به گزارش «شیعه نیوز»، حضور در راهپیمایی اربعین ۱۴۰۱ برای زائران افغانستانی مقیم ایران و شهروندان داخل افغانستان با اما و اگرهای فراوانی همراه بوده است؛ از شایعه ممنوعیت سفر توسط طالبان تا بسته بودن مرزهای عراق به روی زوار افغانستانی و بازگشایی مرزها با وساطت ایران.
در یک دهه اخیر، زیارت اربعین حضرت سید الشهدا (علیه السلام) به عرصه تبلور و ظهور عاشقی و مشتاقیِ عاشقان سینه‌چاک و پاک‌باخته آن امام همام و کشتی نجات بشریّت تبدیل شده است.
عاشقان حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) در دوران پسا صدام جنایتکار، سال به سال با حضوری بیشتر و بیشتر از سال قبل، رویدادی عظیم را رقم زده‌اند که رفته‌رفته، راهپیمایی اربعین حسینی را در مقیاس جهانی مشهور و نام آشنا کرده است؛ رویدادی که البته رنگ و بوی تمدنی و جاذبه حسینی آن، کینه‌توزان به اسلام ناب محمدی را نیز بیمناک کرده است.
مشتاقانی که در این راهپیمایی حضور داشته‌‌اند، شاهد بوده‌اند که در مسیر نام‌آشنای «نجف تا کربلا» خیل بیرق‌های رنگارنگ از کشورهای مختلف جهان، بر دوش زائران حسینی بوده است؛ از پرچم استرالیا در گوشه انتهایی کره زمین تا پرچم کشور کانادا در شمالی‌ترین نقطه جغرافیایی.
و البته در این میان حضور اتباع کشورهای عراق، ایران و افغانستان به دلایل متعدد و البته آشنا، در راهپیمایی اربعین بیشتر به چشم آمده است.
شیعیان دلباخته افغانستانی و حضور در راهپیمایی اربعین
شیعیان افغانستانی حاضر در راهپیمایی با شکوه اربعین حسینی به چند گروه تقسیم می‌شوند؛ زائران مقیم یا مهاجر ساکن ایران، مشتاقانی که از کشورهای اروپایی و آمریکایی به جمع دیگر عزادارن سید الشهدا (علیه السلام) می‌پیوندند و زائرانی که با طی کردن مسیر طولانی و به جان خریدن رنج راه طولانی، گاه از دورافتاده‌ترین روستاهای افغانستان به عشق امام حسین (علیه السلام) طی مسیر و مشق عشق می‌کنند.
جمهوری اسلامی ایران نیز در این سال‌ها سعی کرده است تمام توان خود را برای تسهیل حضور زوار افغانستانی حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) در مراسم اربعین به کار ببندد؛ از مذاکره با طرف عراقی برای پذیرش دفترچه‌های موقت سفر که وزارت کشور برای مهاجرین ساکن ایران صادر کرده است تا برپایی موکب‌هایی در مرز دوغارون و پذیرایی از زواری که از افغانستان وارد ایران می‌شدند تا از طریق مرز شلمچه وارد خاک عراق شوند.
در تمام مسیر این دسته از زوار نیز با همکاری تشکل‌های مردم‌نهاد مهاجر، سعی شده است، امکاناتی بیشتر از سایر زوار به این جمع ارائه شود تا سفر زیارتی مطلوب‌تری را پشت سر بگذارند.
این تسهیل‌گری‌ها به گونه‌ای بود که از سال 1395 که نخستین حضور اربعینی زوار افغانستانی کلید خورده بود، جمعیت زواری که از خاک افغانستان وارد جمهوری اسلامی می‌شدند تا سال 1398 به حضور 50 هزار نفری رسیده بود!
راهپیمایی اربعین 1401 و شایعه ممانعت طالبان از سفر اربعین مشتاقان افغانستانی
حضور در راهپیمایی اربعین امسال اما با بیم و نگرانی‌هایی برای شیعیان دلباخته افغانستانی همراه شده است. از اعلام بسته بودن مرزها از طرف عراقی تا خبرهایی مبنی بر مانع‌تراشی مقامات دولت موقت طالبان برای زواری که قصد حضور در مراسم اربعین را دارند.
