به گزارش «شیعه نیوز»، نیاز به زندگی اجتماعی و تعامل با سایر انسان با تار و پود وجود انسانی در هم تنیده است، این نیاز آن چنان بدیهی و مهم است که محروم کردن فرد از زندگی در اجتماع و اجبار او به تحمل حبس یا تبعید به عنوان یکی از شناخته شده‌ترین نوع مجازات در نظام‌های حقوقی پذیرفته شده است.
جامعه شناسان و فیلسوفان سرشناس بسیاری به بحث و گفت‌وگو درباره منشا این احتیاج و پدیده‌های حاصل از آن پرداخته اند.
انگیزه‌های غریزی، عاطفی، فکری، فرار از انزوا و تنهایی، رفع نیاز‌های روانی و جسمی، دست یابی به امنیت و قدرت از دلایلی است که انسان را به موجودی اجتماعی تبدیل کرده و گسترش اکتشافات و اختراعات، افزایش دانش بشری، رشد اندیشه‌ها و تولد فرهنگ و تمدن از رهگذر تشکیل جامعه انسانی و به لطف تراکم نیروی‌های فکری به دست آمده است.
از این رو تعامل گسترده و سالم انسان‌ها با یکدیگر و امکان حضور ایشان در اجتماع از بدیهی‌ترین حقوق هر انسان است و امنیت اجتماعی تحقق آن را ممکن میکند از شاخصه‌های جامعه سالم به شمار می‌رود. هیچ ذهن سالمی محدود کردن نیمی از جمعیت یک جامعه را از برخورداری از این حقوق نمی‌پذیرد و هر تلاشی برای منزوی کردن فرد را به شدت محکوم میکند.
متاسفانه گاهی اوقات تلاش‌ها به صورت منع زن توسط شوهر از کار کردن، تحصیل کردن و ...، گاه با دست بردن در نظام ارزش‌های ذهنی و معرفی زنان خانه نشین به عنوان بهترین مادران و امروزه به صورت ایجاد مزاحمت‌های خیابانی بروز پیدا میکند.
مزاحمت‌های خیابانی یک آسیب جدی اجتماعی و مصداقی از خشونت است که در سایه بی تفاوتی‌ها و سقوط فرهنگ افراد بسیاری را به حاشیه جامعه می‌راند.
شکسته شدن قبح مزاحمت های خیابانی با تکرار این کار
نصرالله منصوری روانشناس درباره ابعاد روانشناسی موضوع مزاحمت‌های خیابانی اظهار کرد: مزاحمت خیابانی موضوعی آزار دهنده است که متاسفانه در سطح جامعه شاهد آن هستیم، در شکل گیری یک شخصیت، رفتار و ظهور آن در جامعه علل و عواملی مختلفی دخیل هستند که در این میان می‌توان از خانواده، اصول تربیتی و دوران کودکی فرد به عنوان مهم‌ترین علل نام برد.
منصوری بیان کرد: کمتر پدر و مادری وجود دارد که مصلحت و خوشبختی فرزند خود را نخواهد، اما خواستن تنها، کافی نیست؛ برای پرورش کودکان باید با مبانی تربیتی و ظرافت‌های آن آشنایی داشت، در غیر این صورت اشتباهاتی رخ می‌دهد که ناخواسته باعث بدتربیتی فرزند می‌شود؛ گاهی هم پدر و مادر از مبانی تربیتی آگاهند، اما توجه درخور و شایسته‌ای نسبت به این امر نشان نمی‌دهند و ماحصل این بی دقتی شکل گیری الگوی رفتاری اشتباه در شخصیت فرزندشان می‌شود.
این روانشناس توضیح داد: عامل دیگری که در شکل گیری شخصیت فرد و الگو‌های ثابت رفتاری او تاثیر دارد گروه همسالان و دوستان است؛ وقتی افراد در قالب دوستی مدت زمان زیادی با هم نشست و برخاست می‌کنند از یکدیگر تاثیر می‌پذیرند؛ اگر شخص با افرادی نشست و برخواست داشته باشد که ایجاد مزاحمت را نوعی سرگرمی یا ارزش تلقی کنند پس از مدتی قبح رفتار برای این فرد شکسته می‌شود و برای یک رنگ شدن با جمع و به دست آوردن تائید آن‌ها دست به این رفتار خواهد زد.
