شیعه نیوز | روزنامه پیام ما نوشت: مرد کفن پوشیده است و روی کفن سفیدش نوشته «اردکان هوا ندارد.» هفتهٔ گذشته این شهر صنعتی مرکز ایران شاهد سه روز تجمع و اعتراض مردمی به آلودگی هوا بود؛ تجمعی بی‌سابقه. آن‌هم در روزهایی که بسیاری دیگر از شهرهای ایران غرق در سیاهی بودند و شاخص آلودگی در بسیاری از آنها مرز خطرناک را رد کرده بود. نفس اردکانی‌ها اما بند آمد و خبر جدی شدن ساخت فازهای جدید کارخانجات فولاد، کاشی و شیشه عرصه را بیش‌ازپیش بر آنها تنگ کرد.
به گزارش «شیعه نیوز»، آنها سه روز صبح و عصر در خیابان حاضر شدند تا صدایشان به گوش همه برسد، صدای آنها که نفس تنگ و بیماری امانشان را بریده. بااین‌حال، فعالان محیط زیست منطقه می‌گویند گوش شنوایی نیست و با اینکه آنها درخواست کرده‌اند تا در عرصه‌ای جدید و در فاصلهٔ ۵۰ کیلومتری از شهر صنایع جدید بارگذاری شود، اما همهٔ اینها در حد حرف باقی مانده است و مسئولان به مردان و زنانی که سه روز را در خیابان گذرانده‌اند، توجهی نمی‌کنند.
از پنج ماه قبل که سرطان، پسر ۱۴ساله‌اش را از او گرفت تا حالا نتوانسته سر کار برود. «حسین‌پور» فرزندش را با سرطان از دست داده و در تمام مراحل درمان به او گفتند که آلودگی هوا عامل و بعد تشدیدکنندهٔ بیماری فرزندش بوده است. او که ماه‌ها برای شیمی‌درمانی از اردکان به یزد می‌رفته، در بیمارستان‌های آنجا هم تعداد بسیاری از همشهریانش را دیده که برای درمان سرطان راهی مرکز استان شده‌اند. «فاصلهٔ ما تا کارخانهٔ شیشه‌سازی چند کیلومتر بیشتر نیست. ما سال‌هاست که آلودگی تولید شیشه را تحمل کردیم. در محل ما چندین و چند بیمار سرطانی زندگی می‌کند. چطور ممکن است این تعداد بیمار سرطانی در یک منطقه زندگی کنند؟» غم از دست دادن فرزند برای او چنان بزرگ است که ماه‌هاست خانه‌نشینش شده، اما می‌گوید به‌همراه مردم برای تجمع به خیابان رفته تا شاید کسی صدایشان را بشنود. «تابستان امسال دکتر در یزد بعد از آنکه غده را از دست پسرم درآورد گفت در آلودگی اردکان نمانید. ما کجا می‌توانستیم برویم؟ هیچ‌کجا. اینجا خانهٔ ماست. خانه‌ای که آلوده‌اش کرده‌اند. عزیزانمان می‌میرند و کاری از دستمان برنمی‌آید.»
آنها روی پرده نوشته‌اند: «نفس کشیدن حق ماست». «جواد» اما می‌گوید «کدام حق؟ حقی که به ما نمی‌دهند؟» او در آستانهٔ چهل‌سالگی مغازه‌دار است و در تمام سال‌های گذشته روند بدتر شدن هوا و بی‌اثر بودن رشد صنایع در وضعیت شهر را دیده است. «صنعت به اینجا آمده اما چه اثری بر زندگی مردم گذاشته؟ این شهر چه رشدی داشته؟ آیا پیشرفت کرده؟ فقط جمعیتش افزایش پیدا کرده است.» مادر «مریم» هم در سال‌های اخیر بیماری تنفسی گرفته و با سرفه‌های ممتد می‌گوید «ما اینجا برای درمان این سرفه‌ها هم امکانات کافی نداریم». زن در آستانهٔ هفتادسالگی است و می‌گوید «نفس کشیدن حق ماست، حق همهٔ مردم ایران. چرا بیشتر شهرهای کشور آلوده است و برای هیچ‌کس مهم نیست؟ مگر مسئولان در این هوا نفس نمی‌کشند؟»
از تعویض فیلتر ماهانه به تعویض پارچهٔ داخل فیلتر رسیدیم
