محقق : دکتر صادق یادگاری
شیعه نیوز |وظایف همسران
بسم الله الرحمن الرحيم
مقدمه:
از آنجا که هدف از خلقت جهان در بينش اسلامي سير به سوي کمال الهي است ، انسان بايد به دنبال شناخت خالق و اطاعت و پيروي از او سير کند.تا به هدف اصلي خلقت تقرب جويد.
انسان بايد با تلاش مداوم و صبر در سختي ها و مشکلات به صفات والاي الهي تقرّب جويد، و با شناخت عظمت خداوند و مطالعه قرآن به عنوان وزنه ي برتر جهت الگوگرفتن نظري و عملي و نيز شناخت سيره معصومين عليهم السلام ، به تدريج و با تمرين افکار و اعمال خود را با اسوه و الگو هاي قرآني و الهي وفق دهد ؛ ضمناً براي رسيدن به اخلاق پاک و کمالات انسان و دست يابي به سعادت حقيقي در زندگي ، بايد نفس امّاره ( نفسي که انسان را به سوي زشتي ها مي کشاند) را کنترل کند و برخلاف اميال نفساني خود عمل کند تا معنوياتش اوج بگيرد و به سوي کمال معبود پرواز نمايد.
در غير اين صورت بشر در همان صفات غريزي و حيواني و خور و خواب و رفاه در جا مي زند واز سطح حيوانات هم به پايين تر سقوط مي کند.
ابتدا نظري به برخي از صفات حسنه و اخلاق زيباي محمدي و قرآني بيفکنيم و ببينيم چگونه کامل ترين زوج خلقت يعني اميرالمؤمنين علي عليه السلام و حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها برترين الگوي پاکي ها و نيکي هاي جهان شدند و براي هميشه تاريخ جاودان و ماندگار ماندند.
آئين زن داري براي مرد ( حقوق زن بر شوهر ):
زن در خانواده نياز به گفت و انس و مراقبت و سرپرستي شوهرش را دارد.و از مهرباني و هم صحبتي و لبخند و شوهرش و فرزندانش شادمان مي شود.هدف زن جلب رضايت شوهر و سعادت فرزندانش مي باشد و دوست دارد سپاس و محبت آنان را دريافت کند و لذت ببرد.
مرد هم بايد اين نکات و ويژگي هاي زن و همسرش را درک کند و زن داري را در اصول برنامه اش قرار دهد، و به احساسات و عواطف همسرش را احترام بگذارد، زودتر به خانه بيايد و با زن وفرزند خود انس بگيرد، صحبت کند، غذا بخورند و از مهر و محبت آنان لذت ببرد.
رسول رحمت محمد صلي الله عليه وآله فرموده اند: " هر مردي که سفره را بگستراند و زن و فرزند خويش را فراخواند و غذا را با نام خدا شروع کند و با شکر خدا به پايان برساند، خداوند رحمت و مغفرت خود را برآنان نازل فرمايد".
برخي از وظايف مرد نسبت به زن و حقوق زن يا آيين همسرداري عبارتند از:
-ابراز محبت گفتاري به زن ، گاهي به همسرش بگويد: دوستت دارم.
-صداقت داشتن و يک رنگي يعني مرد هرگز دروغ يا خيانت يا مکري نسبت به زنش نداشته باشد.
-همسرش را با زنان ديگر اقوام و کوچه و بازار مقايسه نکند.
-از همسرش حمايت و حفاظت کند
-عيوب و اسرار و ضعف هاي زن را تغافل کند و ناديده انگارد .
-دادن نفقه نسبت به توانايي مرد و بخل نورزيدن.
-پاي درد و دل زن و فرزند بنشيند و همدردي و همدلي کند.
