به گزارش «شیعه نیوز»، سنت روزهداری در یونان براساس آموزه‌های مسیحیت ارتدکس شرقی است و به باور یونانیان روزهداری، یعنی پرهیز داوطلبانه از بعضی یا تمام مواد غذایی، نوشیدنی یا هر دو برای مدت زمانی معین و این نوع روزهداری یکی از قدیمی‌ترین و شفابخش‌ترین سنت‌های جهان است. بقراط (۴۶۰ - ۳۷۰ قبل از میلاد) که از او به عنوان پدر طب مدرن یاد میشود، روزهداری را به عنوان نوعی درمان برای بیماران خود تجویز می‌کرده است. فیثاغورس هم با اعتقاد به اینکه این کار باعث افزایش درک ذهنی و خلاقیت میشود، به مدت ۴۰ روز به‌طور منظم روزه می‌گرفت و از دانش‌آموزان خود نیز می‌خواست که همین کار را انجام دهند. شاید در تاریخ بشر هیچ دوره‌ای وجود نداشته باشد که روزهداری به عنوان شیوه‌ای شفابخش استفاده نشده باشد.
تقریباً تمام منابع مکتوب ملل صرف نظر از مذهب، قلمرو محل اقامت و نژاد این سنت را به رسمیت شناخته‌اند. به گفته «نیکوس پاپاچریستوس» داستان لوئیجی دی کورنارو، اشراف‌زاده ونیزی نمونه مناسبی از تأثیر روزهداری بر سلامت جسم است. لوئیجی دی کورنارو مانند بیشتر افراد و دوستان خود از تفریح و مصرف بیش از حد غذا و نوشیدنی لذت می‌برد تا اینکه در سن ۴۰ سالگی، بیماری‌های جدی او را زمین‌گیر کرد و حتی بهترین پزشکان ایتالیا با داروهای مختلف نتوانستند به او کمک کنند.
برخلاف باورهای پزشکی آن زمان، پزشکی پیدا شد که به او پیشنهاد کرد برای مدتی سخت روزه بگیرد. او به توصیه‌های آن پزشک عمل کرد و به طور معجزه‌آسایی شفا یافت و به سن پیری رسید. وی پس از بهبودی رساله‌های مختلفی نوشت که مهمترین آن «زندگی متعهد و محدود» بود که در آن فواید پرهیز دوره‌ای از غذا را توضیح می‌داد.
اما ایام پرهیز و یا روزهداری در یونان براساس آموزه‌های کلیسای ارتدکس شامل دو دوره قبل و بعد از شروع روزه بزرگ است.دوره قبل از شروع روزه بزرگ که سه هفته به طول می‌انجامد، به منظور آمادگی روحی و معنوی روزه‌داران است. هر هفته از روز یکشنبه تا پایان روز شنبه محاسبه میشود و در این مدت در نیایش‌های روزانه یک قسمت از کتاب مقدس را می‌خوانند و نام هر هفته براساس بخشی از کتاب مقدس که در آن هفته خوانده میشود، تعیین میشود. البته گفتنی است اعمال قبل از روزه بزرگ در بین مسیحیان ارتدکس در کشورهای مختلف تفاوت‌هایی وجود دارد.
بنا به اعلام رایزنی فرهنگی کشورمان در یونان؛ هفته اول این دوره با نام «تیریودیوو» با دروس معرفتی و تعالیم حضرت عیسی(ع) به نام «تلونیس فاریسوس» آغاز میشود. در هفته دوم، بخش دوم کتاب مقدس به نام «آسوتوس ایوس» خوانده میشود. تعالیم این بخش مراحل افتادن آدمی و غرق‌شدن در گناه، آگاهی از آلوده‌شدن آدمی به گناه، مسیر بازگشت و توبه است. هفته سوم هفته «آپوکروئون» به معنی روز حساب است. روز پنجشنبه این هفته مراسم «چیکنوپمتی» برگزار میشود و در آن مردم به وفور گوشت قرمز می‌خورند و از این روز به بعد یعنی از روز دوشنبه خوردن گوشت تا پایان ایام روزهداری ـ عید پاک ـ ممنوع است.
