شیعه نیوز | رسیدن به اعتماد به نفس در حد عالی که توان ایستادگی در برابر امواج سهمگین مشکلات را در انسان افزایش دهد، در گرو تکیه بر عنصر ایمان و توکل به خداوند است.
به گزارش «شیعه نیوز»، اعتماد به نفس در گرو احترام به خود و نگرش مثبت به خویش است.
احساس ارزشمندی یا عزت نفس نیاز فطری انسان است. در کنار نیازهای جسمانی، نیازهای ایمانی، نیاز به عشق، محبت، تعلق به دیگران و نیاز به احترام و شأن اجتماعی هم وجود دارند.
رابطه اعتماد به نفس با خود ارزشمندی
اعتماد به نفس، ارتباطی مستقیم با ارضای این نیاز درونی دارد. هنگامی که نیاز احترام به خود، ارضا شود، شخص احساس اعتماد به نفس، ارزشمندی، توانایی، قابلیت و کفایت می کند و وجود خود را در دنیا مفید و لازم می یابد، اما عقیم ماندن این نیازها، موجب احساس حقارت، ضعف و نومیدی می گردد.
اهمیّت کرامت نفس در اسلام
بر این اساس، اسلام در تمام برنامه های عبادی و اجتماعی و اخلاقی و اقتصادی خود، عزت و کرامت نفس را لحاظ کرده است.
اگر انسان، خود واقعی را پیدا کند، دیگر احساس حقارت نمی کند و گوهر وجودی خود را با هیچ چیز، عوض نمی کند.
امام صادق (ع) فرمود: من با نفس خود هیچ موجودی را برابر نمی کنم، جز پروردگارم. تمام دنیا و غیر خدا را با این گوهر نفیس، برابر نمی کنم.
خودشناسی
اعتماد به نفس تا حد زیادی متوقف بر شناخت جنبه های مثبت و توانایی های نسبی و آگاهی از استعدادهای قابلیت ها و کشف آن ها است.
شخص دارای ضعف اراده، می پندارد که دیگران توانایی ها و استعدادهایی دارند که او ندارد. دیگران کارهایی را انجام می دهند که او نمی تواند، در حالی که این مسئله، اصلاً صحیح نمی باشد؛
چون که اگر تأمل و دقت کند، می بیند که او نیز همان توانایی ها را دارد، یا استعدادهایی دارد که دیگران ندارند. او می تواند با آگاهی از این استعدادها و توانایی ها آن ها را شکوفا نموده و با تکیه بر آن ها به توانایی های برتر دست یابد.
ریشه ضعف اعتماد به نفس
عدم اعتماد به نفس غالباً، بر اثر فقدان امکانات و توانایی ها نیست، بلکه به دلیل عدم شناسایی خویشتن است.
در این راستا، اطرافیان، نقش بسیار مهمی می توانند ایفا نمایند، به این صورت که با بیان قابلیت ها، به فرد مورد نظر اطمینان دهند تا به مرور زمان، وی بتواند با کفایت های شخصی اش رابطه منطقی برقرار نماید.
رسیدن به مقاصد و اهداف، دور از دسترس نیست، فقط باید حوزه شناخت و آگاهی را توسعه داد؛ متأسفانه انسان ها نه تنها از ذخیره های درونی خدادای خود به گونه احسن استفاده نمی کنند، بلکه عموماً از این توانایی ها بی اطلاع اند.
خودپنداره مثبت
در اصطلاح روان شناسان، ارزیابی کلی فرد از شخصیت خود را "خود پنداره" می گویند که ممکن است مثبت یا منفی باشد.
اگر تصور از خود، مثبت و متعادل باشد، شخص، دارای سلامت روانی است. همین که فکر کنیم کاری از ما ساخته نیست، بهانه و انگیزه لازم را برای شکست خود، به وجود آورده ایم.
باید این حقیقت را بپذیریم که هیچ انسانی بی استعداد نیست. کسانی که بی استعداد نامیده می شوند، افرادی هستند که نتوانسته یا نخواسته اند ظرفیت وجودی و بالقوه خود را پرورش دهند.
بعضی از مردم در حقیقت اسیر و زندانی تصور منفی و بدگمانی خویش هستند و خود را ضعیف، عنصری نامطلوب و به درد نخور توصیف می کنند.
خوداتکایی
یکی از راه های رسیدن به اعتماد به نفس، بی نیازی از دیگران و اتکای به خود است. انسان نباید به امید معجزه دیگران باشد، بلکه باید خود معجزه گر شود.