-مراقبت از حجاب و پاکدامني و دين همسر
وظايف شوهران در خانه:
1-سخاوت و احسان به نسبت تواناني مادي و معنوي خود
2-گذشت و عفو از اشتباهات
3-خوش گفتاري، خوش برخوردي و خوش رفتاري
4-حلم و مدارا هنگام تندي هاي همسر
5-حفظ اسرار و نواقص زن
6- وقت گذاشتن براي صحبت و درد و دل شنيدن و نشست داشتن
7-همکاري در بعضي کارهاي منزل
8-تشکر و قدرداني از زحمات همسر
9-تعيين حقوق و حق الزحمه ماهانه
10-مراقبت از حجاب و دين همسر و مطالعه و بحث بايکديگر براي تکامل در همه ابعاد زندگي
11-صله رحم همراه با هم به منازل اقوام يکديگر
12-واگذاري مديريت کارهاي درون منزل به همسر و تأييد نظرات همسر در مواقعي که نظرش بهتر است.
13-ديرآمدن احتمالي ات را به منزل به همسر اطلاع بده
14-گاهي ناهار يا شام با همسر و اولاد بيرون از منزل برويد .
15-توجه کامل به صحبت هاي همسر و نياز هاي همسر
16-مقايسه نکردن همسر با زنان ديگر
آيين شوهرداري :
1-اطاعت از شوهر به جز در مواردي که خلاف شرع و قانون الهي است.
2-خود را رفيق راه و زندگي شوهر بداند و نه رقيب
3-از غُر و لند و توقعات بيجا و خشونت پرهيز کند تا خانواده به آرامش برسد.
4-حرمت شوهر را در منزل و در جمع نگه دارد.
5-حجابش را در خارج از منزل حفظ کند و عفت و حيا داشته باشد.
6-فقط براي شوهر خود را زينت و آرايش کند.
7-لطف کند و غذاي مناسب براي خود و شوهرش آماده کند و سفره آرايي جذاب داشته باشد.
8-زماني که شوهرش از کار برمي گردد به استقبالش برود و وسايل استراحتش را آماده کند.
9-به شوهرش اظهار عشق و علاقه کند. وبه او افتخار کند.
10- خوبي هاي شوهرش را ببيند و بديهايش را چشم پوشي کند.
11-زماني که شوهرش به حرف هايش گوش فرامي دهد از او تشکر کند.
12-گاهي روز هاي تعطيل غذاي خوب تهيه کند و با صلاحديد شوهر و اولاد به دامن طبيعت بروند.
13-سعي کند تا جاي امکان گفتار و رفتاري خوب داشته باشد که آرامش در منزل حکمفرما باشد .
14-با کلام نرم و عواطف زنانه دل همسرش را به دست آورد.
15-براي شوهرش خود را آرايش کند و هر وقت شوهر نيازي داشت تمکين کند.
وظايف زن در برابر شوهر:
2-خشونت و توقعات بيجا و غُرغُر کردن ممنوع
3-به کارهاي خوب و موفقيت هاي شوهرش افتخار کند و اين را به شوهرش اعلام کند.
4-امرو نهي و دستور به شوهرش ندهد و او را شرمنده نکند.
5- با هم مشورت داشته باشند اما نهايتاً زن سعي کند تصميم شوهر را به عنوان سرپرست قبول کند..
6- اگر شوهرش قادر به خريد خواسته هايش نيست اورا مجبور نکند ، اما به تدريج پس انداز کند تا بتواند آن را تهيه کند
بحث اقتدار مرد در خانواده :
مرد براي ايفاي نقش مديريتي خويش در نظام خانواده، بايد مقتدر باشد ، البته اقتدار خردمندانه و نه قلدرانه و ستمگرانه.
حکومت بر دل ها:
زن ، مرد مقتدر را دوست دارند و از مرد ذليل بدش مي آيد.؛ هيچ چيز نمي تواند جاي اقتدار مرد را در قلب زن بگيرد؛ نه ثروت، نه شهرت، و دانش و مقام و...
زن مرد دلير مي خواهد ، و فرزندان پدر مقتدر مي خواهند.، فطرت انسان هم ، ذلت پذير نیست.
حتي مرد براي تصاحب دل زن و کامجويي نبايد حالت خاکساري و ذلت کند، اين هم براي براي زن نفرت انگيز است.
-روانشناسي زن:
از لوازم توفيق مرد در مديريت خانواده ، شناخت روان و روحيات زن است.
زن دوست دارد در پناه مردي مقتدر زندگي کند و امنيت داشته باشد.و با اينهمه قلبي مردانه و مهربان ، جايگاه او باشد.