«محمد» سال‌های تغییر اردکان را به‌خوبی در یاد دارد. وقتی صنایع در دو دههٔ گذشته یکی‌یکی اطراف شهر را گرفتند و دشت یزد-اردکان پر شد از کارخانه‌های بزرگ و کوچک. آن سال‌ها جمعیت زیادی برای کار به اردکان سرازیر شدند. «هرکس در حیاط خانه‌اش یک اتاق ساخت و به افرادی که برای کار آمده بودند، اجاره داد. چه کسی می‌دانست این صنایع بلای جان ما خواهند شد، نه روزی‌رسان.» او از اواخر دههٔ ۸۰ به کارخانهٔ شیشه‌سازی اردکان رفت و تا سال ۹۴ در آنجا مشغول به کار بود. آن سال‌ها هواکش کارخانه ۴۲ فیلتر داشت که هرماه تعویض می‌کردند و با دلار ارزان آن زمان مبلغ هشت میلیارد تومان هزینه برای کارخانه به‌دنبال داشت «بعد از مدتی که هزینه بالا رفت، مهندس‌ها گفتند چرا فیلتر را عوض کنیم؟ فقط پارچهٔ داخل فیلتر را عوض کنیم. هزینهٔ این کار سه میلیارد تومان شد. بعد از مدتی گفتند پارچه هم نیاز نیست وارداتی باشد. از همین تنظیف‌های داخلی استفاده کنید. مگر این تنظیف‌ها فیلتر آلودگی هستند؟ دیگر برایشان مهم نبود. بعد از خراب شدن فیلترها هم تعدادشان را از ۴۲ به ۳۱ فیلتر کاهش دادند. من از سال ۹۴ تاکنون از وضعیت آنجا بی‌خبرم. اما روند کار حتماً بدتر از گذشته شده است.»
او می‌خندد و می‌گوید اگر کسی به من بگوید حتی همان ۳۱ فیلتر هم دیگر وجود ندارد، تعجب نمی‌کنم. «تعجبی هم ندارد. این کارخانه در فاصلهٔ سه-چهار کیلومتری شهر است. حالا وضعیت سایر صنایع را ببینید. آن همه کارخانهٔ کاشی‌سازی، کارخانهٔ فولاد و … که همه می‌خواهند فاز دوم داشته باشند.»
پنج دی‌ماه و در‌حالی‌که تجمع مردمی علیه این وضعیت شروع شده بود «حسین سبزواری»، فرماندار اردکان، به صداوسیما گفت «اردکان در سال ۱۴۰۱ نزدیک به صد روز آلوده را پشت سر گذاشت و مردم انتظار دارند اقدامی در قبال صنایع آلاینده انجام بگیرد. در ۴۰ روز اخیر نزدیک به ۸۰ مورد پایش و پیگیری صنایع آلاینده صورت گرفته است که دو مورد به مراجع قضایی معرفی شده‌اند و به ۵۰ واحد هم اخطار داده شده است.» او همچنین تأکید کرده بود که مجوز جدیدی برای فعالیت صادر نشده است و با پیگیری استاندار و نمایندهٔ اردکان، حریم محیط زیستی برای اردکان و شهرهای اطراف آن نظیر احمدآباد تعریف شده که البته طرحی بلندمدت است. بر این اساس، پهنهٔ جدید صنعتی در ۴۰ کیلومتری شهرهای سکونتی دایر می‌شود تا صنایع آلاینده از محور عقدا-اردکان خارج شوند و به این پهنه بروند. «صنایع طی ۳۰ سال در این محور مستقر شده و انتقال آنها قطعاً تصمیم یک شب و یک سال و دوسال نیست و به‌مرور زمان باید به بخش‌های جدید منتقل شوند تا مشکل آلودگی هوا پایان یابد. مشارکت جدید صنایع در تأمین زیرساخت‌ها خصوصاً مراکز درمانی برای درمان بیماری‌هایی نظیر تنفسی می‌تواند بخشی از درد‌های مردم را بکاهد.»
دو روز قبل هم «سید جلال موسوی»، رئیس ادارهٔ حفاظت محیط زیست اردکان از توقف بخش آلایندهٔ دو واحد کاشی در این شهرستان تا رفع کامل آلودگی و برطرف کردن نواقص آن خبر داد، اما تاکنون هیچ‌کدام از این خبرها برای اردکانی‌ها چندان خبر خوشایندی نبوده است.
