شیعه نیوز»، سالهاست ایران پذیرای میلیون ها مهاجر افغانستانی است اما بعد از قدرت گرفتن طالبان موج جدیدی از مهاجرت افغان ها به ایران آغاز شد. با ورود مهاجران جدید و مشکلات فراوان در این کشور بوجود آمد.
به گزارش «شیعه نیوز»، مهاجرت حجیم و بدون ضابطه اتباع افغانستان به ایران در دو دوره حمله آمریکا به افغانستان در سال ۱۳۸۰ و به‌ویژه تسلط دوباره طالبان در سال ۱۴۰۰، ابعاد گسترده‌تری به خود گرفت.
آمارهای متفاوتی از تعداد مهاجران افغان در ایران از ۳ تا ۱۰ میلیون نفر ارائه می‌شود، حضور این جمعیت پرشمار در ایران، به‌ویژه با توجه به حضور غیرقانونی بسیاری از آنها و عدم ثبت یا شناسایی‌‌شدنشان، واکنش‌های متفاوتی را در جامعه برانگیخته است؛ برخی معتقدند که باید به هر طریق ممکن این جمعیت مهاجر غیرقانونی از کشور خارج شوند، در حالی که گروهی دیگر با توجه به شرایط حاکم در افغانستانِ تحت حاکمیت طالبان، خواهان میزبانی از جمعیت افغان‌ها تا تأمین امنیت و ارتقای کیفیت زندگی آنان در سرزمین مادری‌شان هستند.
از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران به دلیل سال ها تحریم کشورهای غربی با مشکلات شدید اقتصادی رو به رو است و مهمانان تازه وارد هم بر حجم این مشکلات افزوده است. متاسفانه در ایران بدلیل نقص قوانین مهاجرتی راه کار قانونی برای این مهاجرین وجود ندارد. حتی افرادی که دهه ها قبل به ایران مهاجرت کرده اند نمی دانند برای زندگی قانونی در ایران چه باید کرد. از سوی دیگر برخی جریانات خاص و مشکوک، موجی از افغان ستیزی راه انداخته و بجای آنکه وضع قوانین درست مهاجرت را مطالبه کنند، سعی دارند حتی افغانستانی هایی که در ایران متولد شده و به قوانین این کشور احترام می گذارند را از ایران اخراج کنند.
هدف اصلی این اقدامات ایجاد تنش میان دو دولت و دو ملت ایران و افغانستان است به همین دلیل هم همه باید هوشیار و فقط به دنبال اخبار و منابع موثق باشند و به ویژه مردم ایران و مهاجرین افغانستانی ساکن ایران باید به این موضوع توجه جدی داشته باشند.
قمر تکاوران، نویسنده و پژوهشگر ایرانی حوزه مطالعات مهاجران افغانستانی در ایران، در گفتگوی اختصاصی با شفقنا افغانستان، به تحلیل و بررسی زمینه‌ها و ریشه‌های جریان‌های مهاجرهراسانه و افغان‌ستیزانه در فضای مجازی پرداخت و زمینه این امر را مسائل داخلی و شرایط اقتصادی ایران دانست و اظهار داشت: “مهاجران در ایران یک دیگری هستند که مسائل و مشکلات به گردنشان انداخته می‌شود.”
تکاوران با اشاره به تحولاتی که درباره مهاجران و پناهجویان در کشورهای اروپایی در حال انجام است، جریانات مهاجرهراسانه را مربوط به تمام کشورها دانست و افزود: “همیشه در هرجامعه‌ای افرادی هستند که با ورود و حضور مهاجران مخالفت می‌کنند که عمدتاً هم در دنیا جریانات سیاسی راست افراطی این نوع نگاه را تبلیغ و حمایت می‌کنند.”
تکاوران در ادامه با بیان اینکه “در ایران هم هرازگاهی جریانات مهاجرهراسانه با هیاهوی رسانه‌ای سر بر می‌آورد” زمینه این جریانات را مسائل داخلی و شرایط اقتصادی ایران دانست که مهاجران را به عنوان مقصر اصلی نشان می‌دهند: “نقش مسائل داخلی ایران و مشکلات اقتصادی را نباید نادیده گرفت. درواقع مهاجران در ایران یک دیگری هستند که مسائل و مشکلات به گردنشان انداخته می‌شود. هر مشکلی که پررنگ می‌شود، عده‌ای دنبال مقصر می‌گردند و چه کسی بهتر از مهاجرین افغانستانی که بگوییم تقصیر آن‌هاست. در‌صورتی‌که ریشۀ بسیاری از این مشکلات جای دیگری است. این نکته را هم باید تأکید کنم که آنچه ما در این‌گونه موج‌ها می‌بینیم بیشتر مهاجرستیزی است تا هراس از مهاجر!”
