به گزارش «شیعه نیوز»، تب مهاجرت داغ است. هر کدام از مهاجران از طریقی اقدام به رفتن می‌کنند، یکی ویزای تحصیلی می‌گیرد، آن یکی ویزای کاری. برخی هم درخواست پناهندگی می‌دهند. مقصد و شیوه اقدام شاید یکی نباشد، اما قصدشان یکی است؛ رفتن از ایران.
در سال 2020 میلادی رتبه مهاجرفرستی ایران در میان 232 کشور 54 بود. در همان سال هم رتبه «دانشجوفرستی» ایران در میان 241 کشور 17 بود. این آمارها را اگر کنار داده‌های مهاجرتی دیگری بگذاریم، معنای دیگری می‌دهد.
تنها در کشور امریکا 29 هزار ایرانی در بخش بهداشت و درمان در سال 2018 فعال بودند. همه این‌ها زنگ هشدار برای کمبود نیروی انسانی مهارت‌دیده، حرفه‌ای و نیمه حرفه‌ای را در کشور به صدا درآورده است.به طور کلی، جمعیت ایرانیان در 20 کشور با بیشترین ایرانی بر اساس آخرین داده‌ها، حدود 2 میلیون و 62 هزار نفر تخمین زده می‌شود. این‌ها داده‌هایی است که رصدخانه مهاجرت ایران منتشر کرده است. آنطور که این موسسه در سالنامه مهاجرتی گزارش داده میل چندانی به بازگشت هم ندارند.مهاجرت صرفا راه بی‌بازگشت نیست. گاهی عوامل دافعه از کشورهای مبدأ رفع می‌شود و برخی از مهاجران برمی‌گردند. در برخی مواقع خبری از بهبود شرایط نیست اما مهاجران میل به بازگشت دارند. شرایط کشورهای مقصد نیز گاهی موجب بازگشت مهاجران به مبدا می‌شود.
در یک نگاه کلی می‌توان گفت برخی داوطلبانه به کشورهای مبدأ می‌گردند و برخی به صورت اجباری. برخی از مهاجران برای همیشه به کشور خود برمی‌گردند و برخی موقت. به هر جهت بازگشت آن‌ها می‌تواند فواید اقتصادی و غیراقتصادی برای کشورهای مبدأ داشته باشد. اما ایران چقدر از فواید بازگشت مهاجران خود بهره‌مند است؟ مهاجران ایرانی چقدر میل به بازگشت دارند؟
بیشترین و کمترین میل به مهاجرت/ منبع رصدخانه مهاجرت ایران
یک درصد از ایرانیان میل به بازگشت دارند
آنطور که در سالنامه مهاجرت 1401 آمده، چنانچه اتباع یا شهروندان یک کشور پس از یک دوره مهاجرت بین‌المللی به کشور دیگر مبدا خود برگردند و قصد داشته باشند حداقل یک سال اقامت داشته باشند، در زمره مهاجران بازگشتی قرار می‌گیرند.بر اساس یافته‌های گالوپ از مصاحبه با 64 هزار مهاجر در 160 کشور طی سال‌های 2010 تا 2018، میانگین میل به بازگشت در میان مهاجران جهان 7 درصد است.
آنطور که این پیمایش نشان می‌دهد، تنها یک درصد از مهاجران ایرانی میل به بازگشت دارند. بر این اساس مهاجران ایرانی کمترین میزان تمایل به بازگشت را دارند.به جز ایران مهاجران کشورهای قرقیزستان، عراق و بوسنی و هرزه گوین نیز کمترین میزان تمایل به بازگشت را داشتند. (یک درصد)بررسی وضعیت میل به بازگشت مهاجران نشان می‌دهد که سهم تمایل به بازگشت مهاجران پاکستانی و فلسطینی از ایران بیشتر است. (3 درصد)بیشترین تمایل به بازگشت هم برای مهاجران عربستان، استرالیا، ترکیه، مالی، ایالات متحده امریکا و فرانسه ثبت شده است.
چند نفر از مهاجران ایرانی بازگشتند؟
بررسی‌های رصدخانه مهاجرت ایران نشان می‌دهد، طی سال‌های 2013 تا 2021 بالغ بر 14 هزار مهاجر ایرانی بازگشت داوطلبانه حمایت‌شده به کشور داشتند. بیشترین بازگشت داوطلبانه آن‌ها مربوط به سال 94 و 95 بود.
4 هزار و 500 نفر در سال 2016 و 2 هزار و صد نفر در سال 2017 بازگشت داوطلبانه به ایران داشتند. یعنی همان سال‌هایی که مذاکرات برجام آغاز و به نتیجه رسید.از سال 93 و با طرح همکاری با متخصصان و دانشمندان ایرانی غیرمقیم تا تیر ماه سال جاری، 2 هزار و 487 نفر به کشور بازگشتند.نکته قابل توجه این است که 82 درصد از مهاجران بازگشتی را مردان و 18 درصد را زنان تشکیل دادند.
تحصیلات متخصصان ایرانی که به کشور بازگشتند
آنطور که آمارها نشان می‌دهد تا پایان اردیبهشت سال جاری، 6 درصد از مهاجران بازگشتی از 10 دانشگاه برتر جهان بودند. 26 درصد از آن‌ها 50 دانشگاه برتر جهان، 47 درصد از 100 دانشگاه برتر جهان بودند.به طور کلی 60 درصد از متخصصان ایرانی که بازگشتند پیش از مهاجرت کارشناسی ارشد خود را در ایران گذانده بودند. 31 درصد از مهاجران بازگشتی پس از اتمام دوره کارشناسی خود از ایران مهاجرت کرده بودند. همچنین حدود 6 درصد از آن‌ها نیز پس از طی کردن دوره دکتری تخصصی از ایران مهاجرت کردند و مجددا بازگشتند.همچنین حدود سه درصد از مهاجران بازگشتی پس از گرفتن مدرک دیپلم و کمتر از یک درصد از آن‌ها پیش از گرفتن مدرک دیپلم در ایران اقدام به مهاجرت کردند.
افزایش پناهندگان ایران در 6 سال اخیر
بد نیست در کنار بررسی تمایل ایرانیان برای بازگشت به کشور، نگاهی به جمعیت پناهجویان و پناهندگان ایرانی در کشورهای دیگر داشته باشیم.68 هزار ایرانی در سال 2021 فقط در وضعیت پناهجویی قرار دارند. همچنین 142 هزار و 989 ایرانی در کشورهای مختلف در وضعیت پناهندگی قرار دارند. این میزان پناهندگی از سوی ایرانیان نسبت به 6 سال گذشته (2015) 68 درصد افزایش داشته است.همه این آمارها را اگر کنار دلایل مهاجرت ایرانیان بگذاریم، تصویر روشن‌تری از وضعیت کشور می‌دهد که می‌تواند نقشه راه باشد برای بهبود اوضاع.پیمایش بررسی میل و تصمیم به مهاجرت رصدخانه نشان می‌دهد که شیوه حكمرانی و مملكت‌داری، بی‌ثباتی اقتصادی، شرایط تحریم ایران و نوسان قیمت ارز و تورم از جمله عوامل مهم تاثیرگذار بر میل به مهاجرت بیش از ۸۰۰۰ ایرانی شركت‌كننده است.