شیعه نیوز: احتمالا شما هم این تجربه را داشتید که در یک مکان جدید بی‌خواب شوید. به‌ویژه شب اولی که می‌خواهید بخوابید؛ احساس می‌کنید اصلا خوابتان نمی‌برد و ذهن شما کاملا بیدار است؛ حتی اگر خیلی خسته باشید و روز و شب پیش از آن اصلا خوب نخوابیده باشید.
به این پدیده بی‌خوابی در شب اول First-Night Effect یا به اختصار FNE گفته می‌شود. پدیده FNE به کیفیت خواب پایین‌تر انسان در شب اول حضور در یک محیط جدید اشاره دارد. محققان زیادی دنبال ریشه‌های پدیده FNE بودند و به‌ویژه از نظر فیزیولوژیکی دنبال دلایل بروز آن گشتند.
اخیرا، در یک مقاله منتشر شده در نشریه Current Biology، تیمی از دانشمندان دانشگاه براون اعلام کردند یک دلیل پدیده FNE را کشف کردند: مغز انسان در شب اول کاملا نمی‌خوابد. این تحقیق با رهبری «ماساکو تاماکی» کشف کرده یکی از نیم‌کره‌های مغز همچنان هوشیار و مراقب محرک‌های عصبی غیرعادی است.
محققان با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته تصویربرداری عصبی و پلی‌سومنوگرافی (روشی که امواج مغزی، حرکات چشم و سایر معیار‌های خواب را کنترل می‌کند)، خواب ۳۵ نفر را در یک مکان جدید مطالعه کردند. محققان دریافتند در شب اول خواب، یک عدم تقارن خواب بین کره‌ای در منطقه خواب عمیق مغز این افراد وجود دارد. به این معنی که یک نیم‌کره مغز که معمولا نیم‌کره چپ است؛ فعالیت بیشتری را نشان می‌دهد و در وضعیت شبکه حالت پیش‌فرض (default mode network) تمرکزدارد.
مغز انسان در برابر تهدیدات ناشناخته هوشیار است
وضعیت DMN شامل بخش‌هایی از مغز است که مسئول خیال‌پردازی و سایر الگو‌های فکری محیطی در هنگام استراحت، ولی بیداری است. فعال بودن این مناطق در نیم‌کره چپ مغز به این معنی است که نیمی از مغز به طور قابل توجهی خواب عمیق کمتری دارد. در محققان، هشدار DMN را «تماشای شب» نامیده‌اند.
همچنین، محققان زمان واکنش هر دو نیم‌کره در هنگام خواب را بررسی کردند و دریافتند نیم‌کره‌ای که کمتر به خواب عمیق رفته است؛ زودتر به محرک‌ها پاسخ می‌دهد. مسلا، محرک‌هایی مانند پارس سگ یا ضربه زدن به در باعث می‌شود سریع‌تر از نیم‌کره دیگر شروع به فعالیت کند.
در نتیجه، محققان نه تنها مطمئن شدند نیم‌کره نیمه هشدار دلیل FNE است؛ بلکه FNE خودش یک جلوه از مغز انسان است که در محیط‌های جدید «تماشای شب» دارد.
برخی از حیوانات مانند دلفین‌ها از خواب نیمه عمیق و سطحی به عنوان راهی برای هوشیاری در برابر شکارچیان یا تهدید‌های دیگر استفاده می‌کنند. پروفسور تاماکی و تیم تحقیقاتی او نیز چنین تصوری دارند و احتمال می‌دهند که کشف خواب عمیق نامتقارن در انسان عملکردی مشابه حیوانات داشته باشد. انسان در شب اول سکونت و خواب در یک محیط جدید، از مغز خود برای محافظت و هوشیاری در برابر خطرات و تهدید‌های ناشناخته و جدید استفاده می‌کند.
منبع:۱ پزشک