کربلا یا عرفات، خداوند به کدامیک نظر دارد؟

به گزارش «شیعه نیوز» ، آیت الله شیخ صالح کمیلی از شاگردان مرحوم‌هاشم حداد اهمیت این روز و دعا در آن را در گفت‌وگو با مرکز خبر حوزه، به بحث نشسته است.

* به عنوان اولین سئوال از آنجایی که عرفه روز دعاست بفرمایید حقیقت دعا چیست و چگونه دعا کنیم ؟

در مسئله دعا سه عنوان، قابل توجه می‌باشد: «داعی»، «دعا» و «مدعو»؛ "داعی" دعا کننده است و "مدعو" خدا است و "دعا" متنی است که داعی با آن متن آشنا شده و آن متن را می‌خواند و بواسطه آن با خدا ارتباط بر قرار می‌کند، اولین چیزی که "داعی" باید متوجه آن باشد، شناخت مخاطب خود است و باید شناختی از صفات و اسما الهی داشته باشد و او را با طهارت و خضوع و خشوع و آمادگی کامل یاد کند و این شناخت، گاهی جنبه علمی دارد و مبدأ عالم را با دلایل علمی و فلسفه و حکمت و راههای دیگر شناخته و اثبات کرده است و گاهی این شناخت شناخت عینی است، یعنی علمی را یافته که در ذات و عین او تحقق پیدا کند و آن زمانی است که آن شناخت در قلب و باطن او اثر خود را بگذارد و نوعی شناخت نوری و اشراقی در او بوجود بیاید؛ اما راجع به متن دعا باید از متونی استفاده کرد که معتبر باشد و از ادعیه مأثوره باشد و شخص دعا کننده باید خود سازی با دعای در وجودش محقق شده و مهذب و مودب باشد و وقتی دعا می‌کند با معرفت و شناخت و حضور قلب در محضر ربوبی حاضر باشد.

*در مناسبت‌های مختلف توجه و توسل به امام حسین علیه السلام مورد تأکید روایات و منابع دینی است و حتی یکی از اعمال مستحبه روز عرفه زیارت امام حسین علیه السلام است آیا می‌توانید علت آن را بیان کنید ؟

در روایت آمده است عبد اللَّه بن مسكان، از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است كه فرمود: خداوند تبارك و تعالى پيش از آنكه به اهل عرفات تجلى كند، به زائران قبر حسين عليه السّلام جلوه مى‏فرمايد و خواسته‏هاى آنان را برآورده مى‏سازد و گناهانشان را مى‏آمرزد و شفاعت آنان را در باره ديگران مى‏پذيرد، و در مرحله بعد به اهل عرفات مى‏پردازد و با آنان نيز چنين مى‏كند. عبد اللَّه بن هلال مى‏گويد: به حضرت امام صادق عليه السّلام عرض كردم: فدايت گردم! كمترين ثوابى كه براى زيارت‏كننده قبر حسين عليه السّلام منظور شده است، چيست؟

حضرت فرمود: اى عبد اللَّه! كمترين ثوابى كه براى او منظور شده اين است كه خداوند از جان و مال او محافظت مى‏كند، تا هنگامى كه او را به خانواده‏اش بازگرداند، و چون روز قيامت فرا رسد بيشتر از اين در محافظت خداوند خواهد بود [1] ؛ در این باب روایات فراوانی می‌توان مشاهده کرد- علت این است که امام حسین‌(علیه السلام) هر چه داشت در راه خدا بذل کرد و از آنجا که امام حسین علیه السلام «باب الله» است و این کلام مشهور است «كُلُّهم سُفُن النجاة و سَفينه الحسين اَسرع» همه‏ى امام‏ها كشتى نجاتند، اما كشتى امام حسين‌(علیه السلام) تندتر مى‏رود. «كُلّهم بابُ الله و بابُ الحسين أَوسع» اولياء خدا همه درگاه لطف هستند، ولى درگاه حسين (علیه السلام) وسيع‏تر است‏ [2] توسل به آن حضرت، انسان را به خدا نزدیک می‌کند و در دستورات اهل عرفان آمده است؛ که اگر سالکین الی الله بخواهند راه میانبر در سیر و سلوک را بپیمایند، باید از راه امام حسین علیه السلام وارد بشوند.

در احوالات مرحوم میرزا علی قاضی نقل شده است، ایشان در موضوع توسل به آن حضرت الگو بوده اند و هرگاه از نجف به کربلا می‌آمدند دور صحن حسینی طواف می‌نمودند و در مکان‌های مختلف صحن مطهر نماز و دعا می‌خواند و به آن حضرت فراوان توسل می‌کردند.