زن،عزم و رزم و عشق وبزم را يکجا مي طلبد و آن را در وجود شوهرش مي جويد.؛ ضعف مرد ، زن را بداخلاق و بي پروا مي کند.
آنچه زن دوست دارد، شهامت مهربانانه است، نه خشونت قلدرانه.
اوصاف و کردار قلدارمآبانه مرد، نه فقط زن را رام و مطيع نمي کند،بلکه او را به ستوه مي آورد و به نافرماني مي کشد.
حس استقلال طلبي همسرتان را اشباع کنيد :
خداوند متعال چنان انسان ها را آفريده که ضمن اجتماعي بودن ، (استقلال دوست) هم هستند.استقلال فردي، خانوادگي ، عملي، فکري و مالي ، حس (مختار بودن) و اختيار داشتن هم مطلوب هرانسان است.حس اختيار داشتن و آزادي دروجود آدميان نهادينه شده است و گاه تا پاي جان براي حفظ آن مايه مي گذارند.
هرپسر و دختري که ازدواج مي کنند دوست دارند مستقل و مختار باشند و کسي در زندگي شان دخالت نکند.
پيشنهاد مشاورين خانواده اين است که :
1-زوج هاي جوان در آغاز زندگي مشترکشان، اگر خانه مستقل ندارند، جايي را براي اجاره حتي کوچک تهيه کنند و صبر کنند تا خانه دار شوند و بهتر است با خانواده مرد يا زن زندگي نکنند تا خدايي ناکرده دخالت يا جسارت و اختلاف ايجاد نشود.
2-اگر به هردليل نتوانستند جايي را اجاره کنند و مجبور شوند در خانه والدين زن يا مرد زندگي را آغاز کنند، بايد محل زندگي در طبقه اي مستقل باشد که درب خانه مسقل باشد.
3-اگر به هردليلي مجبور شدند با والدين يکطرف زندگي را آغاز کنند.با ديوارکشي مصنوعي، کمي استقلال ظاهري ايجاد کنند سفره غذا و حمام و سرويس و غيره هم جدا شود و مخارج زندگي جدا و مستقل باشد ، البته گاهي به مهماني يکديگر بروند.
فقط حريم و حرمت هاي همسران و والدين بسيار گرانبهاست و شکستن حريم ها حرام است و اگر شکسته شود ترميم آن سخت است.
نکته: هرکدام از همسران نبايد توقع داشته باشند که همسر وي همانند وي فکر کند و سليقه او را داشته باشد و احساس و علاقه هايش مثل او باشد.چون خلقت الهي و از آيات خداوند اين است که هر فرد نظام مغزي، انديشه ، سليقه و جسم و روح و... متفاوت باشد.يعني تنوع خود موجب تکامل است.يکساني و يکنواختي موجب رکود و جمود مي شود.
بسياري از مجادله و نزاع و اختلافات همسران و افراد خانواده ، ريشه در تفاوت شخصيت ايشان دارد، اما نه به سبب اصل تفاوت شخصيت ، بلکه به دليل استقلال قائل نشدن براي شخصيت يکديگر است.
پس اين حس استقلال هريک از همسران توسط ديگري بايد محترم و به رسميت شناخته شود و شخصيت و حريم و حقوق هر فرد بايد محترم باشد، اگر چنين شد ديگر جايي براي جدال و دعوا باقي نمي ماند.
بحث لطافت و دلبري زن در منزل:[1]
دختر به بلوغ و دوره جواني که مي رسد رعنا و شاداب و با لطافت مي شود و حريم مي گيرد تا آسيب نبيند.؛ زماني که جوان به طلب خواستگاري وي مي آيد و نيازمندانه خواستگاري اش مي کند تا همدم او شود، آن گل ريحانه و لطيف در جوان مي نگرد و اگر او را شايسته همسري خويش ديد، نازکنان وي را مي پذيرد.و لذا خداوند مي فرمايد: " و من آياته ان خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوا اليها وجعل بينکم مودّه و رحمة" [2]
و از آيت هاي خداوند (و نشانگان رحمت خدا ) آن است که براي شما از جنس خودتان همسراني آفريد تا نزدشان بياساييد (به آرامش برسيد) و ميانتان مودت و رحمت (و عطوفت و..)نهاد.