اما روزه بزرگ خود شامل شش هفته و یک هفته مقدس(هفته هفتم) که از روز دوشنبه پاک شروع شده و تا جمعه هفته هفتم ادامه می‌یابد. هر یک از یکشنبه‌های این شش هفته آداب و نیایش‌های مخصوص به خود را دارد و برخی از آداب و مناسکی که در دوره قبل از روزه بزرگ شروع شده کماکان ادامه می‌یابد. اولین هفته این دوران هفته پاک نام دارد و اولین روز آن دوشنبه پاک نام گرفته که در یونان تعطیل رسمی است و معمولاً مردم در پارک‌ها و سواحل بادبادک‌ها به عنوان نشانه عروج و پرواز به سوی آسمان و فرارسیدن رهایی از گناه به آسمان می‌فرستند و به جشن و سرور می‌پردازند.
همچنین در این روز یک نان سنتی با نام «لاگانا» که شبیه نان بربری است، پخته و عرضه میشود. علت نام‌گذاری این هفته به نام هفته پاک‌سازی روحی انسان‌ها از راه عبادت و بخشش دیگران و همسایگان است. هفته دوم به نام «گریگوریوس مقدس» یکی از مدافعان بزرگ مذهب ارتدکس نام‌گذاری شده است. طی این هفته روزه‌داران فقط یک وعده غذا به همراه نان و بدون گوشت و لبنیات میل می‌کنند و این شیوه تا جمعه هفته ششم ادامه می‌یابد. هفته سوم که روزه‌داران به نیمه راه رسیده‌اند مراسم مخصوص به خود را دارد. طی این هفته اسقف هر صومعه یا کلیسا طی مراسمی صلیب را برای عبادت روزه‌داران به وسط کلیسا می‌آورد و صلیب تا روز چهارشنبه هفته بعد همانجا می‌ماند. این مناجات و عبادات طی هفته‌های چهارم، پنجم و ششم ادامه می‌یابد. در هفته هفتم که هفته مقدس نام دارد هر روز مناسک و نام ویژه‌ای دارد. مراسم عشای ربانی طی این هفته انجام شده و تصویر شام آخر مربوط به پنجشنبه این هفته است.
با این حال به غیر از کلیاتی که بیان شد آیین‌هایی طی این مدت ۱۰ هفته‌ای در یونان برگزار میشود که به باور برخی صاحب‌نظران ریشه در یونان باستان دارد و همین مراسم در دوران یونان باستان و در ایام بت‌پرستی و چند خدایی انجام می‌شده و با آمدن مسیحیت از سوی کلیسا پذیرفته شده و یا ماهیت آن تغییر کرده است که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره میشود:
اپو کراس
معمولاً یک روز قبل از آغاز دوران روزه بزرگ، مردم با حضور در مراسم‌های متنوع همراه با جشن و سرور و به راه انداختن بالماسکه(نوعی مراسم جشن) در خیابان‌های شهرها و روستا ها فرارسیدن دوران روزهداری را جشن می‌گیرند. با اینکه در سراسر یونان جشن‌های بالماسکه برگزار میشود، اما مرکزیت این مراسم در شهر پاتراس سومین شهر بزرگ یونان واقع در جنوب غربی این کشور است. در این روز مردم با پوشیدن ماسک و لباس‌های ویژه خود را به اشکال مختلف در می‌آورند و ارابه‌ها را با تصاویر و اشکال گوناگون تزئین می‌کنند. ارابه‌ها در خلال حرکت در خیابان‌های مرکزی شهر توسط گروه‌های مختلف بدرقه شده و در پایان آدمکی را که به عنوان نماد شیطان درست شده است، به بیرون از شهر هدایت کرده و آن را آتش می‌زنند. در اولین روز آغاز دوره روزهداری شهروندان یونانی بر قلعه‌های بلند هر شهر می‌روند و بادبادک‌های ویژه‌ای به عنوان نماد عروج و پرواز به سوی آسمان و فرارسیدن رهایی از گناه به آسمان می‌فرستند. در این مراسم کوچک و بزرگ حضور می‌یابند و در واقع نوید گرایش به معنویات و سیر در آسمان را به نمایش می‌گذارند.
