نگاهی به مناسک حج و مشابه آن در ادیان و مذاهب

شیعه نیوز | «حج» در ادیان و مذاهب توحیدی و غیرتوحیدی جایگاه ویژه ای دارد که پیروان آنها مناسکی مشابه حج را انجام می دهد که با گذشت زمان دستخوش تغییرات شده است.

به گزارش «شیعه نیوز»، کلمه «حج» مربوط به سفر سالانه مسلمانان به مکه مکرمه در ماه ذی الحجه است، اما بسیاری از ادیان و مذاهب مناسکی شبیه به حج دارند.

مسلمانان به جز حج دو گردهمایی گسترده دیگر نیز دارد که یکی در زمان مشخص در عراق و دیگری در زمان دیگری در بنگلادش است.

در اینجا نگاهی به مناسک حج و مشابه آن در ادیان و مذاهب مختلف خواهیم داشت.

اسلام

میلیون‌ها مسلمان از سراسر جهان هر ساله در مکه مکرمه در عربستان سعودی گرد هم می آیند تا در ماه ذی الحجه در تقویم هجری قمری مراسم حج را به جای آورند.مناسک حج از روز هشتم ماه ذی الحجه روز ترویه با احرام حجاج در شهر مکه مکرمه آغاز می شود و پس از طواف خانه خدا به منا حرکت می کنند و در روز عرفه در صحرای عرفه بیتوته می کنند، پس از غروب روز نهم در عرفات به سمت مشعر راهی می شود و پس از طلوع آفتاب روز دهم ذی الحجه به رمی جمرات در منا می روند.

سپس برای زدن جمره عقبه با هفت عدد ریگ، با انجام پنج عمل به مکه مکرمه برمی گردد و پس از انجام طواف وداع، مشاعر مقدس را ترک می کنند.

با این وجود، اگرچه حج مکه بین همه مسلمانان، سنی ها و شیعیان مشترک است، زیارت اربعین برای شیعیان بسیار مهم است، زیرا سالانه میلیون ها نفر به سمت حرم امام حسین(ع) در شهر کربلای عراق می روند تا اربعین حسینی را برگزار کنند.

همچنین در دسامبر هر سال از سال 1966، میلیون ها مسلمان سالانه در بیسوا در منطقه تونگی در سواحل رودخانه توراگ در خارج از داکا پایتخت بنگلادش، گرد هم می آیند، جایی که هرگونه بحث سیاسی ممنوع است و سخنرانی های بسیاری در این نشست درباره صلح جهانی انجام می شود.

مسیحیت

اگرچه هیچ متنی در کتاب مقدس وجود ندارد که به هر نوع زیارت از اماکن مقدس توصیه کند، اما مسیحیان به چندین مکان که تأثیر مذهبی و تاریخی برای آنها دارد، مانند کلیسای المهد در فلسطین، زادگاه مسیح و رودخانه اردن در اردن می آیند.

مسیحیان نیز همانند یهود در آیین خود راه و روش‌های متعددی را پیموده‌اند که زاییده خیالات و تصورات آنهاست. مسیحیان به فرقه های گوناگونی تقسیم شده اند و هر فرقه ای از آنان طریقه خاصی را در حج و مراسم و آداب ویژه آن، اتخاذ کرده است.

انجیل، اعیاد دینی همچون عید «فصح» و «عید قیامت» و «عید المیلاد» و «عید فطاس» را به آنان اختصاص داده و اعیادشان بیشتر با مراسم و آدابی شبیه حج همراه است.

در انجیل واژه ای با عنوان حج وجود ندارد، بلکه تنها از اعیادی نام برده می شود که در آن به جشن و شادی می پردازند. اما در خصوص حج و آیین مسیحیت می توان گفت که حضرت عیسی(ع) نیز از جمله پیامبرانی بود که به ندای حضرت ابراهیم(ع) پاسخ داد و به امر خداوند آهنگ حج کرد. زیرا حضرت عیسی(ع) می دانست ندای ابراهیم جهانشمول است و به شریعت خاص اختصاص ندارد، بلکه شامل همه ادیان آسمانی و همه پیامبران و مرسلین است و تکلیفی برای همه مکلفان. برهمین اساس، حج حضرت عیسی(ع) نیز مخالف حج پیامبران دیگر نیست.