برخي از جلوه هاي ريحانگي ولطافت زن در خانواده:
1-محبوبيت در خانه:
زن هسته ي مرکزي خانواده است ، و اعضاي خانواده ، پيرامون او در گردش اند و همه ي اعضا را جذب مي کند ،.اگر زني نيکو تربيت نشده باشد از اين محوريت سوء استفاده مي کند و کار خراب مي شود.
2-آرامش دادن:
مرد هر اندازه مديريت و اقتدار داشته باشد ، آرامشگاه او زن است همانطور که شوهر پناهگاه زن است.و فرزندان هميشه حتي در بزرگي محتاج اقتدار پدر و آرامشگاه مادر هستند.
3- صفا بخشيدن به خانواده:
مديريت زندگاني خانوادگي نيازمند دو عنصر است :
1-عقلانيت 2- لطافت وعاطفه
هريک از اين دو عنصر از زندگي حذف شود، چرخ زندگي مي لنگد زن و مرد در کنار هم .چنانچه عقلانيت و لطافت خوبي داشته باشند خانواده کامل است.وجود زن، لطيف است و با بودن خود و با عاطفه لطيفانه اش ، خشکي و خشونت را از زندگي مي زدايد.
زن زيرک زني است که جايگاه لطافت و ريحانه بودن خويش را نيکو عمل کند و گلستان خانواده را با گلبرگ هاي لطيف وجود خود صفا بخشد ، و با عاطفه ورزي ، زندگي خانوادگي را همواره شاداب و با صفا نگه دارد.
4- رازداري: زن با فضيلت ( اسرار مگو) را نمي گويد و راز هاي محرمانه خانواده را حفظ مي کند.
خداوند متعال مي فرمايد: " هُن لباسٌ لکم وانتم لباسٌ لهنَّ"[3]
آن زنان ، لباس شما مردان اند و شما مردان ، لباس زنان هستيد.
يکي از معاني لباس ، راز پوشي است.
از جمله راز هايي که زنان پاک و راز پوش بايد براي خانواده حفظ کنند يکي عيب هاي همسر است و ديگري رازهاي درون.
افشای اسرار درون خانواده موجب دخالت ديگران و فضولي صاحبنظران در هرکار مي شود.البته مرد هم موظف است لباس زن باشد. و راز پوش اسرار زن و خانواده باشد.
5-دلبري: زن ريحانه و شاداب و همانند گل بايد چنان از شوهرش دلبري کند که جايي براي دلبري بيگانگان باقي نگذارد، و مردش به دنبال بوييدن گل هاي ديگر نباشد.
زن براي دلبري شوهرش چه هنرهايي را بايد انجام دهد ؟:
الف- خويشتن را بيارايد؛ قابليت هاي زنانگي اش را پيش چشم همسرش نمايش دهد، و دل شوهرش را صيد کند.
ب- خوابگاهشان را آراسته کند و مرتب نگه دارد که شوهر بلافاصله پس از کار بيرون جذب خانه شود.اگر مهماني آمد که زوج بودند، باز هم حريم اتاق خواب بايد مال زن و مرد صاحبخانه باشد و مهمان در هال يا پذيرايي بخوابد.توجه کنيد حتما اتاق خواب بايد مال همسران خانه باشد.
6-اميد بخشي:
گاهي مرد ها با سردي و گرمي و فشار کار بيرون از خانه همانند کسي مي شود که برامواج سهمگين سوارند و گهگاه به صخره هاي زندگي برخورد و به بن بست مي رسند.آنگاه با تني خسته و دل شکسته و حيران به خانه مي آيد در چنين حالي ، گل و لطافت خانه که زن است بايد مرهمي شفا بخش بر زخم هاي مرد و آرامش بخش روح خسته او گردد.اين همدمي و اميدبخشي معجزه مي کند.و مرد را دوباره احيا مي کند.
7-حفاظت از شوکت شوهر:
عزت و شوکت شوهر از اصولي است که برپا دارنده زندگي زن و شوهري است.زن فهيم و با عاطفه براي دل خود، و سرفرازي فرزندان، و خشنودي همسر و براي رضاي خدا که از همه بالاتر است، بايد از عزت همسرش حفاظت کند، هم در صحبت ، هم در عمل ، هم نزد شوهر و هم در غياب او و ...
