شیعه نیوز: عاق والدین یکی از گناهان بزرگ در دین اسلام محسوب می‌شود. اما آیا پس از مرگ والدین، راهی برای جبران این عمل وجود دارد؟ این پرسشی است که بسیاری از افراد با آن مواجه می‌شوند. در این مقاله، به بررسی راهکارهای رفع عاق والدین پس از مرگ و آموزه‌های دینی در این زمینه می‌پردازیم.
عاق والدین چیست ؟
قبل از پرداختن به راهکارهای رفع این مشکل، بهتر است بدانیم عاق والدین به چه معناست. عاق والدین به معنای قطع رابطه و نافرمانی از والدین است. این عمل در اسلام بسیار مذموم شمرده شده و عواقب وخیمی برای فرد عاق به دنبال دارد.
آثار عقوق والدین در دنیا و آخرت :
بر اساس روایات مواردی را به عنوان آثار، پیامدها و عواقب عقوق والدین در دنیا و آخرت برشمرده‌اند که اینک به شرح زیر مطرح می‌گردد:
• موجب خشم خدا و پیغمبر (ص)
• مانع قبولی نماز
• سلب توفیق و گره‌انداختن در کارها
• عدم اجابت دعاها
• گرفتاری فقر و تنگدستی
• جوانمرگ شدن
• سبب گرفتگی زبان هنگام مرگ برای ادای شهادتین
• مایه حزن و اندوه و عذاب دنیا
• عدم سخن گفتن خدا با عاق والدین
• عدم نگاه رحمت خدا به عاق والدین
• حرام بودن بهشت بر عاق والدین
• سختی جان دادن و شدت سکرات موت و عذاب قبر.
امام هادی (ع) فرمودند: کسی که عاق والدین شود همیشه اموالش کم است و دچار فقر است، دوم اینکه در اجتماع آبرو ندارد و سوم اینکه عمرش کوتاه شود و ذلت و بدبختی دامنش را می‌گیرد.
آیا راهی برای نجات عاق والدین وجود دارد ؟
بله! بعد از آن که پدر و مادر از دنیا رفتند، نیازمند به استغفار، دعا، قرآن، نماز، و قضای دین، روزه و خیرات و مبرات می باشند و چون فرزند عاق شده، آنها را انجام دهد، بدین وسیله از عقوق بیرون آمده، خداوند او را از نیکوکاران نسبت به پدر و مادر به حساب می آورد و بر عکس ممکن است کسی در حال حیات پدر و مادر نیکوکار باشد، ولی بعد از مرگ آنها به سبب نپرداختن دیون میت عاق گردد.
راه های رفع عاق والدین :
«برای جبران عاق والدین، اگر آنها در قید حیات هستند:
1) باید به والدین ثابت کنید که دیگر قصد تکرار چنین عملی را ندارید.
2) چون به خاطر این ظلم، والدین شما آزرده خاطر شده‌اند، بهتر است بیشتر از سابق احترام و ادب و اطاعت را نسبت به ایشان رعایت کنی. که سبب نرم شدن قلب والدین شما می‌شود. نهایتا با کمال خضوع و با توسل و خواهش از درگاه خداوند متعال و ائمه معصومین (ع) از والدینتان بخواهید که شما را مورد بخشش قرار دهند. مطمئن باشید که خدای مهربان قلب پدر و مادر را از جنس مهربانی خویش آفریده است. امکان ندارد فرزندی از آنان عذرخواهی کند و آنها او را نبخشند.
راه های رفع عاق والدین پس از مرگ آنها :
1) واجباتی که از آنها در حال حیات فوت شده مثل نماز و روزه و حج و بدهی‌های آنها ادا گردد.
سفر و گردش,رزرو هتل، اقامتگاه
2) به آنچه وصیت کرده‌اند، عمل شود.
3) آنها را تا آخر عمر نباید فراموش کرد. باید برای‌شان طلب آمرزش و رحمت کرد. به نیابت از آنها صدقه داد. اعمال مستحب به قصد و نیت آنها به جا آورد. هدایای معنوی برای آنها فرستاد.