وی افزود: جمله‌ای از ماهاتما گاندی نقل شده و آن این است که انسانیت یک دین است که طرفداران زیادی ندارد؛ درون افراد عامل بازدارنده‌ای وجود دارد که آن‌ها را از انجام دادن رفتار‌های ناشایسا باز می‌دارد به نحوی که شخص از حتی تصور رفتار بد نیز دچار اضطراب و نا آرامی می‌شود، اما زمانی که تقوا و اصول انسانی در جامعه فراموش شده و تکرار مزاحمت‌های خیابانی قبح عمل را بشکند عامل بازدارنده درونی نیز قدرت سابق را برای جلوگیری از بروز این رفتار نخواهد داشت.
منصوری گفت: عامل دیگر مزاحمت‌های خیابانی به خود بانوان، رفتار و پوشش ایشان باز می‌گردد؛ هیچ فردی نباید به خود اجازه تعرض به حرمت و شخصیت فرد دیگری را بدهد؛ از طرفی خود شخص نیز باید از شان و منزلتش محافظت کرده خود را در شرایطی قرار ندهد که مورد آزار و مزاحمت قرار بگیرد.
نقش شرایط اقتصادی در شکل گیری چرخه مزاحمت های خیابانی
این روانشناس با اشاره به نقش شرایط اقتصادی در بروز مزاحمت‌های خیابانی تصریح کرد: در شکل گیری این رفتار وضعیت اقتصادی حاکم بر جامعه نیز نقش پررنگی دارد؛ وقتی برای اجاره مسکن در مناطق جنوبی تهران حدود ۱۰۰ میلیون تومان ودیعه لازم باشد، اما دستمزد ماهیانه افراد حدودا ۳ یا ۴ میلیون تومان باشد بسیاری از جوانان توانایی تشکیل خانواده را ازدست می‌دهند. در این حالت جوان برای رفع نیاز‌های خود به خیابان مراجعه میکند و احتیاج هایش را به نحو دیگری بروز می‌دهد. برای مثال از طریق متلک پرانی سعی میکند توجه جنس مخالف را جلب کند.
وی اظهار کرد: بدیهی است مزاحمت‌های خیابانی رفتاری آسیب زننده است که بیشترین ضربه را به بانوان و روحیت ایشان وارد میکند. بانویی که با رعایت موارد لازم و حفظ وقار در جامعه حضور پیدا میکند، اما مورد آزار‌های خیابانی قرار می‌گیرد ممکن است بار‌ها و بار‌ها رفتار خود را ارزیابی کند و حتی برای اینکه مورد مزاحمت قرار گرفته خودش را مقصر بداند.
اختلال شخصیت ضد اجتماعی از جمله اختلال هایی است که برخی مزاحم های خیابانی دچار آن هستند
اکرم رفیعی کارشناس ارشد روانشناسی اظهار کرد: موضوع مزاحمت خیابانی را از جنبه‌های گوناگونی می‌توان مورد بررسی قرار داد برای مثال در یک بعد می‌توان به بررسی گروه‌هایی که مرتکب این رفتارمی شوند پرداخت. برخی اشخاصی که مزاحمت خیابانی ایجاد می‌کنند در گروه افراد با اختلال شخصیت ضد اجتماعی قرار می‌گیرند.
رفیعی بیان کرد: قانون شکنی، نادیده گرفتن هنجار‌های جامعه، بی احترامی به دیگران پرخاشگری، خشونت و نداشتن احساس پشیمانی از آسیب‌هایی که موجب آن شدند از خصوصیاتی است که افراد با شخصیت ضد اجتماعی دارای آن هستند. حتی در مواردی دیده شده این افراد برای لذت جویی اقداماتی خلاف قانون و هنجار انجام دهند. این اشخاص کسانی هستند که معمولا در دوران نوجوانی اختلال سلوک را تجربه کرده اند.
تکرار الگوی رفتاری والدین به شکلی متفاوت
این کارشناس روانشناسی درباره راهکار‌های مقابله با این معضل توضیح داد: خانواده مهم‌ترین کانون تربیت فرزندان و شکل گیری شخصیت آنان است. خانواده‌ای که اختلافات زن و شوهر از دید فرزندان پنهان نمی‌شود، با دختر و پسر به عنوان فرزندان یک خانواده به گونه‌هایی متفاوت رفتار می‌شود یا خانواده‌ای که مادر را مدام در نقش شخصیت از خودگذشته یا آسیب پذیری می‌بیند که توانایی ایستادن و تاکید برحقوق خود را ندارد فرزندانی با الگو‌های رفتاری مردسالارانه پرورش خواهد داد.
