شیعه نیوز | بیش از ۷۰,۰۰۰ دانش‌آموز در آلمان در کلاس‌های درس دین اسلام شرکت می‌کنند. با این حال، بررسی ها حاکی از آن است که در بسیاری از مناطق این کشور، این درس همچنان به عنوان یک پروژه آزمایشی ارائه می‌شود.
به گزارش «شیعه نیوز»، در آلمان نزدیک به شش میلیون مسلمان زندگی می‌کنند و حدود یک میلیون دانش‌آموز مسلمان مشمول تحصیل اجباری هستند و تقاضا برای کلاس‌های درس اسلام بسیار زیاد است. طبق ماده ۷ بند ۳ قانون اساسی آلمان، آموزش دین تحت نظارت دولت، با همکاری جوامع دینی و در تطابق با تعالیم و اصول مربوطه قرار دارد. برخی ایالت‌های آلمان، دین اسلام یا تدریس دین اسلام را به عنوان یک درس در مدارس معرفی کرده‌اند، در حالی که در سایر ایالت‌ها پروژه‌های آزمایشی در حال اجرا هستند. در برخی ایالت‌ها هنوز هیچ درسی در خصوص دین اسلام ارائه نمی‌شود.
اما تدریس دین اسلام در ایالت‌های مختلف آلمان چگونه اجرا می‌شود؟ جوامع اسلامی چه نقشی در این موضوع دارند؟ چه تعداد دانش‌آموز در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند و این کلاس‌ها در چه مقاطع تحصیلی و در چه نوع مدارسی ارائه می‌شود؟ انتخاب معلمان چگونه انجام می‌شود و چه کسی مسئول توسعه و تأیید برنامه درسی است؟ آیا تغییرات برنامه‌ریزی‌شده‌ای در ساختار، محتوا یا سازماندهی این درس وجود دارد؟
تدریس دین اسلام با همکاری مسلمانان
در ایالت نیدرزاکسن، تدریس دین اسلام مطابق با قانون مدارس این ایالت ارائه می‌شود. این کلاس‌ها بر اساس اصول جوامع دینی و به عنوان یک مدل انتقالی مشابه با تدریس دین بر اساس اعتقادات مذهبی انجام می‌شود. یک شورای نظارت، متشکل از نمایندگان DITIB و شورای شورا، بر تطابق کلاس‌ها با اصول دینی نظارت دارد و برنامه‌های درسی و مواد آموزشی را تأیید می‌کند.
بر اساس اطلاعاتی که وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به استعلامی از IslamiQ اعلام کرد، در سال تحصیلی ۲۰۲۳/۲۰۲۴ تعداد ۳,۳۶۲ دانش‌آموز در کلاس‌های درس دین اسلام شرکت کردند که در ۴۷ مدرسه دولتی (از جمله ۳۲ مدرسه ابتدایی و سه دبیرستان) و ۱۷ مدرسه آزاد آموزش عمومی ارائه شده اند. در حال حاضر، این درس در مدارس فنی‌وحرفه‌ای ارائه نمی‌شود. معلمان دارای صلاحیت دولتی هستند و دوره‌های آموزشی گسترده‌ای را گذرانده‌اند.
برنامه درسی توسط کمیسیونی که توسط دولت منصوب شده است تهیه می‌شود و شورا به عنوان مشاور عمل می‌کند و تأیید نهایی را انجام می‌دهد. همچنین، شورا مواد آموزشی مجاز را بررسی کرده و مجوز تدریس دینی را به معلمان اعطا می‌کند. طبق گفته وزارت آموزش و پرورش، در حال حاضر هیچ تغییری در ساختار، محتوا یا سازماندهی این درس برنامه‌ریزی نشده است.