8-قهرمان سازي در ذهن فرزندان:
بر همسران واجب است که هرکدام حرمت ديگري را نزد فرزندان ،بزرگ و محترم جلوه دهند، تا فرزندان حرمت هر دو را بزرگ شمارند.رنجش احتمالي زن از شوهر ، هرگز او را از ايفاي اين وظيفه باز نمي دارد.
9-حرمت گذاري به غيرت شوهر با حفظ عفت:
مردي که غيرت نداشته باشد (يعني همسرش را از غير خودي حفظ نکند) زن را به بي حيايي سوق مي دهد ؛ مردان با غيرت و گرانقدر از عفت و پاکدامني همسر خويش پاسداري مي کنند.اگر مرد بي غيرت شود ، زن به تدريج کم عفت يا بي عفت مي شود.
زن بايد بداند که مرد اگر فطرتش سالم باشد ، درباره همسرش انحصار طلب است.خانم هاي آگاه و خداشناس اين حقيقت را مي دانند که هرچه عفت و حياي خود را پاس بدارند در دل شوهرشان عزيز ترند.
دلبري زن از ديگران و نماياندن خود به آنان ،از چشم شوهر با غيرت دور نمي ماند و سبب بدگماني مي شود و لطمه به زندگي مشترک مي زند.
10- احترام به خويشان همسر:
زنان همچون مردان وظيفه دارند، اقوام همسرشان مثل پدر و مادر و...را محترم شمارند و ايشان را عزيز دارند، زيرا تکريم ايشان ، تکريم همسرشان است و در نتيجه عزيز شدن خود شخص احترام کننده است.
شايد شما هم ديده باشيد، بعضي از والدين عروسشان را بيش از پسر يا دخترشان دوست مي دارند، چرا که عروس با زيرکي و ريحانگي و فهم خود از والدين شوهرش هم دلبري و حرمت گذاري کرده است.
شرط عقل و عاطفه براي زن آن است که با خوبان خويشان همسر به نيکي رفتار کرده وبا بدهايشان مدارا کنيم و با بزرگواري رفتار کنيم.
11-پرهيز از مجادله با همسر:
مجادله نبردي است بي برنده ، و فرسودگي مي اورد و حريم ها را مي شکند.، ستيزه گويي و درشت گويي ، آرامش رواني همسران را به اضطراب بدل مي کند.
زبان درازي پرخاشگرانه در مجادله ، محبت زن را از دل شوهرش بيرون مي کند.
12-پاسخ به نياز هاي عاطفي وجنسي شوهر:
براي مرد هيچ هنري از هنر هاي زن زيبا تر از هنر معشوقگي او نيست اگر زني نتواند خوب شوهر داري کند ، و به نياز هاي غريزي و عاطفي او پاسخي شايسته بدهد، در دل شوهرش چندان جايي ندارد.
فلسفه اصلي شکل گيري زندگي خانوادگي ، پاسخ به نياز هاي عاطفي همسران است و ايجاد آرامش و البته پرورش نسل صالح وشايسته و...
اميرمؤمنان فرموده اند: " دل هاي مردان ، سرکش اند و رمنده ، هرکس با آنها اُنس گيرد و به آنها مهر بورزد ، به او روي مي آورند و رام اومي شوند."[4]
12- دوري از چشم وهم چشمي:
زن ( ومرد ) بايد بداند، رقابت در عرضه ماديات ناپسند و ضرر زننده است. اگر زن در دام آفت چشم و هم چشمي بيفتد و زندگي خود را با ديگران مقايسه کند، هميشه بايد حسرت بخورد و يا آنقدر بر خود و شوهرش فشار مي آورد تا ظاهر زندگي اش با مُد هاي روز پيش برود.ضمناً حرف هاي بد و خوب مردم درباره زندگي اش اهميت ندهد.