با این حال اپوکراس ریشه در یونان باستان دارد. اپوکراس به لحاظ لغوی به معنای امتناع از خوردن گوشت است. مراسمی با همین نام در یونان باستان در ارتباط با پرستش خدای «دیونسیو» که خداوند جشن‌های گوناگون بود، برگزار می‌شد. روزنامه یونانی‌زبان «کاتی مرینی» که تحقیقاتی در این باره به عمل آورده، در این مورد نوشته است: این جشن در یونان باستان ریشه دارد و در آن زمان، مردم به خاطر پرستش خدای شراب و شادی و برای احترام به روح خدای دیونیسوس برنامه‌های پرستش خدایشان را با همین روش برگزار می‌کردند.
مردم در دوران باستان نیز با پوشش کارناوالی و لباس‌های مختلف در خیابان‌ها و محل‌های سکونتشان به راه می‌افتادند. این امر فرصتی برای آنان بود که با پوشیدن ماسک هویت خود را مخفی نگه دارند تا بتوانند به صورت آزادانه تمایلات نفسانی خود را بروز دهند. این سنت به مرور زمان از سوی روم کاتولیک پذیرفته و به دیگر کشورهای جهان راه و توسعه یافته است. روش‌ها و سنت‌های این مراسم آنقدر ریشه‌دار بود که پس از ظهور مسیحیت نیز ادامه یافت. این مراسم با ظهور مسیحیت نه تنها لغو نشد بلکه گسترش یافت، گرچه مردم دیگر کفر و بت‌پرستی را کنار گذاشته بودند و خدایان باستانی را پرستش نمی‌کردند، اما همچون یونانیان باستان با تغییر پوشش و با پوشیدن ماسک و لباس‌های کارناوالی (بالماسکه) در خیابان‌ها به شادی می‌پرداختند.
چیکنوپمتی
پنجشنبه منتهى به شروع دوران روزه بزرگ مسيحيان ارتدكس شرقی در اصطلاح عموم یونانی‌ها به «چيكنوپمتى» معروف است. در اين روز مسيحيان ارتدكس مقادير زيادى گوشت قرمز را كباب و در اين شب مصرف و خود را برای روزهداری آماده می‌كنند چون مصرف گوشت در اين مدت روزهداری برای روزه‌داران حرام است. از روز دوشنبه پاک مصرف هر نوع گوشت ممنوع بوده و در سه هفته منتهی به عید پاک لبنيات نيز به اين روزه اضافه مى‌شود و مسيحيان به مدت چهل روز از خوردن هر نوع گوشت حيوانات و لبنيات امتناع می‌کنند.
علت انتخاب روز پنجشنبه برای اين جشن اين است كه در باور مسيحيان ارتدكس خوردن گوشت در روزهای چهارشنبه و جمعه مكروه بوده زيرا به باور ایشان در روز چهارشنبه به حضرت مسيح(ع) خيانت و در روز جمعه به صليب كشيده شد. به باور یونانیان این سنت نیز ریشه در آداب و رسوم یونان باستان دارد. در آن دوران نیز یک پنجشنبه در طول سال مخصوص خوردن گوشت قرمز بود و مردم به برپایی جشن و سرور می‌پرداختند. کلمه چیکنوپمتی نیز که از دوران یونان باستان آمده به معنی بوی کباب و دود برخاسته از کباب شدن گوشت در روز پنجشنبه بوده است.