وی ادامه داد: برای مثال پسرخانواده که بی احترامی پدر نسبت به مادر را بار‌ها مشاهده کرده است احتمالا احساس قدرت را در بی احترامی به دیگران می‌بیند و برای شبیه شدن به پدر خود دست به ایجاد مزاحمت‌های خیابانی برای دختران می‌زند.
رفیعی گفت: راهکار دیگر برای مقابله با این رفتار ها، نشان دادن واکنش درست در مواجهه با چنین موقعیت‌هایی است. البته برای انتخاب نوع واکنش باید موقعیت سنجی کرد برای مثال اگر زن و فردی که برای او ایجاد مزاحمت کرده است در مکانی خلوت قرار داشته باشند یک بی دقتی از طرف زن ممکن است باعث ایجاد موقعیت بدتر و خطری جدی‌تر شود.
این کارشناس روانشناسی اظهار کرد:، اما در شرایط عادی بهترین برخورد واکنشی کاملاجدی، قاطعانه و در عین حال مودبانه است. استفاده از عبارات نامناسب و رفتار‌های هیجانی در بعضی مواقع باعث از بین رفتن همراهی جامعه می‌شود.
وی ادامه داد: همچنین جامعه بایبد به این درک برسد که در مقابل این گونه رفتار‌ها بی اعتنا نباشد یا انگشت اتهام رابه طرف قربانی نگیرد. مقصردانستن قربانی و بی تفاوتی مقابل مزاحمت‌های خیابانی باعث به انزوا راده شدن بانوان و کاهش سطح امنیت اجتماع می‌شود و این موضوعی نیست که پیامد منفی آن تنها متوجه زنان باشد.
رفیعی تصریح کرد: زنانی که به طورمداوم مورد این مزاحمت‌ها قرار می‌گیرند ممکن است اعتماد به نفس خود را ازدست بدهند، بعضی از این زنان در ناخودآگاه خود احساس بی ارزشی و بی کفایتی می‌کنند یا به افراد تائید طلب تبدیل می‌شوند، کارایی خود را از دست می‌دهند و شخصیتی منزوی پیدا می‌کنند. واضح است جامعه‌ای که ۵۰ درصد از افرادش چنین دیدگاهی نسبت خود دارند وضعیت جالبی خواهد داشت و سطح امنیت روانی در این اجتماع به طرز چشمگیری کاهش پیدا میکند. ما آموزه‌های دینی ارزشمندی داریم که با تکیه بر آن‌ها می‌توانیم با آسیب‌های اجتماعی مقابله کنیم.
ماموران شهربانی در پوشش لباس شخصی بر تامین امنیت بانوان
فاطمه انصاری وکیل پایه یک دادگستری درباره تعریف مزاحمت خیابانی و مورد قوانین مربوط به آن اظهار کرد: مزاحمت خیابانی به هر گونه رفتار، گفتار و نوشتار آسیب زایی گفته می‌شود که آرامش روان یک شخص را بر هم می‌زند و می‌تواند به اشکال مختلفی رخ دهد.
انصاری با اشاره به مصادیق مزاحمت خیابانی بیان کرد: متلک پرانی یا ناسزا گفتن، تعقیب یا سد راه کردن، آزار کلامی، نوشتاری و یا لمس نامشروع همچنین برهم زدن آرامش بانوان و کودکان در اماکن عمومی با هیاهو و حرکات نامتعارف از مصادیق مزاحمت‌های خیابانی به شمار می‌رود. منظور از اماکن عمومی مکان‌هایی مانند خیابان، اتوبان ها، نمایشگاه، بیمارستان، ادارات دولتی و خصوصی است.
این وکیل دادگستری گفت: مزاحمت خیابانی از آن دسته اتفاقات ناگواری است که اغلب زنان و دختران آن را تجربه کرده اند. در این میان برخی بانوان به جهت ترس از آبروریزی و قضاوت شدن توسط دیگران، درباره این حادثه سکوت اختیار می‌نمایند و برخی دیگر به علت زمان بر بودن مراحل شکایت، صدور رای و همچنین نداشتن دلایل قابل قبول جهت طرح آن در دادگاه، از شکایت منصرف می‌شوند چرا که گاهی مزاحمان در مکان‌های خلوت اقدام به عملی کردن مقاصد خود می‌کنند. همه این دلایل کافی است تا در عمل با تعداد شکایت‌های کمتری به نسبت آنچه که در سطح جامعه رخ می‌دهد، روبه رو شویم.