اطاعت زن از شوهر و تمکين نياز هاي جنسي:
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند: " هر زن شايسته اي که خدا را عبادت کند، واجبات را ادا نمايد، از شوهرش فرمان ببرد وارد بهشت مي شود و خدا گناهان گذشته اش را مي آمرزد"
رسول خدا فرمودند: زن صالحه از هزار مرد غير صالح بهتر است و هرزني که يک هفته کارهاي همسرش را به انجام برساند، خداوند هفت درب دوزخ را بر او بندد و هشت درب بهشت را به روي او بگشايد"[5]
ام سلمه به رسول خدا صلي الله عليه و آله عرض کرد: اي رسول خدا، مردان همه خوبي ها و خيرات را برده اند و براي زنان چيزي و کار خيري باقي نمانده است؟
حضرت جواب دادند: " وقتي زن حامله مي شود همانند کسي است که روز ها روزه است و شب ها نماز مي گزارد و با جان و مال خود در راه خدا جهاد مي کند، و چون وضع حمل و زايمان مي کندمزدش با خداست ، وچون فرزندش را شير دهد، براي هر بار مکيدن سينه اش توسط فرزند برابر ثواب آزاد نمودن برده اي از فرزندان اسماعيل است.."[6]
درباره تمکين کردن زن در برابر خواسته هاي غريزي و جنسي شوهر هم روايات فراوان است.
از وظايف زن آن است که براي محفوظ ماندن پيوند مقدس خانواده ، تمايلات جنسي مرد را در خانه ارضا کند و با خود آرايي براي شوهر ، صفا و محبت و شادابي را در خانه زنده نگه دارد.
امام صادق عليه السلام مي فرمايند: " لذتي در دنيا و آخرت برتر از کامجويي با همسر وجود ندارد حتي براي اهل بهشت، در بهشت لذتي فرح بخش تر از نکاح وجود ندارد"[7]
و نيز فرمودند: " بهترين زنان شما زني است که در موقع خلوت با شوهرش شرم و حيا را کناربگذارد"[8]
امام صادق عليه السلام فرمودند:" هرزني براي غير شوهر خود را زينت و آرايش کند، خداوند متعال نماز او را قبول نمي کند تا زماني که زينت خود را پاک کند".
* اطاعت زن از شوهر :
ولايت مرد بر زن و اطاعت زن از مرد ، مطلق نيست ؛ اين اطاعت به حوزه مشترک زندگي زوجين و مسائل زناشويي مربوط مي شود، اما حيطه اختصاصي و فردي زن ، از دايره اطاعت شوهر خارج است . [9]
چنانچه زني در راه انجام تکاليف اسلامي خود از قبيل يادگيري قرآن و اعتقادات مذهبي بخواهد تکامل داشته باشد ، به شرطي که حقوق واجب شوهرش ضايع نشود ، مي تواند با توافق شوهر در کلاس هاي مربوطه شرکت کند.
کتابنامه:
فرهنگ خانواده ، علي اکبر مظاهري ، نشر نور الزهرا ، قم
نظام خانواده در اسلام ، حسين انصاريان ، نشر ام ابيها ، 92
همسرداري ، ابراهيم اميني ، نشر بوستان کتاب ، 92
اخلاق در خانه ، حسين مظاهري ، نشر اخلاق ، 91
سر دلبران ، امير حسين بانکي پور ، نشر حديث راه عشق ، 92
اخلاق در خانواده ، علي اکبر حسيني ، نشر قدسيان ، 92
صبر ، علي محمد حيدري ،
هنر همسرداري ، حسن صدري ،
محبت زنان و کودکان ، حبيب الله فرحزاد ، نشر طوباي محبت ، 93
زيبايي اخلاقي ، حبيب الله فرحزاد ، نشر طوباي محبت ، 92
منابع :
[1] ر.ک .فرهنگ خانواده ،علي اکبر مظاهري،نشر نورالزهرا،قم
[2] روم :21
[3] بقره :187
[4] نهج البلاغه ،حکمت 50
[5] وسائل الشيعه ،حديث 25342
[6] وسائل الشيعه فحديث 27556
[7] نور الثقلين،جلد 1 صفحه 438
[8] وسائل الشيعه جلد 14 صفحه 15
[9] کتاب سر دلبران ، امير حسين بانکي ، ص : 190 س