شیعه نیوز: از دیدگاه آیات و روایات فقر به دو دسته تقسیم شده است: فقری که مذموم و خطرناک است و پیامبر (ص) آن را به کفر نزدیک می‌داند و فقری که ممدوح است و باید به آن افتخار کرد و پیامبر (ص) آن را مایه افتخار و مباهات می‌داند.
امروزه فاصله طبقاتی موجود در جامعه، که باعث توزیع نابرابر ثروت در بین مردم شده، غالب افراد را به دو گروه فقیر و غنی تقسیم کرده است. معمولاً افراد غنی و ثروتمند از رفاه بسیار خوبی برخوردار بوده و به خوشگذرانی می‌پردازند و افراد فقیر در جامعه از وضعیت مطلوبی برخوردار نبوده و به سختی زندگی خود را می‌گذرانند اما گاهی اوقات افرادی در جامعه پیدا می‌شوند با اینکه از قشر مرفه جامعه محسوب می‌شوند ولی همیشه گلایه‌مند و ناراضی از وضع خودشان هستند و در آن‌سو افرادی وجود دارند که به ظاهر از قشر ضعیف جامعه محسوب می‌شوند ولی قانع و شکرگزار هستند و گلایه‌ای ندارند!
فقر از نظر آیات و روایات
اگر مراد از فقر «نداشتن مال و ثروت» باشد، از دیدگاه آیات و روایات این نوع از فقر به دو دسته تقسیم شده است: فقری که مذموم و خطرناک است چنان که پیامبر اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله فرمودند: «کَادَ اَلْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْراً؛ [۱] فقر به کفر نزدیک است.» و فقری که ممدوح بوده و باید به آن افتخار کرد؛ چنان که پیامبر اکرم فرمودند: « الْفَقْرُ فَخْرِی وَ بِهِ أَفْتَخِرُ عَلَى سَائِرِ الْأَنْبِیَاءِ؛ [۲] فقر مایه افتخار من است و با آن بر دیگر پیامبران مباهات مى ورزم.»
فقر مذموم و آلوده شدن به گناه
فقری مایه مذمت و نکوهش است که باعث شود آدمی دست به گناه بزند و برای رفع نیاز خود و خانواده‌اش به سراغ دروغ و دزدی برود. در این صورت فقر یک آزمایش خطرناک می‌باشد و کسانی که از ایمان ضعیفی برخوردار باشند شاید به خاطر سختی زندگی دست به کارهای خطرناک بزنند. چنان که امام علی علیه السلام در تفسیر حدیث «کَادَ اَلْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْراً» فرمودند: «یعنى فقر سریعاً انسان را به کفر مى‌کشاند زیرا فقیر و تنگ‌دست وقتى حال زار خود و خانواده‌اش را مى‌بیند به شدت متأثر مى‌شود و صبر و بردبارى را از کف مى‌دهد و چه بسا دست به دزدى و خیانت بزند و به ستمگران بپیوندد به همین جهت پیشوایان به ما اعلام خطر کرده‌اند.» [۳]
فقر ممدوح و ارتقاء درجه
تمام وجود انسان نسبت به خداوند سراسر نیاز و کمبود است. و تنها خداوند متعال بی‌نیاز مطلق است. چنانکه قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ؛ [۴] اى مردم، شما به خدا نیازمندید، و خداست که بى‌نیاز ستوده است.»
فقر و نداری در صورتی مورد تأیید است که باعث ارتقاء درجه انسان در نزد خدای متعال شود. انسانی که این دنیا را محل گذر و خودش را به مانند مسافری بداند هر لحظه خودش را در حال امتحان الهی می‌بیند و چه در رفاه و خوشی و چه در سختی وتنگدستی موقعیت خود را فراموش نمی‌کند و حتی با راضی بودن به رضای الهی و قانع بودن نسبت به وضع زندگی‌اش به مقام و جایگاه خودش در نزد خداوند می‌افزاید و بر توفیقاتش اضافه خواهد نمود.
رابطه فقرزدایی همه جانبه میزان رضایت عمومی
نمی‌توان انکار کرد که فقر زدایی نیازمند یک همت همه جانبه و همیاری تمام اقشار جامعه است که با توجه به مشکلات اقتصادی امروزه و سختی معیشت برای قشر ضعیف جامعه، بهتر است تمام آحاد جامعه در هر مقام و جایگاه و سطحی از زندگی که هستند دست به دست هم داده، باعث کم تر شدن فاصله طبقاتی شوند که این کار یقینا مشکلات بسیاری را از جامعه دور خواهد کرد و به یقین این کار خیر بی اجر و پاداش نخواهد ماند. چنان که خداوند متعال در قرآن کریم فرمود: «إِنَّا لاَ نُضِیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً؛ [۵] ما اجر نیکوکاران را ضایع نخواهیم کرد.»
سیداحسان دهسار
پی نوشت:
[۱] الکافی، ج ۲، ص ۳۰۷.
[۲] عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۹، ح ۳۸.
[۳] اصول کافی، آیت اللهی؛ ج ۳، ص ۸۱۷.
[۴] سوره فاطر، آیه ۱۵.
[۵] سوره کهف، آیه ۳۰.