این پژوهشگر حوزه مطالعات مهاجران افغانستانی در ایران، درباره شگردها و شیوه‌های جریانات مهاجرهراسانه که از انتشار وسیع فیلم و خبرهای قدیمی و تکراری استفاده می‌کنند و به تمام جامعه مهاجر تعمیم می‌دهند، گفت: “حالا ممکن است به‌خاطر یک اتفاق واقعی باشد که مثلاً یک مهاجر جرمی را انجام داده یا اینکه اصلاً واقعۀ جدیدی اتفاق نیفتاده و کلیپی قدیمی در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شده و این نوع ابراز نظرها را پررنگ کند. باید توجه کنیم که حتی زمانی که جرمی اتفاق می‌افتد، که به گمان موج اخیر با چنین چیزی شروع شد، نباید به همۀ مهاجرین تعمیم داده شود. کل جمعیت مهاجرین که نباید تاوان جرم یک نفر را بدهند. اگر یک نفر یزدی جرمی مرتکب شود، آیا ما این‌طور نتیجه می‌گیریم که همۀ یزدی‌ها مجرم‌اند؟ این نوع نگاه درست نیست و می‌دانیم که به‌لحاظ آماری درصد جرایم مهاجرین افغانستانی به نسبت جمعیتشان از ایرانی‌ها کمتر است.”
تکاوران موج‌های مهاجرهراسانه را مخرب روابط ایران و افغانستان و تاثیرگذار در شکل‌گیری انگاره‌های منفی مردم دو کشور از هم دانست و اظهار داشت: “این موج‌های رسانه‌ای بر افکار عمومی تأثیر منفی زیادی دارد در هر دو طرف ماجرا؛ یعنی ایرانی به افغانستانی دید منفی پیدا می‌کند و افغانستانی به ایرانی. این احساسات منفی متقابل اگر گسترده شود، همه متضرر خواهند شد.”
این پژوهشگر مسائل اجتماعی با نقد به نحوه نگاه موقتی-مقطعی به موضوع مهاجران در ایران، این مسأله را نیازمند برنامه‌ریزی‌های مطالعاتی برای رسیدن به سیاست‌گذاری مناسب دانست و افزود: “مشکل اینجاست که ما هیچ‌وقت پی حل ریشه‌ای مسئله نبوده‌ایم. همیشه تا این موج‌های رسانه‌ای شدت می‌گیرد، چندتا مصاحبه کار می‌شود، چند مسئول ابراز نظر می‌کنند؛ اما به‌محض فروکش کردن هیاهوی رسانه موضوع از اولویت خارج می‌شود و کسی دنبال پرداختن به مسئلۀ مهاجرین نمی‌رود. اتفاقاً وقتی که هیاهویی نیست، به دور از جو رسانه و احساسات توده‌ای باید به مسئله پرداخت و برای حل آن دنبال طرح و برنامه بود. چند دهه است جمعیت میلیونی مهاجرین افغانستانی اینجا زندگی می‌کنند؛ اما هیچ‌وقت سازوکار و سیاست مشخصی در برابر مهاجرین نداشته‌ایم”.
تکاوران دولت را مسئول جریانات و موج‌های مهاجرهراسانه دانست که باید نسبت به این مسئله چاره‌اندیشی نماید و با نقد به سیاست‌گذاری‌های حوزه مهاجران در دولت‌های پیشین در ایران، ساماندهی مهاجران را مهم‌ترین وظیفه دولت آقای پزشکیان دانست: “تاکنون دولت‌ها سیاست‌های کارسازی در رابطه با مهاجرین نداشته‌اند و طرح‌هایی که در سال‌های اخیر ارائه شده هم سراسر مشکل است. ایران در سال‌های اخیر همواره گفته می‌خواهد مهاجرین را ساماندهی کند. دولت آقای پزشکیان هم ظاهراً همین ساماندهی را مدنظر دارد. ما هیچ‌وقت نفهمیدیم منظور از ساماندهی دقیقاً چیست؟! نه اینکه فقط ما ندانیم، به گمانم در سطوح بالا هم همین است؛ یعنی هنوز نمی‌دانیم مواضع در قبال مهاجرین چیست و دقیقاً چه سیاست‌هایی قرار است دنبال شود”.