این امر، جز با قطع امید از دیگران حاصل نمی گردد. امام سجاد (ع) می فرماید: تمامی خیر و سعادت را در این دیدم که انسان به آن چه در دست مردم است، چشم طمع نداشته باشد.
خوداتکایی، تنها به مرحله فعل و عمل، منحصر نمی شود، بلکه در حوزه فکر و اندیشه از اهمیت بیش تری برخوردار است.
در سایه استقلال فکری، بهره وری از توانایی ذهنی حاصل می گردد و تأثیر پذیری از قضاوت مردم به حداقل می رسد و براساس جوّ و قضاوت دیگران تصمیم گیری صورت نمی گیرد.
رویارویی با مشکلات
قرار گرفتن جوانان در موقعیت های جدی و نسبتاً دشوار، به مراتب، آن ها را بیش از گریز از موقعیت، به مرزهای اعتماد به نفس نزدیک می کند. هیچ تمرینی مفیدتر از تلاش برای غلبه بر مشکلات نیست.
انسان باید در میدان عمل با تجربه اندوزی از شکست ها، راه رسیدن به موفقیت را بیازمانید. امام علی (ع) می فرماید:
هرگاه سختی چیزی باعث بیم و هراست شد، در مقابل آن سخت و مقاوم شو که با تن دادن به سختی ها مشکل بر تو آسان خواهد شد.
تلقین درمانی
بهره گیری از روش تلقین درمانی، آدمی را برای غلبه بر ضعف ها یاری می دهد.
به هنگام خطور افکار منفی، لازم است بلافاصله اندیشه مثبتی را جایگزین کرد و آن را به ذهن تلقین نمود.
افراد سست اراده، استفاده از واژه "نمی توانم" را بر ذهن خود ببندند و دریچه روشنایی "می توانم" را به روی خویش بگشایند، قطعاً به موفقیت خواهند رسید.
تمرین و تصمیم گیری
زندگی سراسر عرصه تصمیم گیری است. اگر بیاموزیم که خودمان برای خویش تصمیم بگیریم، نه دیگران، به تدریج به اعتماد به نفس کامل خواهیم رسید.
فراگیری مهارت های زندگی
انسان هر چه بیش تر درباره زندگی خود بداند بهتر می تواند با مشکلات آن رو به رو شود.
خداوند ، قدرت مقابله با مشکلات را در وجود بشر به ودیعه گذارده است. مهم، استفاده از این نیروی عظیم و تجربه اندوزی از ناکامی ها است.
پیشوایان دین به ما آموخته اند که در سخت ترین شرایط زندگی، نباید از مشکلات فرار کرد و روح امیدواری را از دست داد.
امام علی (ع) می فرماید: هرگاه سختی به اوج و نهایت خود رسید، باز باید امید گشایش و پیروزی داشت.
کسب تجارب موفقیت آمیز
موفقیت در انجام مهارت های مختلف، موجبات تقویت انگیزه و رغبت افراد برای ادامه کار و تلاش را چند برابر می سازد.
مطالعه زندگی افراد موفق
آشنایی با زندگینامه بزرگان و نام آوران عرصه های علم و اندیشه و معرفت و هنر از دو جهت، اعتماد به نفس انسان را بیش تر می کند، چون از یک سو، راه و روشی را می نمایاند که دیگران رفتند و به مقصود رسیدند؛
از سوی دیگر چون زندگی مشاهیر و نخبگان، آکنده از سختی و پر از درد و رنج بوده است، جوانان و قشرهای ضعیف و متوسط جامعه را برای نیل به موفقیت، ترغیب می کند.
به دست آوردن تکیه گاه معنوی
رسیدن به اعتماد به نفس در حد عالی که توان ایستادگی در برابر امواج سهمگین مشکلات را در انسان افزایش دهد، در گرو تکیه بر عنصر ایمان و توکل به خداوند است.
در سایه توکل و ایمان عمیق مذهبی، انسان احساس می کند که دیگر تنها نیست، بلکه همیشه خدا را در کنار خود می بیند.
براین اساس امام علی (ع) درباره مؤمن می فرماید: روح شخص باایمان از سنگ خارا شکست ناپذیرتر است.
پی نوشت ها و منابع:
1- رسالت اخلاق در تکامل انسان، موسوی لاری، ص ۳۶۰.
2- غررالحکم، ج ۴، ص ۳۱۹.
3- جوان، محمد تقی فلسفی، ج ۲، ص ۳۵۰.
4- نهج البلاغه، فیض الاسلام، قصار ۳۲۵.