تدریس دین اسلام در بادن-وورتمبرگ
برخلاف نیدرزاکسن، تدریس دین اسلام در ایالت بادن-وورتمبرگ تحت نظارت دولتی و از طریق یک مدل بنیاد مناقشه‌برانگیز انجام می‌شود. برای این منظور، یک شورای مدارس سنی، متشکل از نمایندگان جامعه اسلامی بوسنی‌ها و اتحادیه انجمن‌های فرهنگی اسلامی ایالت تشکیل شده است. این مدل بنیاد طبق قرارداد تا سال ۲۰۲۵ در نظر گرفته شده است و مشخص نیست که بعد از آن چه خواهد شد. اتحادیه DITIB و جامعه اسلامی بادن-وورتمبرگ (IGBW) این مدل را غیرقانونی دانسته و از شرکت در بنیاد خودداری کردند. این جوامع دینی می‌گویند: این مدل وظیفه بی‌طرفی دولت را تضعیف کرده و به شدت در آزادی دینی و حق تعیین سرنوشت جوامع دینی دخالت می‌کند.
در حال حاضر، ۱۰,۰۶۰ دانش‌آموز در کلاس‌های درس دین اسلام شرکت می‌کنند.
به دلیل تعداد محدود معلمان مدرس اسلام، تمرکز این برنامه در حال حاضر بر بخش آموزش عمومی است. این برنامه در حال حاضر در ۱۳۸ مدرسه ارائه می‌شود، این اطلاعات توسط وزارت آموزش و پرورش بادن-وورتمبرگ اعلام شده است. یکی از وظایف شورای مدارس سنی، توسعه برنامه درسی است. برنامه‌های آموزشی فعلی مربوط به زمانی است که قبل از تشکیل شورای مدارس سنی تهیه شده‌اند، وزارت آموزش و پرورش در نهایت اعلام کرد.
تدریس دین اسلام در ایالت نوردراین-وستفالن
ایالت نوردراین-وستفالن یکی از ایالت‌هایی است که همراه با بادن-وورتمبرگ از یک پروژه آزمایشی به پروژه دیگری در تدریس دین اسلام منتقل می‌شود. در حال حاضر، تدریس دین اسلام در نوردراین-وستفالن تحت مدل کمیسیون سازماندهی می‌شود. پیش‌تر این مدل به صورت شورا بوده است. همکاری با سازمان‌های اسلامی در کمیسیون تدرس دین اسلام بر اساس قراردادی است که این ایالت با این سازمان‌ها منعقد می‌کند. یکی از شروط انعقاد قرارداد این است که هر سازمان اسلامی باید از نظر استقلال، وابستگی به دولت، رعایت قانون اساسی و داشتن ساختار سازمانی معتبر، شرایط همکاری را فراهم کند. هر سازمان اسلامی باید یک نماینده با دانش‌های الهیات یا تعلیمات دینی را به کمیسیون تدرس دین اسلام اعزام کند. کمیسیون نماینده منافع و نگرانی‌های سازمان‌های اسلامی در مقابل وزارت آموزش و پرورش است، وزارت آموزش و پرورش نوردراین-وستفالن اعلام کرد.
در سال تحصیلی ۲۰۲۳/۲۴، در سراسر ایالت ۲۸,۸۶۰ دانش‌آموز در ۲۴۶ مدرسه در کلاس‌های درس دین اسلام شرکت کردند که توسط ۲۷۱ معلم تدریس شد.
در نوردراین-وستفالن، تدریس دین اسلام در مدارسی که شرایط مادی و انسانی لازم را دارند، ارائه می‌شود. وزارت آموزش و پرورش نوردراین-وستفالن اعلام کرده است که مدارس باید به عنوان مثال، تعداد کافی از فضاها و معلمانی که مجاز به تدریس دین اسلام هستند، داشته باشند.
در حال حاضر، تدریس دین اسلام به صورت علمی ارزیابی می‌شود. پرسش‌نامه‌ای که برای این ارزیابی تهیه شده بود، باعث ایجاد انتقادات زیادی شد. معلمان، دانش‌آموزان و والدین مسلمان نگرانی‌هایی درباره آینده این درس درند. با این حال، وزارت آموزش و پرورش تأکید کرد که تدریس دین اسلام را غیرقابل چشم‌پوشی می‌داند.
