقیقات را انجام می‌دهیم و خاصیت آن چیست؟ ولی بعد از مدتی دیدند که تحقیقات کاربردی آنان هم ضعیف شده است زیرا تحقیق کاربردی براساس بنیاد علمی تاثیرگذار است بنابراین گلایه ما باید عدم توازن میان تحقیقات بنیادی با کاربردی و تبدیل آن به قانون باشد.
این نکته هم باید مورد تاکید قرار بگیرد که محقق هر لایه از تحقیقات هم متفاوت است یعنی محقق تحقیقات بنیادی نمی‌تواند کار محقق کاربردی را بکند و برعکس و این دو هم نمی‌توانند قانون از میان این تحقیقات بیرون بیاورند.
این سؤال مطرح است که در کشورهای دیگر وقتی تحقیقی در مورد علوم اسلامی و انسانی تولید می‌شود در رسانه‌ها سر و صدا می‌کند و نام کتاب بین محققان در جهان اسلام مطرح می‌شود نمونه این موضوع، تفسیری است که اخیرا از آقای سیدحسین نصر منتشر شد، ولی ما این همه اثر منتشر شده داریم که دیده نمی‌شوند، دیدگاه شما در این‌باره چیست؟
در اینجا دو نکته وجود دارد؛ اول اینکه ما باید کارهای فاخر خود را ترجمه و اطلاع‌رسانی کنیم؛ الان مجموع هزینه‌هایی که برای ترجمه آثار می‌شود یک‌پنجاهم هزینه تولید این آثار نیست لذا در زبان فارسی محبوس می‌شوند؛ ما برای ترجمه سرمایه‌گذاری نکردهایم؛ البته مدتی است معاونت پژوهش این موضوع را در دستور کار قرار داده است و به مراکز مختلف تاکید داریم که هر اثری تولید می‌شود حداقل چکیده آن به انگلیسی و عربی ترجمه شود ولی همین مقدار هم متاسفانه انجام نشده است در حالی که ترجمه چکیده اصلا در مقایسه با تولید هزینه‌ای ندارد.
مسئله دیگر اینکه ما خودمان پایگاه‌هایی چون آی اس آی نداریم و یا آثار ما در این پایگاه‌های استنادی قرار نمی‌گیرد و کمرنگ است. مسئله دیگر اینکه استاندارد کردن آثار برای بارگذاری در چنین پایگاه‌هایی هم گاهی مورد عنایت محققان نیست و عمدتا مقالات در پایگاه‌های استنادی قرار می‌گیرند.
موضوع دیگر اینکه ما ویژندسازی(برندسازی) نداریم یعنی باید هم برای آثار و هم برای افراد ویژندسازی و تبلیغ کنیم مثلا باید آثار برتر فلسفه و روانشناسی اسلامی را که جایگاهی در کشور دارند ویژندسازی و تبلیغ کنیم یعنی باید افراد سرشناس این رشته‌ها را معرفی و آثارشان را تبلیغ و حمایت کنیم که در این صورت برد آثار هم بیشتر خواهد شد.
یعنی ظرفیت ویژندسازی وجود دارد یا خود این آثار ظرفیت مطرح شدن در عرصه بین‌الملل را ندارند؟
بله ظرفیت وجود دارد؛ همین الان هم ما آثاری داریم که به ۴۰ زبان ترجمه شده است؛ این حجم ترجمه نشان می‌دهد آن اثر مورد نیاز مخاطبان در دیگر کشورها بوده که انگیزه برای چاپ آن هم وجود داشته است؛ ما الان ما در قم سامانه‌هایی در فضای مجازی داریم که سالی ۳۰۰ میلیون بازدیدکننده دارد ولی خیلی‌ها از آن مطلع نیستند.
بنابراین مجموعه دانش‌هایی که در حوزه وجود دارد بسیار وسیع و کم‌نظیر است؛ ما دیداری با یکی از مسئولان دانشگاهی در ایتالیا داشتیم و وقتی آن فرد از ۱۶ رشته علمی موجود حوزه و اینکه در هر رشته هم بیش از ۲۰۰ کتاب تولید شده است مطلع شد اظهار تعجب می‌کرد و بعد بلند شد و رفت یک مدالی را آورد و گفت می‌خواهم به حوزه تقدیم کنم با اینکه او خودش مسیحی بود و به نحوی رقیب حوزه به شمار می‌رفت. ما نمی‌گوییم راه نرفته نداریم ولی باید راه طی‌شده را هم رصد کنیم و تجلیل کنیم.
روزی در حوزه فقط انگشت‌شمار افرادی بودند که کارهای پژوهشی می‌کردند ولی الان پژوهشگاه و پژوهشکده و پژوهشگر به میزان زیادی داریم و صدها کتاب هم تولید کرده‌ایم. غرب هم جلوتر از ماست و در طول این مدت توانسته راهش را پیدا کند و ما هم برای هماوردی نباید عجله کنیم؛ این مسیر، مسیری طولانی است. ما کسانی داریم که فقط اعتراض می‌کنند ولی حرف من با آنان این است که به جای اعتراض، هر کسی از خودش شروع کند و اگر الان ده ساعت کار علمی دارد آن را دو برابر کند.
رهبر انقلاب فرمودند علم سلطان و مایه قدرت است و برای ایستادگی در برابر دیگران باید خود را به سلاح علم تقویت و مسلح کنیم و هر کسی به اندازه خود این عرصه را یک گام به پیش ببرد؛ مجاهده علمی جزء سنن حوزه بوده و نسل جدید طلاب باید وارد این عرصه شوند و با تلاش شبانه‌روزی بیشتر فاصله‌ها را پر کنند و این تلاش باید تبدیل به نظریه شود و در سطح تحقیقات بنیادی باقی نماند.