پسیخو ساواتو
هم‌زمان با دگرگونی طبیعت و آغاز بهار مردمان یونان باستان اولین شنبه بهار را «پسیخو ساواتو» نامیده بودند. در این روز با اهدای نذری به خدایان خود جشن می‌گرفتند. در حال حاضر نیز این سنت و تحت همین نام و البته با شیوه‌ای متفاوت برای سه روز شنبه در سه هفته متوالی انجام میشود. با توجه به اینکه ایام روزهداری معمولاً ماه مارس را در بر می‌گیرد، این رسم به گونه‌ای دیگر به مناسک روزه بزرگ راه یافته است. طبق آموزه‌های کلیسا طی سه نوبت متوالی در روزهای شنبه مردم برای تبرک، نوعی سوپ از گندم پخته و در کلیساها بین افراد تقسیم می‌کنند و از آنان می‌خواهند که برای سلامت و رفع مشکلاتشان دعا کنند، بنابراین می‌بینیم که چگونه کلیسا با ادغام مراسم باستانی برای جلب نظر شهروندان، مراسم سنتی دوران باستان را به عنوان مراسم مذهبی می‌پذیرد.
ازدواج و لاخوا
ازدواج و لاخوا یکی دیگر از سنت‌های یونانی برای ورود به مدت روزهداری است که ریشه در دوران باستان و چند خدایی این کشور داشته است. در این روز مردم از پیر و جوان در سراسر یونان در میادین اصلی شهرها تجمع می‌کنند و به جشن و سرور می‌پردازند. معمولاً هر شهر و روستا از سازها و موسیقی‌های محلی خود در این مراسم استفاده می‌کند و پس از ساعت‌ها جشن و سرور، داماد و عروس که یک زن چوپان است در حالیکه به وسیله خانواده‌هایشان همراهی می‌شوند وارد میادین شهر می‌شوند و در حضور یک کشیش مراسم ازدواج انجام میشود و طی این مراسم تمام مردم از جمله داماد و عروس لباس‌های سنتی خود را می‌پوشند. این مراسم نیز در زمان ازدواج زنان روستایی و چوپان، در دوران یونان باستان بسیار رایج و معمولاً مخصوص بزرگان اقوام و قبایل بوده است.
اکسینو پسومی یا نان ترش
در یونان باستان باوری وجود داشت که براساس آن در روز «اکسینو پسومی» دخترانی که در سن ازدواج بودند، خمیر بسیار ترشی را درست می‌کرده و نان می‌پختند و هنگام شب آن را میل می‌کردند تا در خواب با همسر دلخواه خود ملاقات کنند. در حال حاضر نیز این مراسم به نوعی در زمان مراسم سنتی بزرگداشت تئودوروس که در ایام قبل از ورود به دوران روزهداری در تمام کلیساها برگزار می‌گردد، اجرا میشود. طی این مراسم دختران مجرد، نان معمولی را می‌پزند و برای نذر به کلیسا می‌برند ولی خودشان هنگام شب نان ترش می‌خورند و در انتظار رؤیایی خوب به خواب می‌روند.
روزهداری در یونان معاصر
آنچه بیان شد آیین‌ها و سنت‌هایی است که باید انجام شود اما اینکه چه مقدار جامعه امروز یونان بدان پایبند است، مسئله دیگری است. امروزه در یونان اگرچه بیشتر جوانان در مراسم‌ها و جشن‌ها با علاقه شرکت می‌کنند، اما معمولاً از گرفتن روزه و رعایت مسائلی که کلیسای ارتدکس در خلال دوران روزهداری توصیه می‌کند، امتناع می‌کنند. آیین‌هایی مانند اپوکراس، چیکنوپمتی و ... در این دوران گاهی با شور برگزار می‌شوند، اما بیشتر جوانان از ماهیت آن و نگرش مذهبی آن به دور بوده و آن را به عنوان یک آئین سنتی و نه مذهبی پاس می‌دارند. البته با بالارفتن سن بر تعداد روزه‌داران نیز افزوده میشود و یا به عبارت دیگر معمولاً تعداد قابل توجهی از افراد بالای ۵۰ سال شرایط زمان روزهداری را رعایت و روزه می‌گیرند.