یهودیت

براساس باور یهودیان، حج شامل زیارت از بیت المقدس به ویژه دیوار براق یا دیوار غربی است که بنا به اعتقاد آنها، همان چیزی است که از معبد سلیمان باقی مانده است و بازدید از صندوق عهد یا تابوت عهد در بیت المقدس است که صندوقی است که در عهد عتیق(تورات) در کتاب خروج آمده است که حاوی دو لوح سنگی بود که 10 فرمان خدا به موسی روی آن نوشته شده بود.

یهود همانند اسلام و سایر ادیان توحیدی و غیر توحیدی، حج را به عنوان یک عبادت با آثار مادی و معنوی می بیند، تفاوت در ماهیت این عبادت و آداب و اعمال و شعائر و مکان و زمان آن است.

یهودیان به اشکال مختلف با نوعی از مراسم حج سروکار دارند و به این منظور رهسپار اماکن متعددی می شوند. هر فرقه ای راه ویژه ای برای خود برگزیده است. اماکن حج متعدد شده و کوچ یهودیان در اعیاد سالانه به نقاط مختلف بوده و هر مکان عبادتی را با عنوان «بیت» می نامیده اند که در زمان‌های مختلف محل برگزاری حج آنان بوده است; مثلا در «بیت المقدس» «بیت ایل» «بیت آون» که در نزدیکی بیت ایل بوده و «بیت اصل» در یهودا و «بیت حور» نزدیکی قدس و «بیت هاجن» در جایگاه تولد عیسی(علیه السلام)در «بیت لحم» و «بیت هاشطه» و سایر بیوت

یهودیان زمان‌هایی که حج ادا می کنند، همزمان با اعیاد آنها و در سه زمان است. عید فصح، عید حصاد یا اسابیع، عید ظل یا سرکوت است. موسم‌های سه گانه یادشده را سه عید می نامند که حج در آنها مستحب است و با صدقات بسیاری همراه است.

هندوئیسم

هندوئیسم با قدمتی سه هزار ساله و میلیون‌ها پیرو، پس از مسیحیت و اسلام، قرار دارد. 1.2 میلیارد هندوستانی پیرو آیین هندو و نزدیک به 30 میلیون نفر در کشورهای دیگر پیرو این آیین هستند.

«کومبه میلا» جشنواره ای در هند است که طی آن زائران هندو بین ژانویه تا فوریه به مکان های مختلف در امتداد رودخانه گنگ به ویژه شهر الله آباد می روند تا در مراسم حمام کردن مخصوص که هر 3 سال یکبار برگزار می شود، شرکت کنند.

کومبه میلا به عنوان «بزرگ‌ترین گردهمایی مذهبی در جهان با شرکت تقریباً 60 تا 70 میلیون نفر شناخته می شود.

بودائیسم

آئین حج در بودا، یک فریضه یا تکلیف یا مناسک دینی نیست، بودایی‌ها مراسم سفر جمعی و بازدید از اماکن مقدس را سال‌ها پس از مرگ بودا آغاز کردند.

مکان‌های مقدس آنها مانند «لومبینی» زادگاه بودا؛ «بوده گایا» در نپال جایی که بودا مدت هفت شبانه روز زیر درخت انجیری ریاضت کشیده تا اینکه به حقیقت دست یافت، مکان دیگر «سارنات» در هند جایی که برای اولین بار در آنجا تدریس کرد، و «کوشیناره »در هند که مرقد اوست، است.

شینتوئیسم

آیین شینتو برخلاف ادیان ابراهیمی کتاب مقدسی ندارد. این آئین ایزدبانوی خورشید به نام اماتراسو را نگهبان سرزمین اجدادی می‌داند و خاندان امپراتوری را از نسل این خدا و تجسم وی می‌شمارد.

میلیون‌ها نفر از پیروان شینتو هر ساله به معبد بزرگ آیسه می‌روند که یکی از مقدس‌ترین مکان‌های مذهب شینتو در ژاپن است، آیسه مکان تجمع بیش از 100 معبد مانند نایکو است که به اماتراسوا الهه خورشید اختصاص دارد

سیک

سیک‌ها، گروهی قومی-مذهبی هند و اروپایی پیرو آیین سیک هستند که بر پایه هندوایسم باستان و یکتاپرستی است که در سده ۱۵ میلادی در منطقه پنجاب در شمال شبه‌قاره هند توسط گورو نانک پدید آمد.

دربار صاحب یا معبد طلایی مقدس ترین معبد سیک ها است که در شهر ایمریتسار هند قرار دارد و سالانه هزاران نفر از پیروان این آیین به آن سفر می کنند. این پرستشگاه را «گورو رام داس»، چهارمین پیشوای مذهبی سیک‌ها، بنیان نهاد.