وی عنوان کرد: سابقه قانونگذاری جرم مزاحمت خیابانی به سال ۱۳۲۴ باز می‌گردد که طی آن، تعقیب خیابانی برای زنان، کودکان و پسران جرم انگاری و شخص مزاحم به حبس و جریمه محکوم می‌شد. همچنین در آن زمان در خیابان‌های پر رفت و آمدی همچون لاله زار ماموران شهربانی در پوشش لباس شخصی بر تامین امنیت بانوان نظارت می‌نمودند و به جهت پیشگیری از ارتکاب دوباره چنین رفتار‌هایی از سوی جوانان مزاحم، شهربانی‌ها در مواجه با افراد خاطی اقدام به تراشیدن موی سر آن‌ها می‌کردند.
راه های شکایت از مزاحم خیابانی و اثبات دعوا
انصاری اظهار کرد: پس از انقلاب اسلامی نیز قانونگذار در سال ۱۳۷۵ به جهت حفظ امنیت روانی حاکم بر جامعه، ایجاد مزاحمت نسبت به بانوان و کودکان در اماکن عمومی را قابل تعقیب و مجازات دانست و مجازات فرد مزاحم را طبق ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی حبس از ۲ تا ۶ ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق اعلام نمود.
این وکیل دادگستری توضیح داد: ایجاد مزاحمت برای بانوان و کودکان جزء جرایم غیرقابل گذشت محسوب می‌شود یعنی حتی با رضایت شاکی حکم مجازات اجرا می‌شود و این به جهت اهمیت حفظ امنیت روانی در جامعه است.
وی با تاکید برلزوم آموزش مواجهه صحیح با این رفتار گفت: خانواده، مدرسه و رسانه‌های جمعی باید نحوه برخورد صحیح با مزاحم را به دختران و زنان جوان آموزش دهند و این اطمینان خاطر به ایشاگ داده شود که در صورت بروز چنین حوادثی، از حمایت جامعه و قانون برخوردار خواهند بود.
انصاری در پاسخ به این سوال که درصورت مواجهه با چنین رفتاری در یک مکان عمومی از لحاظ حقوقی باید چه اقداماتی انجام داد تصریح کرد: در مواجهه با این موضوع، نباید به هیچ عنوان به راحتی از کنار آن عبور کرد چرا که بانوان محترم می‌توانند با طرح شکایت، از استمرار این گونه جرائم در جامعه جلوگیری نمایند؛ بنابراین اولین قدم در برخورد با مزاحمت خیابانی، حفظ خونسردی و عدم درگیری فیزیکی یا کلامی با فرد آزار گر و تماس با فوریت‌های پلیس ۱۱۰ است.
این وکیل دادگستری ادامه داد: در قدم بعدی در صورت حضور عابرین یا کسبه محل، تنظیم یک استشهادیه که بر وقوع این اتفاق اشاره دارد، می‌تواند جهت اثبات وقوع این جرم بسیار راهگشا باشد. همچنین فرد آزار دیده با مراجعه به دفتر خدمات قضایی و تنظیم یک شکایت و ضمیمه کردن گزارش پلیس و استشهادیه، در صورتی که در آن قسمت از خیابان دوربینی وجود داشته باشد، می‌تواند تقاضای بازنگری آن را از مقام قضایی درخواست نماید.
وی بیان کرد: وجود دو شاهد مرد یا دو شاهد زن و یک شاهد مرد در پرونده و همچنین ضبط تصاویر و صدای فرد آزارگر در زمان حادثه نیز، می‌تواند از دلایل دیگر شخص در اثبات این گونه جرائم باشد.
گرچه قانونگذار برای کنترل و مقابله با این آسیب دست به وضع قوانین زده و برخی ضابطان انتظامی و قضایی نیز با مسئولیت پذیری تمام و مجدانه وظایف خود را انجام می‌دهند، اما به نظر می‌رسد برای ریشه کن کردن این معضل باید بررسی مجدد قانون، تسهیل مسیر اثبات دعوا و فرهنگ سازی جدی در دستور کار قرار بگیرد، همچنین ضابطان انتظامی و قضایی نیز تلاش بیشتری برای مقابله با این جرم و حمایت از شاکی نشان دهند.
انتهای پیام