پهنهٔ جدید بارگذاری کنید
سه روز، صبح تا شب را بسیاری از اردکانی‌ها در خیابان گذراندند، با یک خواستهٔ مشخص: صنایع جدید بارگذاری نشود و فکری برای آلودگی صنایع فعلی کنند.
تجمعاتی از این دست به‌گفتهٔ «محمد سپهری»، دبیر انجمن دوستداران محیط زیست اردکان، پیش‌ازاین هم در سال‌های گذشته انجام گرفته بود، اما تجمع هفتهٔ اخیر بسیار بزر‌گتر بود. «دشت یزد-اردکان، از شیرکوه آغاز می‌شود و ۸۰ درصد صنایع و جمعیت استان را در خود جای داده است. ما در طول سال هیچ روزی هوای سالم نداریم. حالا در این شرایط می‌خواهند مجوز فاز دوم بسیاری از این صنایع را صادر کنند. چطور استانداران شرایط این منطقه را نمی‌بینند؟»
آنها بارها طومارهایی خطاب به ریاست‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و سایر ارگان‌های ذی‌ربط نوشته‌اند، اما بی‌نتیجه بوده و حالا در طومار جدیدی نوشته‌اند «احداث نیروگاه دوم سیکل ترکیبی، تکمیل زنجیرهٔ تولید فولاد از گندله تا ورق‌سازی، کورهٔ دوم شیشه‌سازی، توسعهٔ فولاد ذوب اردکان، چندین سنگ‌شکن در جادهٔ چک‌چک و توسعهٔ صنایع فولادی و کاشی دیگر که متأسفانه با موافقت مسئولان همراه بوده، یا بدون موافقت اقدام نموده‌اند تا بعداً با روش‌های قانونی دولت را در عمل انجام‌شده قرار دهند و مجوز اخذ کنند، باعث نگرانی ماست.» به‌گفتهٔ او، در حال حاضر ساخت یک نیروگاه جدید که در دست اجراست هم نگرانی آنها را افزایش داده است. «ما از توسعه در اردکان چه دیدیم؟ این شهر فقط افراد را برای کار جذب کرد، بدون آنکه تغییری در شرایط زندگی مردم ایجاد شود. افزایش جمعیت باعث شد ما در حال حاضر مدرسه برای حضور بچه‌ها نداریم و دانش‌آموزان در کانکس درس می‌خوانند. بیمارستان و مراکز درمانی کافی نیست. فقط گرانی و آلودگی سهم مردم اینجا از توسعه است.»
سپهری از تلاش سال‌های اخیر برای انتقال صنایع به پهنهٔ «جادهٔ چوپانان» می‌گوید و از اینکه این منطقه ۵۰ کیلومتر با شهر فاصله دارد و کوه نمی‌گذارد که آلودگی به اردکان برسد. «در کارخانه‌های اطراف شهر ۱۰۸ سنگ‌شکن وجود دارد که مواد اولیه را پودر می‌کند. می‌دانید این سنگ‌شکن‌ها چه میزان آلودگی تولید می‌کنند؟»
سامانهٔ پایش کیفی هوا، روز گذشته و در زمان نگارش این گزارش، شاخص آلودگی اردکان را ۱۰۸ نشان می‌داد و این درحالی بود که ایستگاه هندیجان با ۱۵۶، ایستگاه اهواز-حفاری با ۱۵۲، ایستگاه قرچک با ۱۶۴، ایستگاه بهارستان با ۱۷۰، ایستگاه شهرداری منطقهٔ چهار با ۱۶۰، ایستگاه البرز-ساوجبلاغ با ۱۶۰ و ایستگاه لواسانات با ۱۵۸ آلوده‌ترین مناطق کشور بودند. مناطقی ناسالم برای همهٔ افراد. در روزهای اخیر شش شهر استان تهران در وضعیت قرمز بودند و شاخص هوای اصفهان، روز گذشته با میانگین ۱۳۷ وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و زرین‌شهر با ۱۵۶ AQI قرمز و ناسالم برای عموم را نشان می‌داد. این تنها بخشی از روزهای ابتدایی زمستان کشور بوده است؛ زمستانی بدون بارش برف و باران و لبریز از آلودگی‌هایی که بسیاری از استان‌های کشور را درگیر کرده است و چندباری هم باعث اعتراضاتی مانند اعتراض مردم اردکان شده. مردمی که می‌گویند نفس کشیدن حق ابتدایی آنهاست و حتی این حق را هم از آنها دریغ کرده‌اند.