DITIB در مقابل ایالت هسن – پایان یک دعوای حقوقی طولانی
از سال تحصیلی ۲۰۱۳/۲۰۱۴، تدریس دین اسلام در ایالت هسن در همکاری با اتحادیه DITIB ایالت هسن انجام می‌شود. با این حال، این تدریس بین سال‌های تحصیلی ۲۰۱۹/۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲/۲۰۲۳ متوقف شده بود. در این دوره، ایالت به عنوان یک جایگزین دولتی، یک درس اسلام را با مسئولیت کامل دولتی ارائه کرد. دلیل اصلی این توقف، تردیدهایی بود که آیا DITIB به اندازه کافی از سازمان دینی دولت ترکیه مستقل است و بنابراین به عنوان یک شریک همکاری مناسب است یا خیر.
در سال ۲۰۲۲، دادگاه اداری ایالت هسن حکم داد که ایالت هسن مجاز به تعلیق تدریس دین اسلام در سطح ایالتی نبوده است. از سال تحصیلی ۲۰۲۲/۲۰۲۳، تدریس دین اسلام با همکاری DITIB مجدداً ارائه شد.
آزمایش درس اسلام دولتی نیز تا ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۶ ادامه خواهد داشت. در سال تحصیلی جاری، در مجموع ۳,۷۱۳ دانش‌آموز برای تدریس دین اسلام در همکاری با DITIB هسن (IRU DITIB Hessen) و درس اسلام به عنوان یک پروژه آزمایشی (ISU) ثبت‌نام کردند. این کلاس‌ها در مجموع در ۴۸ مدرسه ارائه شد. "در ۲۸ مدرسه (۲۳ مدرسه ابتدایی و ۵ مدرسه متوسطه)، IRU-DITIB هسن ارائه می‌شود.
ISU در ۲۰ مدرسه (۱۵ مدرسه ابتدایی و ۵ مدرسه متوسطه) ارائه می‌شود، در پاسخ به استعلام اعلام شد. جوامع دینی اسلامی، در این مورد DITIB، در انتخاب معلمان و توسعه برنامه درسی نقش دارند. در حال حاضر هیچ تغییری در ساختار، محتوا یا سازماندهی تدریس دین اسلام برنامه‌ریزی نشده است.
آموزش تحت مسئولیت دولتی
در ایالت بایرن، درس دین اسلام به معنای حقوقی در قانون اساسی ارائه نمی‌شود. به جای آن، در سال ۲۰۲۱، درس «آموزش اسلامی» به عنوان یک درس انتخابی جدید معرفی شد که به عنوان جایگزین درس اخلاق می‌تواند انتخاب شود. این درس کاملاً تحت مسئولیت دولت قرار دارد، زیرا هیچ سازمان اسلامی در آلمان به طور کامل ویژگی‌های قانونی یک جامعه دینی را ندارد. بر اساس اطلاعاتی که وزارت آموزش و پرورش بایرن در پاسخ به استعلام IslamiQ اعلام کرد، آموزش اسلامی بر اساس یک مفهوم غیرمذهبی استوار است که محتوای مربوط به شناخت اسلام و ارزش‌های دینی را با اصول قانون اساسی ترکیب می‌کند.
در سال تحصیلی ۲۰۲۳/۲۰۲۴، حدود ۲۱ هزار دانش‌آموز در این درس شرکت کردند که در حدود ۴۱۰ مدرسه آموزش عمومی، از جمله ۲۶۰ مدرسه ابتدایی، ۱۳۰ مدرسه متوسطه، ۱۰ مدرسه فنی‌وحرفه‌ای و چندین مدرسه دیگر، ارائه شد. معلمان این درس باید صلاحیت تدریس یا یک مدرک تحصیلی مشابه داشته باشند و استفاده از امامان به عنوان معلم در این درس، طبق اعلام وزارتخانه، ممنوع است.