امام باقر (ع) فرمودند: بنده‌ای که در حیات و زنده بودن پدر و مادرش به حال آنها نیکوکار است. اگر پس از مرگ، آنها را فراموش کند و حقوق و بدهی آنها را ادا نکند و برای آنها طلب رحمت نکند، خداوند او را عاق والدین به شمار می‌آورد. بنده‌ای که در زمان زنده بودن پدر و مادرش به آنها نیکی و احترام و احسان نکرده، عاق والدین می‌باشد، اگر پس از مرگ جبران کند و قرض و بدهی آنها را ادا کند و با دعا و طلب رحمت آنها را یاد کند، خداوند متعال او را نیکوکار، نسبت به پدر و مادرش به شمار می‌آورد و ثبت می‌کند.
روایات زیادی داریم که کسانی که از دنیا می‌روند، از وضع خانواده خود و اعمال خوب و بد آنها آگاهند. از اعمال خوب آنها خوشحال و شاد و از اعمال بد آنها دلگیر می‌شوند، به ویژه درمورد والدین روایت داریم که ارتباط آنها با اعمال فرزندانشان برقرار است. اعمال خوب و بد فرزندان باعث خوشی یا عذاب و ناراحتی آنها در عالم برزخ می شود.
بی توجهی فرزندان و فراموش کردن پدر و مادر پس از مرگ آنها و سهل انگاری در پرداخت حقوقی که در دنیا بر گردن آنها بوده و عمدا یا سهوا پرداخت نکرده‌اند، باعث آزردگی و اذیت شدن و ناراحتی آنها می‌گردد. همین به معنای عاق والدین است. برعکس جبران کوتاهی‌ها، بی‌احترامی‌ها و بی‌توجهی‌هایی که نسبت به پدر و مادر در زمان زنده بودنشان روا داشته شده، اما بعدا جبران شده، باعث شادی و خرسندی آنها در عالم برزخ می‌گردد و موجب می‌شود فرزندانی که در زمان زنده بودنشان عاق آنها بوده‌اند، در اثر نیکی پس از مرگشان، پدر و مادر از آنها راضی شوند و مورد دعای خیر و لطف آنها قرار بگیرند.»
در حديثى از امام باقر (ع) آمده : كسى كه در دوران حيات والدين عاق شود و در دوران پس از مرگ آنها، به آنها نيكوكارى كند عاق محسوب نمى شود. با توجه به كثرت روايات از عقوبت عاق والدين در دنيا اعتبار حديث فوق چقدر است؟ آيا در صورت نيكوكارى عاق والدين بعد از مرگ آنها عقوبتى در انتظار او نيست؟
در برخى روايات آمده است كه برخى فرزندان كه عاق والدين شده اند پس از مرگ والدين به آنها نيكى مى كنند و خيرات و مبرات براى آنها مى فرستند و تقصير خود در زمان حيات آنها را جبران مى كنند و والدين آنها در آن عالم از آنها راضى و خشنود مى شوند. اين روايات با روايات عاق والدين منافاتى ندارد زيرا موضوع عاق والدين در اين روايات مربوط به موردى است كه فرزندان تقصير خود را پس از مرگ جبران نكنند و با جبران تقصير خود پس از مرگ آنها ديگر عاق والدين نمى باشند بلكه مورد رضايت آنها واقع مى شوند.
پس در وجوب احسان به پدر و مادر و نيكى و احترام نسبت به آنها فرقى بين زمان زندگى و حال مرگ آنها نيست. يعنى با مردن حق آنها ساقط نمى گردد و اگر پس از مرگ فراموش شوند و نيكى به آنها و فرستادن هدايا مثل صدقه و فاتحه و خيرات و مبرات ترک شود، عاق والدين محسوب مى شود هر چند در حال زندگى حق آنها ادا شده باشد و مورد احترام و تكريم باشند.
حق والدين پس از مرگ آن است كه اولا، واجباتى كه از آنها در حال حيات فوت شده مثل نماز و روزه و حج و بدهى هاى آنها ادا گردد.
ثانيا، به آن چه وصيت كرده اند عمل شود. ثالثا، آنها را تا آخر عمر نبايد فراموش كرد و بايد برايشان طلب آمرزش و رحمت كرد و به نيابت از آنها صدقه داد و اعمال مستحب به قصد و نيت آنها به جا آورد و هداياى معنوى براى آنها فرستاد.
نتیجه گیری :
اگرچه عاق والدین یکی از گناهان بزرگ است، اما با توبه واقعی و انجام اعمال صالح می‌توان برای جبران آن تلاش کرد. با توجه به اهمیت این موضوع، توصیه می‌شود هر فردی که مرتکب این گناه شده است، هرچه سریع‌تر برای رفع آن اقدام کند.