در همین راستا برخی منابع به نقل از رئیس اتحادیه شرکت‌های سیاحتی و زیارتی در کابل با تأیید این خبر مدعی شدند: «آخوندزاده رئیس اداره حج دولت موقت طالبان در تماسی گفته است که از وزارت خارجه مکتوب رسمی صادر شده مبنی بر اینکه بنا به مشکلات کشور عراق و ناامنی‌هایی که در آنجا وجود دارد و همچنین بنا به عدم تفاهم دولت عراق مبنی بر حضور زائرین افغانستانی در آن کشور، امسال هیچ زائری از افغانستان نمی‌تواند عازم عراق شود».
این منابع گزارش دادند که به گفته رئیس اتحادیه شرکت‌های سیاحتی و زیارتی در کابل، دولت موقت طالبان اعلام کرده است که این موضوع را تا فردا (امروز) همگانی خواهد کرد و اگر فرد یا شرکتی از هرجای افغانستان خودسرانه به کشور عراق زائر اعزام کند با برخورد جدی مواجه خواهد شد!
در حالی که این خبر در زمانی اندک با انتشار گسترده همراه شده و واکنش‌های متعددی را به دنبال داشت، برخی منابع افغانستانی نیز به نقل از سخنگوی وزارت حج و اوقاف دولت موقت طالبان، این خبر را تکذیب کردند.
این منابع به نقل از سید محمد حسینی سخنگوی وزارت حج و اوقاف دولت موقت طالبان نوشتند: «من این خبر را ندیده‌ام که چه کسی آن را نشر و نقل کرده است و چیزی از وزارت ما صادر نشده است».
نظر به اهمیت موضوع، چنان که گفته شد، واکنش‌ها به آن نیز گسترده بود؛ دسته اول از کسانی که به این خبر واکنش منفی نشان دادند، مشتاقان زیارت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) در اربعین امسال هستند که البته دغدغه این طیف، با تکذیب این خبر از سوی یک مقام رسمی دولت موقت طالبان تا حدودی بر طرف شده است.
روایت دیگر در همین زمینه که می‌تواند دغدغه این طیف را برطرف کند، اینکه ریشه و اساس تصمیم مذکور مبتنی بر گزارشی از سفارت افغانستان در بغداد به کابل بوده و آن هم مبتنی بر شواهد میدانی و تحرکات چندی پیش آشوبگران طرفدار مقتدی صدر که منجر به اعلام منع آمد و شد از سوی دولت عراق شده بود، بوده است.
آن گونه که برخی محافل افغانستانی گزارش داده‌اند گزارشی که نمایندگی سیاسی افغانستان در بغداد از اوضاع این کشور به کابل فرستاده است، همزمان با نزدیک شدن به ایام اربعین حسینی، مقامات وزارت خارجه دولت موقت طالبان را بر آن داشته که گزارش مذکور را به وزارت اطلاعات و فرهنگ و وزارت حج و اوقاف منتقل نماید.
البته این گزارش زمانی به وزارت‌خانه‌های مذکور رسیده است که اوضاع در عراق آرام شده بود و زمینه برای حضور امن زائران اربعین حسینی فراهم شده بود، اما در افغانستان خبری که منقضی شده بود، می‌رفت که ملاک عمل قرار گیرد و مقامات وزارت حج و اوقاف دولت موقت طالبان درصدد منع اعزام زائرین به عراق برآیند.
درحالی‌که پیام مکتوب وزارت حج طالبان به اتحادیه‌های زیارتی مبنی خودداری از اعزام کاروان‌ها به دست آنان رسیده بود، فعالیت کمیته امور اربعین و مراجعه جمعی از رؤسا و نمایندگان اتحادیه‌های زیارتی به وزارت خارجه و مساعدت آنان، سبب شد گزارش جدید اوضاع عراق به وزارت حج و اوقاف ارسال شود.
در پی این اقدامات، مقام‌های وزارت حج دولت موقت طالبان نیز نسبت به حل مشکل و اعلام عدم ممانعت برای اعزام زائرین وعده همکاری داده‌اند.
گروه دومی که البته به نوعی از این خبر استقبال نمودند، طیف مقابل دولت موقت طالبان بودند که سطح دغدغه آنان محدود به منافعی است که موضوع این گزارش نبوده و می‌تواند در جای دیگری مورد بحث و بررسی باشد.
چرا عراقی‌ها مرزها را به روی زائران افغانستانی اربعین بسته‌اند؟
از مشکلات زائران افغانستانی در داخل این کشور که بگذریم، اخبار دیگری که گویای مشکل دیگری برای این عزیزان است، همکاری نکردن مرزبانان عراقی برای اجازه ورود آنان به خاک عراق است!