در ایالت شلسویگ-هولشتاین نیز درس دین اسلام مطابق با ماده ۷ بند ۳ قانون اساسی ارائه نمی‌شود، اما بیش از ده سال است که در چندین مدرسه ابتدایی، دروسی مربوط به شناخت اسلام ارائه می‌شود. شرکت در این درس‌ها اختیاری و بدون نمره است. در سال تحصیلی ۲۰۲۳/۲۴، ۱,۰۸۴ دانش‌آموز در ۱۱ مدرسه در این درس‌ها شرکت کردند. معلمان این درس‌ها مسلمانانی هستند که در استخدام دولت هستند و یک دوره آموزش دو ساله را می‌گذرانند. برنامه درسی با مشارکت مشورتی نمایندگان مسلمان تهیه شده است. گفتگوهای جاری با انجمن‌های اسلامی برای معرفی درس دین اسلام در آینده ادامه دارد.
آموزش اسلام در زارلند و راینلاند-فالتس
از سال تحصیلی ۲۰۱۵/۱۶، یک پروژه آزمایشی دیگر در مدارس ابتدایی زارلند انجام می‌شود. این درس مذهبی به زبان آلمانی تدریس می‌شود و هدف آن ترویج گفتگوی بین ادیان و تقویت مهارت‌های بین‌فرهنگی است. این درس تحت نظارت دولت است و برای دانش‌آموزان ثبت‌نام شده اجباری است. در سال تحصیلی ۲۰۲۳/۲۴، ۴۱۴ دانش‌آموز در این درس شرکت کردند و تعداد شرکت‌کنندگان در حال افزایش است. درس دین اسلام در چهار مدرسه ابتدایی برای دانش‌آموزان کلاس‌های ۱ تا ۴ ارائه می‌شود. معلمان این درس‌ها مسلمان و در سیستم آموزش زارلند مشغول به کار هستند و سازمان‌های اسلامی نیز می‌توانند معلمان را پیشنهاد دهند. توسعه برنامه درسی در همکاری با شش سازمان اسلامی در گروه کاری IRIS انجام می‌شود. در حال حاضر، هیچ تغییر برنامه‌ریزی‌شده‌ای وجود ندارد، اما پروژه آزمایشی تا سال ۲۰۲۳ به مدت چهار سال تمدید شده و یک گروه کنفرانس تخصصی برای توسعه بیشتر درس ایجاد شده است.
در راینلاند-فالتس نیز، درس دین اسلام بدون مشارکت نمایندگان مسلمان در حال آزمایش است. در سال تحصیلی جاری، ۲,۶۳۸ دانش‌آموز در ۳۱ مدرسه (۲۵ مدرسه ابتدایی، یک مدرسه فنی‌وحرفه‌ای، سه دبیرستان و دو مدرسه جامع) در این پروژه آزمایشی شرکت کردند. به منظور سرمایه‌گذاری در آموزش بلندمدت معلمان، این ایالت قصد دارد یک کرسی الهیات اسلامی در دانشگاه کوبلنز تأسیس کند. وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد که برنامه درسی برای این پروژه آزمایشی بدون همکاری با جوامع دینی اسلامی تهیه شده است. برنامه‌های درسی آینده و چارچوب‌های حقوقی و اداری پس از توافق بر روی یک قرارداد دولتی بین ایالت و مسلمانان تنظیم خواهند شد.
وضعیت در سایر ایالت‌ها چگونه است؟
در برلین، از سال ۲۰۰۱ درس دین اسلام وجود دارد. این درس توسط «فدراسیون اسلامی برلین» (IFB) به طور مستقل برای بیش از ۵ هزار دانش‌آموز ارائه می‌شود. در حالی که در هامبورگ و برمن یک درس «دین برای همه» ارائه می‌شود، در ایالت‌های زاکسن، زاکسن-آنهالت، تورینگن و مکلنبورگ-فورپومرن، هیچ درس دین اسلام ارائه نمی‌شود و هیچ تغییری نیز در این زمینه برنامه‌ریزی نشده است.