براساس تجربه و گفت‌و‌گوهایی که با معابد یونان در این باره صورت گرفته است، ساکنان اینگونه معابد سه روز قبل از شروع زمان روزهداری و چهار روز مانده به پایان دوران روزهداری از خوردن آب به صورت مستقیم خودداری می‌کنند؛ زیرا معتقدند که در این روزها حضرت عیسی(ع) دسترسی به آب نداشته است. با آغاز دوران روزهداری رفته رفته کلیساها شور و حال دیگری به خود می‌گیرند و معمولاً کلیساها مملو از افراد مسن می‌شوند. در روزهای پایانی و به خصوص یک هفته مانده به پایان دوران روزهداری یعنی هفته مقدس کلیساها مملو از معتقدین به مسیحیت ارتدکس است که البته امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا، این مراسم با محدودیت‌های ویژه‌ای برگزار خواهد شد.
معمولاً در شرایط عادی در روزهای پایانی دوران روزهداری، مراسم‌های ویژه به اوج خود می‌رسند زیرا به باور مسیحیت ارتدکس یونان به روز به صلیب کشیده شدن حضرت عیسی(ع) و آغاز مراسم عزاداری نزدیک می‌شوند. از سه روز مانده به عروج حضرت عیسی(ع) رادیوها و شبکه‌های تلویزیونی دولتی ساعات زیادی از برنامه‌های خود را در اختیار کلیسا قرار می‌دهند و به طور مرتب برنامه‌های مذهبی پخش می‌کنند. معمولاً یک روز قبل از اجرای مراسم عروج حضرت عیسی(ع)، هواپیمایی از طرف دولت یونان به بیت‌المقدس فرستاده میشود، تا آتش مقدس را از سرزمین مقدس و محل تولد حضرت عیسی(ع) به یونان منتقل کند و در ساعت ۱۲ شب در روز پایانی یعنی بامداد یکشنبه، پس از اجرای مراسم مذهبی در کلیسای مرکزی شهر آتن، شمع‌های مردم را با آن روشن می‌کنند و چند ساعت قبل نیز این آتش مقدس به وسیله هواپیما به شهرهای مختلف این کشور انتقال داده میشود.
مردم پس از روشن‌کردن شمع‌ها در حالیکه در خیابان‌ها و محله‌های خود با شمع روشن حرکت می‌کنند، ضمن تبریک به همدیگر، خبر رستاخیز حضرت عیسی(ع) را به همدیگر نوید می‌دهند و در حالیکه شمع روشن را با خود حمل می‌کنند، قبل از ورود به خانه‌هایشان با شمع‌های روشن خود، روی سردر ورودی خانه‌ها را صلیب می‌کشند و باور دارند که این کار مانع از ورود شیطان به خانه‌هایشان خواهد شد. مردم معمولاً پس از بازگشت از کلیساها با خوردن سوپی که از گوشت درست شده است، افطار می‌کنند. فردای همان روز هم با برپایی جشن بزرگی، گوسفند و یا بزی را به نشانه شکرانه قربانی می‌کنند و هر خانواده براساس توانایی مالی خود منقل بزرگی در خیابان‌ها و یا در منازل خود آماده و بره و یا بزغاله کامل را بر روی آتش می‌چرخانند تا کاملاً کباب شود و با خوردن گوشت به جشن می‌پردازند. ساکنان هر منطقه معمولاً از موسیقی سنتی محل خود در این مراسم استفاده می‌کنند و به حرکات موزون می‌پردازند.
با این حال لازم به ذکر است، گروهی از مسیحیان ارتدکس یونان که تقویم‌گرایان قدیم نام گرفته‌اند، این مراسم را در روزهای متفاوت برگزار می‌کنند و براین باور هستند که دخالت کشورهای غربی به خصوص واتیکان در ارائه ایده‌های خود، مسیحیت ارتدکس را ناخواسته دستخوش تغییراتی کرده است. این دسته از مسیحیان حتی با زمان به صلیب کشیدن حضرت عیسی(ع) و روز سال نو مسیحی با ارتدکس‌های دیگر اختلاف نظر دارند و مراسم‌های خود را جداگانه و در روزهای متفاوتی برگزار می‌کنند.
انتهای پیام