سؤال اینجاست که چرا مرزبانان عراقی اجازه ورود به طیف‌های مختلف زائران افغانستانی را به این کشور نمی‌دهند؟ یا اینکه ورود آنان را تنها منحصر به مرزهای هوایی و از طریق فرودگاه‌های این کشور نموده‌‌اند؟
یک پاسخ این است که عراق مدعی است نحوه برخورد با اتباع دیگر کشورها را بر اساس روابط متقابل و معاهدات کنسولی اجرا می‌کند. بر این اساس، چون دولت عراق در حال حاضر نماینده‌ای در کابل ندارد و تسهیلاتی را نیز نسبت به شهروندان خود از طرف افغانستانی دریافت نمی‌کند، خود را ملزم به ارائه خدمات ویژه به اتباع افغانستانی نمی‌داند!
در همین راستا، منحصر کردن ورود اتباع افغانستانی به خاک خود را از طریق مرزهای هوایی، بر اساس تأمین اهداف و برنامه‌های امنیتی این کشور برشمرده و عنوان می‌کند که با وضع این مقررات و اجرای آن، بهتر می‌تواند مانع ورود اعضای گروه‌های تروریستی به خاک خود شود!
همچنین علی‌رغم اینکه در سال‌های قبل همکاری خوبی برای پذیرش زائرین مهاجر افغانستانی دارای دفترچه صادره از وزارت کشور ایران داشتند، امسال به بهانه اینکه مقررات اربعین، مقررات ویژه‌‌ای است که ثابت نیست و سالانه ابلاغ می‌شود، تا کنون مانع از ورود زوار مهاجر افغانستانی به عراق شدهاند.
این همه تعلل و سخت‌گیری طرف عراقی در حالی صورت می‌گیرد که شواهد بسیاری در اختیار دارند که بر اساس آن، اگر بنای بر مساعدت با زوار سید الشهدا (علیه السلام) داشته باشند، می‌تواند بهترین دلیل برای اجازه ورود حداکثری و آسان اتباع افغانستان به عراق باشد.
نخست اینکه جمعیت بیش از 90 درصدی افغانستانی‌هایی که قصد حضور در زیارت اربعین را دارند، کسانی هستند که سال‌ها در جمهوری اسلامی ایران اقامت دارند و از این لحاظ دغدغه امنیتی برای طرف عراقی ایجاد نخواهند کرد.
دوم اینکه این حضور اغلب به صورت خانوادگی است که خاطر جمعی مضاعفی را برای طرف عراقی نسبت به مسائل امنیتی فراهم می‌سازد.
و نکته سوم و مهم‌تر اینکه «دولت و ملت عراق که خود را مفتخر به میزبانی از زوار امام حسین (علیه السلام) می‌داند»، نباید فراموش کند با زائرینی مواجهه است که اغلب توانایی پرداخت هزینه‌های سنگین مسافرت هوایی را ندارند و این عشق به مولایشان حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) است که آنان را با وجود مشکلات متعدد اقتصادی راهی «عتبات عالیات» و حضور در «عاشقانه اربعین حسینی» می‌کند. پس سزاوار است که مبتنی بر باورهایمان میزبانی شایسته برای زوار سیدالشهدا (علیه السلام) باشیم.
هر چند در آخرین لحظات تنظیم این گزارش عنوان شد که با رایزنی مقامات جمهوری اسلامی ایران، دولت عراق پذیرفته است مرز شلمچه را به روی زائران افغانستانی اربعین بگشاید، اما اخبار تکمیلی از جمله اطلاعیه سفارت جمهوری اسلامی ایران در کابل، بیانگر این مطلب است که کماکان دولت عراق اجازه ورود زمینی را به اتباع غیرمقیم افغانستانی نمی‌دهد و بر ورود آنان از طریق هوایی اصرار دارد.
بر این اساس به نظر می‌رسد گشایش مرز شلمچه شامل تمامی زائرین افغانستانی اربعین نباشد و بازشدن این مرز حداقل برای زائرانی که از افغانستان وارد ایران شدهاند به صورت موقت باشد.
مانعی که انتظار می‌رود با همکاری مقامات عراقی و درک شرایط اقتصادی زائران افغانستانی و درنظرداشت جایگاه زائر امام حسین (علیه السلام) در اسرع وقت برداشته شود.