* عرفه به نوعی با امام حسین علیه السلام گره خورده است، چگونه است که حسین باب معارف توحیدی است ؟

در میان ائمه‌(علیه السلام) امام حسین علیه السلام مختص به خصوصیاتی است که سایر ائمه‌(علیه السلام) این امتیازات را ندارند - در روایت است «أَنَّ اللَّهَ عَوَّضَ الْحُسَيْنَ ع مِنْ قَتْلِهِ أَرْبَعَ خِصَالٍ جَعَلَ الشِّفَاءَ فِي تُرْبَتِهِ وَ إِجَابَةَ الدُّعَاءِ تَحْتَ قُبَّتِهِ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ وَ أَنْ لَا تُعَدَّ أَيَّامُ زَائِرِيهِ مِنْ أَعْمَارِهِمْ» [3] - خداوند شفا را در تربت او قرار داده و استجابت دعا تحت قبه حسینی را تضمین کرده و نسل ائمه‌(علیه السلام) را در ذریه او قرار داد ؛ با در نظر گرفتن این خصوصیات می‌بینم امام حسین علیه السلام امتیازات فراوانی دارد، با خصوصیات خاص ایشان می‌توان فهمید که او منحصر به فرد است و هر چه داشت در راه خدا نثار کرد، لذا مرحوم ملکی در المراقبات می‌فرمایند : اگر کسی بپرسد چرا این همه فضیلت به زیارت امام حسین اختصاص دارد ؟ در جواب می‌گوییم : از آنجا که امام حسین علیه السلام هر چه داشت در راه خدا نثار کرد، خدا برای آن همه ایثار این ثواب‌ها را برای زوّار آن حضرت مهیا کرده است.

* توصیه ای راجع به استفاده از ایام عرفه دارید ؟

از آنجا که عرفه از معرفت و شناختن ناشی است لذا سالکین الی الله زمانی که وارد این روز مقدس می‌شوند، باید فراموش نکنند این زمان، فضای مقدسی دارد و باید از حریم این فضا و قدسیت آن بهره وافر ببرد و راه آن مشغول کردن خود به ادعیه است تفکر و امعان نظر در مفاهیم دعای عرفه و قدسیت این روز شریف، سالک را وادار می‌کند توجه و عنایت بیشتری به این روز شریف داشته باشد و از اعمال و اوراد این روز بهره بیشتری ببرد.

* لطفاً از احوالات مرحوم حداد و دیگر بزرگان در روز عرفه بگویید ؟

مرحوم حداد در مسئله مناجات بسیار کتوم بودند و به حقیقت ، سرّ دعا را دریافته بودند و با خدا نجوای قلبی داشتند و آه و ناله او در درون بود، اگر کسی می‌خواست متوجه این حالات باشد، باید از خواص یاران ایشان می‌بود، حتی خانواده و فرزندانش از مقامات عرفانی او آگاهی نداشتند و تعجب می‌کردند؛ چرا علمای بزرگ به دیدن ایشان می‌آیند و از او احترام و تجلیل می‌کنند و تنها افراد خواص بودند که او را می‌شناختند و می‌دانستند او از مقربان الهی است، بنده 24 سال ملازم ایشان بودم و می‌دیدم ساعت‌ها قبل از اذان صبح قیام لیل داشتند و مشغول نماز شب و تلاوت آیات قرآنی هستند و با خشوع و صدای حزین تلاوت کتاب می‌نمودند و دعای « يَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ الْمَكَارِهِ....» [4] را که دعای سریع الاجابه ای است و از امام سجاد نقل شده است را مکرر از ایشان می‌شنیدم، مخصوصا در قنوت نماز این دعا را می‌خواندند و زمانی که من تشرف خاص الخاصی به محضر ایشان داشتم و به زیارت حرم عباس‌(علیه السلام) رفته بودیم، وقتی وارد حرم شدیم دیدم دست در شبکه‌های ضریح برده اند و مشغول خواندن همین دعای شریف می‌باشند.

 * وضعیت علم اخلاق در حوزه علمیه چگونه است ؟

تزکیه نفس بر همه واجب است، خصوصا طالبان علوم دینی، سابق بر این، کتاب‌هایی مانند معراج السعادة و جامع السعادات و دیگر کتب مربوط به اخلاق در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شد، اما امروزه تنها به سخنرانی‌های اخلاقی عمومی اکتفا می‌شود و باید این دروس را جزو دروس رسمی حوزه‌های علمیه قرار بدهند و تخلق به آداب الهی و منش طلبگی را از طلاب بخواهند و اگر می‌بینند کسی نمی خواهد در سلک آداب طلبگی بیاید، نباید اجازه حضور و ورود او به حوزه‌ها را بدهند زیرا از موقعیت خود سوء استفاده می‌کنند، امام زمان‌(عج) زمانی از سرباز خود راضی می‌شود که متخلق به اخلاق الهی باشد.


[1] - پاداش نيكى‏ها و كيفر گناهان، ص: 239 - 240

[2] - به نقل از برنامه درسهايى از قرآن سال 60، سخنان‏ امام‏ حسين(علیه السلام)(5)، ص: 6 ؛ محسن قرائتی

[3] - وسائل‏الشيعة ج : 14 ص : 537

[4] - دعای هفتم صحیفه سجادیة